Alemannische Wikipedia

J. 'mach' wust

Babel
Dieser Benutzer spricht Deutsch als Muttersprache.


Däm Bnutzer sy Muetersprach isch Alemannisch.


en-3
 This user is able to contribute with an advanced level of English.


es-3
 Este usuario puede contribuir con un nivel avanzado de español.


fr-2
 Cette personne sait contribuer avec un niveau moyen en français.
it-1
 Questo utente può contribuire con un italiano di livello semplice.

grüessech zäme!

I bi vo Bärn, wi men allwäg a myre Sprach cha gseh.

Komischi Zeichen ir Signatur

ändere

I myre Signatur (mach 🙈🙉🙊) het’s drei härzigi Zeichen us Unicode 6.0.0: SEE-NO-EVIL MONKEY ‹🙈›, HEAR-NO-EVIL MONKEY ‹🙉› u SPEAK-NO-EVIL MONKEY ‹🙊›. Momentan isch Mac OS X 10.7 ds einzige System, wo für die Zeichen e vorygstellti Schrift mitbringt (ussertdäm Windows 8, aber das git’s no nid ganz würklech). I den anderen OS müesst men e passendi Schrift vo Hand installiere, zum Byspil em George Douros syni Schriftart Symbola, wo uf syre Syte Unicode Fonts for Ancient Scripts zur freie Verfüegig steit – es lohnt sech, mal dryzluege; die Schriftart het hüüffewys interessanti Symbol (sogar di liecht unaständige)!

Schrybig

ändere

I gibe mer Müej, eso z schrybe, das es anderi besser verstöh. I orientiere mi nid ar Dieth-Schrybig, sondern meh a traditionällere Dialäktschrybige. I versueche, myni Schrybigen eso uszsueche, das ds Schriftbild müglechst weni unvertrouti Buechstäbe zeigt:

  • I vertopple d Buechstäbe ⟨t p k z r⟩ o denn nid, we der Vokal dervor churz worden isch. Eso vermyden i unvertrouti Toppelbuechstäbe, byspilswys Schwyz [ʃʋits] (u nid Schwytz), super [z̥upːər] (u nid supper), Lüt [lytː] (u nid Lütt).
  • I schrybe ⟨st⟩ u ⟨sp⟩, wo ja ganz regelmäässig als [ʃt] u [ʃp] usgsproche wärde. Eso vermyden i di unvertroute Schrybige ⟨scht⟩ u ⟨schp⟩, byspilswys letst [letʃt] (u nid letscht), Wäspi [ʋæʃpi] (u nid Wäschpi), Kunst [kxʊnʃt] (u nid Kunscht). Allfälligs [st] schryben i mit Apostroph, z.B. är lis’t, we’s nid einewäg mit Doppel-ss gschriben isch, z.B. dihr wüsst.
  • I bezeichnen e Verhertig im Alut vom Partizip mit emnen Apostroph. Eso vermyden i di unvertrouti Konsonantevertoppelig, byspilswys ’gä [kːæː] (u nid ggä), us’broche [usproxːə] (u nid usbbroche), ’dänkt [tːæŋkxt] (u nid ddänkt).
  • I hänke der Verbindigs-n grundsätzlech a ds vordere Wort a. Eso vermyden i unvertrouti Wortafäng mit ⟨n⟩, byspilswys i han em’s gseit (u nid ha nem), i schryben e Bytrag (u nid schrybe ne), in es paar Täg (u nid i nes). Di einzige Usnahm sy der Artikel e u ds Pronomen em, we ds vordere Wort mit o oder i(e) ufhört, byspilswys so’ne Sach (u nid son e), wo’nem het gseit (u nid won em), won i’nem ha gseit (u nid won in em). Ds Wort ’ne als abgschwechti Form für ihn het übrigens kes Verbindigs-n. Drum schryb i sen immer als ’ne, byspilwys es het’ne (u nid hetn e), i ha’ne gseh (u nid han e). Ähnlech isch es bim Artikel e nach Konsonant, byspilswys für’ne guete Zwäck (u nid fürn e).
  • I schrybe der Schwa ganz normal als ⟨e⟩. Eso vermyden i unvertrouti Schrybige mit ⟨ä⟩, byspilswys vergässlech (u nid värgässläch), sech verliebe (u nid säch värliäbä).
  • I schrybe di offnige [ɪ ʏ ʊ] mit ⟨i ü u⟩. Eso vermyden i unvertrouti Schrybige mit ⟨e ö o⟩ oder ⟨ì ǜ ù⟩, byspilswys wider [ʋɪd̥ər] (u nid weder oder wìder), Türe [tːʏːrə] (u nid Töre oder Tǜǜre), Flug (u nid Flog oder Flùùg).
  • I schrybe am Ändi vor Silbe ⟨l⟩, o we dört d Ussprach [u(w)] isch. Eso vermyden i unvertrouti Schrybige mit ⟨u(w)⟩ oder ⟨ḷ⟩, byspilswys alt [autː] (u nid aut oder aḷt), alli [auwi] (u nid auwi oder aḷḷi).
  • I schrybe ⟨nd⟩ o dört, wo d Ussprach [ŋ(ː)] isch. Eso vermyden i unvertrouti Schrybige mit ⟨ng⟩, byspilswys Chind [xɪŋː] (u nid Ching), anders [aŋːərs] (u nid angers).

I bruuchen aber es paar Buechstäbe, wo im Hochdütschen unvertrout sy, aber ir alemannische Schrybtradition scho lang sy ’bruucht worde:

  • I bruuche der Buechstaben ⟨y⟩ für’nen ursprüngleche längen ⟨î⟩, byspilswys Ys [iːz̥] (u nid Iis), Zyt [tsitː] (u nid Zit), Byspil [b̥iʃpɪːw] (u nid Bispiil).
  • I bruuche der Buechstabe ⟨gg⟩ für nes scharffs [kː], byspilswys Egge [ekːə], lingg [lɪŋkː].
  • I bruuche der Buechstabe ⟨ä⟩ für’nen überoffnigen [æ], byspilswys Läbe [læb̥ə] (u nid Lëbe), schwär [ʃʋæːr] (u nid schwër).
  • I bezeichne d Verscherffig, byspilswys Tach (u nid Dach), Puur (u nid Buur), scharff (u nid scharf), ändtlech (u nid ändlech).
  • I vertopple der läng Vokal, wen er emne hochdütsche Diphthong entspricht, byspilswys Tüüfel, Luus, oder wen er vor ⟨ff⟩ oder ⟨ss⟩ uftritt, byspilswys Määss, Schlaaff, stoosse. Won i aber e Chürzig spriche, da vertopplen i der Vokal äbe doch nid, byspilswys us, uf (im Gägesatz zu betontem uus, uuf) Lut, Chrüter. Der ⟨y⟩ vertopplen i als historische Toppel-Buechstabe nie, egal öb i der Lut läng usspriche (byspilswys wyss, chly) oder churz (byspilswys chlyner, Schwyz).
  • Der Diphthong [øy] schryben als ⟨öü⟩. Eso vermyden i di unvertrouti Schrybig ⟨öi⟩, aber blybe glych einigermaasse bir Ussprach.

Für ir Wikipedia gan i es paar Kompromissen y, für myni (sältnige) Texte chly läsbarer z mache:

  • By’nes paar (churze) Wörter bruuchen i e lengeri Form, o wen i sen eigetlech anders seiti, byspilswys ou statt o, kei statt ke, und statt u, nur statt nume.
  • I bezeichne d Verscherffig im Alut äbe doch nid, also – im Gägesatz zur Agab obe – Dach oder Buur.

Übersetzige

ändere

Wil i’s nid so hüüffig mache, isch das Züüg rächt schwirig z finde. Drum hie als Erinnerig es paar wichtigi Links. Ds wichtigsten isch d Hilff, z.B. uf https://translatewiki.net/wiki/FAQ oder uf mw:Help:System_message. Nähr git’s zwo verschidnige Methode, entweder über di zäntrali Sammlig vo Wikipedia-Übersetzige uf translatewiki.net – sozsäge top-down – oder über di lokale Hilffsübersetzigen uf der alemannische Wikipedia – sozsäge bottom-up. Lokali Hilffsübersetzige sy normalerwys nid z empfäle, wil si nähr nume lokal zur Verfüegig stöh, u nid i anderne Wikipedia-Versione (vgl. mw:Localisation#Old local translation system).

  1. Empfolnigi Methode: Zäntrali Sammlig vo Wikipedia-Übersetzige uf translatewiki.net:
  2. Normalerwys nid empfole: Lokali Hilffsübersetzig (wi lang geit’s, bis Änderigen azeigt wärde?):
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Benutzer:J._%27mach%27_wust&oldid=974151"