D Baasler Ballotierornig
| Dialäkt: Baseldütsch |
Mit dr Ballotierornig si 1688 Reforme bi de Waale zu de Baasler Staats- und Zumftämter iigfüert worde, zum d Korrupzioon und d Vetterliwirtschft z verchliinere, wo im öffentlige Lääbe vo dr Stadt gherrscht häi.
Vorgschicht
ändereIm 17. Joorhundert isch d Baasler Politik von ere immer chliinere Zaal vo Familie bestimmt worde. Zwar si die stedtische Ämter in Waale bsetzt worde, aber die sin weder demokratisch no öffentlig gsi und immer wider si Mitgliider vo de gliiche Familie in de dominierende Posizioone gsässe, uf s Ändi vom 17. Joorhundert zue si daas vor allem d Buurgets und d Socins gsi. Au isch s Lääbe immer düürer worde und d Lüt häi de hooche Here vom Chläine Root Schuld gee dra, wil si mit em Korn gwuecheret häige.[1] D Bürger, wo nume no häi chönne zueluege, wie d Patrizier iiri Stadt usgnützt häi, si unzfriide gsi und häi Reforme verlangt.
D Ballotierornig
ändere1688 het dr Root denn d Ballotierornig iigfüert, wo d Abstimmige drbii ghäim gsi si. Dr Schuss isch aber hinden uuse gange und d Bestächige si fröölig witergange.[2] D Unrueje in dr Stadt häi nid ufghöört und zwäi Joor druf het dr Groossroot s fertig brocht, d Verfassig zu sine Gunste z ändere, und eso dr Chläi Root z entmachte, und das isch die äinzigi Revoluzioon in de Stadtstaate vo dr Alte Äidgenosseschaft gsi, wo wenigstens zum Däil erfolgriich gsi isch. Das het de mäiste Bürger aber nid glängt. Si si in Zümft organisiert gsi, wo milidäärisch vo Bedütig gsi si und dorum au as politischi Instrumänt häi chönne iigsetzt wärde. Im Äinänünziger-Wääse häi si brobiert, mee Demokratii ins öffentlige Lääbe z bringe, si aber gschiteret, wil si underenand unäinig worde si und dr Root das het chönne usnütze.
Dr Grooss Root het vo denn a s Sääge gha und het s Waalsüstem, wo 1688 iigfüert worde isch, welle ändere. Bi däm häi d Weeler e Chuugele im Versteckte in e Chästli doo und eso für iire Kandidaat gstimmt, aber das het s Bestäche nid schwiiriger gmacht, im Gegedäil. Dorum isch 1718 e nöiji Ornig, s Ternarium,[3][1] iigfüert worde, wo mä d Böste usgloost het. Au d Ämter an dr Uniwersidäät si eso gfüllt worde.[4] Es het drei Kandidaate für e Boste gee und us deene isch äine im ene komplizierte Verfaare usgloost worde. 1740 isch im Senarium[5] d Zaal vo de Vorgschlaagnige uf säggs uufedoo worde.[1][6]
Litratuur
ändere- Beiträge zur Geschichte Basels. Uusegee vo dr Historische Gsellschaft z Baasel. Baasel, Saul und Mast 1866, S. 93ff.
Fuessnoote
ändere- ↑ 1,0 1,1 1,2 Josef Rosen: Finanzgeschichte Basels im späten Mittelalter, Franz Steiner Verlag, 1989, S. 389ff.
- ↑ Beiträge zur Vaterländischen Geschichte, S. 60f
- ↑ vo latiinisch terni (je drei)
- ↑ Wenn s mereri Kanditate für e Boste gee het, häi öbbe achzää Waalmänner, under iine dr Räkter, vier staatligi Deputierti und Mitgliider vo dr Fakultäät, d Waal vorgnoo. Zerst häi si dur Usloose drei Kollegie bildet und jedes vo deene het äi Bewärber uuseglääse. Die drei Bewärber mit de mäiste Stimme häi s sogenannte “Ternar” bildet und si in dr zwäit Waalgang choo. Wenn im erste Waalgang d Kandidaate uf em dritte und vierte Blatz gliich vil Stimme gha häi, isch usgloost worde, wär von ene in dr zwäit Waalgang chunnt. Dr Kandidaat im “Ternar” mit de mäiste Stimme isch gweelt gsi, wenn aber die bäide erste gliich vil Stimme bechoo häi, isch wider usgloost worde, wär gwünnt. [1]
- ↑ vo latiinisch seni (je säggs)
- ↑ Objekt us dr Sammlig «Staat und Recht» vom Histoorische Museeum Baasel, drunder Wahlinstrumente für die Besetzungs der Basler Staats-, Universitäts- und Zunftämter nach der Ballotierordnung von 1688 abgrüeft am 13. April 2016 uf www.hmb.ch und am 10/10/2022 uf dr WaybackMachine