Desoxyribonukleinsüüri

D Desoxyribonukleinsüüri – churz DNS, änglisch DNA – isch e Biomoleküül, wo d Erbinformazioon träit und in alle Lääbewääse und DNA-Vire vorchunnt.

0 Phosphatrückgrat

Base:

0 Adenin

0 Thymin

0 Guanin

0 Cytosin

Strukturmodäll von ere DNA-Helix in B-Konformazioon (Animation). D Nukleinbase, wo Stickstoff (blau) enthalte, lige woogrächt zwüsche zwäi Ruggegrootsträng, wo seer riich an Suurstoff (rot) si. Choolestoffatom si grüen. S Modäll dräit sich rächts ume; chreftigi Farbe si witer vorne, blassi Farbe witer hinde.

Dr Begriff isch es Kunstwort, wo us latinische, französische und griechische Wortteil zämegsetzt isch.

Uf däm Moleküül si d Gen, wo d Informazioon für d Härstellig vo de Ribonukleinsüürene (RNA, im Dütsche au RNS) enthalte. In ere wichdige Grubbe vo de RNA, d mRNA, isch d Informazioon für e Bau vo de Protein din, wo für die biologischi Entwicklig vom ene Organismus und für e Stoffwäggsel in dr Zälle nöötig si.

D Abfolg vo de Base innerhalb vo de Protein-codierende Gen läit d Abfolg vo de Aminosüürene vom jewiilige Protein fest: Im genetische Cood stöön jewiils drei Base für e bestimmti Aminosüüri.

Im Normalzuestand isch d DNA in dr Form von ere Doppelhelix ufbout. Chemisch gsee handlet es sich um Nukleinsüürene, langi Chettimoleküül (Polymer), wo us vier verschidnige Baustäin, de Nukleotide, ufbaut si. Jedes Nukleotid bestoot us eme Phosphat-Räst, em Zucker Desoxyribose und äinere vo de vier organische Base Adenin, Thymin, Guanin und Cytosin, vilmol abkürzt mit A, T, G und C.

In de Zälle vo Öikariote, wo d Bflanze, d Dier und d Bilz drzueghö;re, isch s mäiste vo dr DNA im Zällkärn als Chromosome organisiert, e chliine Däil befindet sich in de Mitochondrie vo de Zälle. Bflanze und Alge häi usserdäm DNA in iire Chloroplaste, de Organälle, wo Fotosünthese mache.

Bi Bakterie und Archaeä, de Brokariote, wo käi Zällkärn häi, lit d DNA im Cytoplasma.

Es git Vire, die sogenannte RNA-Vire, wo käi DNA, sondern RNA häi und mit däm die genetischi Informazioon spiichere.

Im allgemäine Sproochgebruch wird d Desoxyribonukleinsüüri mit dr änglische Abchürzig DNA (deoxyribonucleic acid) bezäichnet; die dütschi Abchürzig DNS wird sältener brucht und isch noch em Duden „veraltend“.

Liddratuur

• Chris R. Calladine unter anderem: DNA – Das Molekül und seine Funktionsweise. 3. Aufl., Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 2005, ISBN 3-8274-1605-1
• Terence A. Brown: Moderne Genetik. 2. Aufl., Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 1999, ISBN 3-8274-0306-5
• Ernst Peter Fischer: Am Anfang war die Doppelhelix. Ullstein, Berlin 2004, ISBN 3-548-36673-2
• Ernst Peter Fischer: Das Genom. Fischer, Frankfurt M. 2002, ISBN 3-596-15362-X
• James D. Watson: Die Doppelhelix. Rowohlt, Reinbek 1997, ISBN 3-499-60255-5
• James D. Watson: Am Anfang war die Doppelhelix. Ullstein, Berlin 2003, ISBN 3-550-07566-9
• James D. Watson, M. Gilman, J. Witkowski, M. Zoller: Rekombinierte DNA. 2. Aufl., Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 1993, ISBN 3-86025-072-8
• Tomas Lindahl: Instability and decay of the primary structure of DNA. In: Nature. Nr. 362, 1993, 709-715, ISSN 0028-0836
• W. Wayt Gibbs: Preziosen im DNA-Schrott. In: Spektrum der Wissenschaft. Nr. 2, 2004, 68–75, ISSN 0170-2971
• W. Wayt Gibbs: DNA ist nicht alles. In: Spektrum der Wissenschaft. Nr. 3, 2004, 68–75, ISSN 0170-2971
• Hans-Jürgen Quadbeck-Seeger: Die Struktur der DNA – ein Modell-Projekt. Chemie in unserer Zeit, 42 (2008), 292-294

Weblingg

 Commons: Desoxyribonukleinsäure – Sammlig vo Multimediadateie

• DNA Interactive – Seite des Cold Spring Harbor Institute und des Howard Hughes Medical Institute (en usgezäichneti Iifüerung in d Thematik, ängl.)
• DNA from the Beginning des Dolan DNA Learning Center
• „DNA from the Beginning“ (dütsch)
• 3sat: Nano: Die größte biologische Entdeckung: 50 Jahre DNA-Struktur
• DNA – Ufbau und Vervilfältigung (Bestanddäil und Ufbau vo dr DNA, Replikazioon und PCR)