De Inventione Litterarum

De Inventione Litterarum (Latiinisch; »Vo de Erfindig vo de Buechstabe«) isch de moderni Name vomene mittelalterliche Traktat, wo d Uursprüng vo de verschidnige Alphabet bihandlet, drunter au d Ruuneschrift. Si werd em Hrabanus Maurus († 856), wo Abt vom Chloster Fulda gsii isch, zuegschribe, möglicherwiis stimmt da aber nöd.

d Abschrift vom Goldast mitem Latiinische ABC, dem Alphabet vom Aethicus Ister und de Ruune

Inhalt

Da Traktat beschriibt di öberlifrete mythische Gschichte vo verschidnige Schrift und git denn jewils d Buechstabe, iri Wert und Näme aa.

As erste Schrifterfinder werd de biblischi Enoch aggee, denn de Cham, de Abraham, wo di syrische und chaldäische Buechstabe erfunde hebi, denn de Moses und schliessli het noch de Babylonische Gfangeschaft de Ezra d Schrift ernoieret. Denn werd as Biispil s Hebräische Alphabet vo rechts uf links ufzaichnet.

Die Griechische Buechstabe het de Kadmos, de Brüeder vo de Europa uf Griecheland broocht, aber nume 17. De Palamedes het drai witteri, de Simonides nomol drai und de Pythagoras vo Samos no ann dezue erfunde. Denn chunnt s Griechische Alphabet. Die Aagoobe stimet mit de altgriechische Öberliferig öberii.

D Nymphe Carmentis, het di Latiinische Buechstabe ersune, spöter sind drai griechischi Buechstabe dezue choo, nämli xps (= Christus), ymnus (»Hymne«) und zelus (»Iifersucht«). Au die Aagoobe stamet us de antike Öberlieferig.

Aigenartig muetet s Alphabet vom Philosoph Aethicus Ister a, und d Wüsseschaftlier sind sich bis hüt nöd ainig, wer de Maa gsii isch. Sis Alphabet erschiint recht hüüfig i mittelalterliche Alphabetsammlige, aber s git kai Text oder Sprooch, wo die Schrift bruucht, abgsie vo e paar bsundrige verschlüsslete oder kalligraphische Stele.

Denn chömet d Ruune. De Text dezue luutet: »Die Buechstabe wo d Marcomanni, wo vo üüs Nordmanni gnennt werdet, bruuchet, hemmer une ane gschribe. Vo dene chömet die, wo di Tütschi Sprooch redet und si hend demit iri Lieder, Zaubersprüch und Woorsägeraie ufgschribe, wie s halt i haidnische Brüüch no gmacht werd.« D Näme vo de Ruune entsprechet öppe em Altalemannische um 750. D Ruuneforme degege sind ainzigartig und iri Herkunft cha nöd erchlärt werde, si erschiinet i dere Form au nume i dem Traktat. Die Stell hett allzite för grossi Ufregig gsorget und die Ruune werdet fälschlich au »Markomannischi Ruune« oder »Hrabanischi Ruune« gnennt.

Zum Abschluss chömet no di Tironische Noote ("notæ Iulii Cæsaris"), da sind Abchürzige vo latiinische Wörter wie AVG för Augusts.

Öberliferig

Da Traktat isch üsserst biliebt gsii und isch i 17 Büecher öberliferet worde, meerhaitlich usem alemannische und bayrische Ruum, ai Gruppe chame z Frankriich lokalisiere, si binennet Ruune mitem Name runstafa.

Di ältist bikannti Schrift stammt vom uusgeende 8. Joorhundert und isch im Chloster Sanggale gschribe worde. Di jüngst Öberliferig het för vill Verwirrig gsorget. Si stammt vom thurgauische Antiquar Melchior Goldast usem Joor 1606. Er isch de ainzig wo dem Traktat en Titel gitt und zwor: De Inventione Linguarum (»Öber d Erfindig vo de Sprooche«), wa usinnig isch, drum het di moderni Forschig de Titel abgänderet. De Goldast isch au de anzig wo agitt, as de Traktat vom Hrabanus Maurus stammt. De Goldast gelt i de kritische Forschig aber nöd grad as zueverlässig.

Büecher

• René Derolez: Runica manuscripta. The English Tradition. Brugge 1954
• René Derolez: Die >hrabanischen< Runen i: Zeitschrift für deutsche Philologie 78 (1959).