Ferdinand Raspieler

Dr Ferdinand Raspieler, wo am 28. Oktober 1696 z Saint-Ursanne im Basel-fürschtbischöfliche Jura uf d Wält cho und am 27. Augschte 1762 gstoorben isch, isch e Schwiizer Pfaarer, Dichter und Lexikograaf gsi.

Vo sym Lääbe weiss me läider fasch nüüt. Sy Vatter het im Wyler Lobschez weschtlich vo Soubey am Doubs sit öppen em Joor 1700 e chlyni Glashütte gha, won e Rolle für d Entwicklig vo dr Glasmacherei i dr Freigrafschaft gha het; es hät hüt döört non es paar Spuure vo dere Glaasi zum aluege. 1969 isch d Familie Raspilier vo Lobschez furt in es anders Glaaswäärch z Caborde i dr Freigrafschaft go ufboue. Dr Ferdinand Raspieler isch Pfaarer vom Doorff Courroux näbe Dälschbrg gsi.

Anne 1736 isch vo iim d Schrift Les Painies usechoo, won er drfüür bis hüt bekant isch. Das isch es satirischs Gedicht mit 760 Väärs, wo der eerscht Entwurf drvoo vom J.-L. Bisot gsi isch, und dr Raspieler hets in jurassisch Patois übertreit, won e Mundart vo dr Sproochfamilie vom Grafschäftlerischen isch. Das Gedicht stoot am Afang vo dr Patoisliteratur im Schwiizer Jura. Es isch anne 1849 vo dr jurassische Kulturgselschaft Société Jurassienne d’Emulation s erschte Mol abtrukt woorde. Es isch e gueti früeni Kwelle für d Forschig über d Wälschschwiizer Mundarte. Dr Philippe-Sirice Bridel het s i sys Handbuech Glossaire du patois de la Suisse romande ufgnoo.

Dr Pfaarer het schynts es paar geischtlichi Schriften ufgsetzt, wo zmeischt numen als Manuskript umesy. Öppis psunders isch es Mundartwörterbuech vo sym Dialäkt, won äär zämegstellt het. Das Lexikon isch wärtvoll, wil s die eerschti grossi Lischte vo Patois-Wörter usem Jura isch. Das vom Raspieler handschriftlich usgfüllte Heft het vor der Wörterlischte e churzi Yleitig, wo dr Autoor seit: Er well vo synere schööne Muettersprooch en Uswahl vo Wörter ufschrybe, so dass d Landesverwaltig und d Justiz drmit besser chönn d Agaabe vo de Lüüt verstoo: «… trouvant … me langue maternelle belle, expressive, emphatique et laconique, j’ai voulu en faire ce recueil qui sera, ce semble, de quelque utilité …» Me könnt drvo au no en überarbeiteti Fassig vom Jean-Georges Quiquerez (1755–1832) au i dr handgschribnige Form; beide Schrifte ghööre dr Kantonalbiblioteek vom Kanton Jura.

Wäärch

• Les Paniers. Poème patois.
• Dictionaire patois, handschriftlich, Bibliothèque cantonale jurassienne, Pruntrut, undatiert (Digitalisaat (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.e-codices.ch uf e-codices.ch).
• Jean-Georges Quiquerez (überarbeiteti Fassig vom Raspieler sym Dictionnaire patois): Dictionnaire ou explication en français, quelques fois en Latin et en allemand, des termes patois les plus singuliers en usage dans la vallée de Delémont et dans le païs d’Ajoye, Bibliothèque cantonale jurassienne, Pruntrut, Signatuur MP 45 / A6095 (Digitalisaat uf e-codices.ch).

Literatur

• Casimir Folletête: Une nouvelle version des Painies, poème patois. Etude sur les patois du Jura bernois. 1897.
• Pierre Henry: Les glossaires jurassiens. Lexicographie patoise. Ferdinand Raspieler – Jean-Georges Quiquerez – Antoine Biétry – François Fridelance – François-Joseph Guélat – Simon Vatré – Robert Jolidon. 1992.
• Ferdinand Raspieler lo premier graiyenou di patois. In: L’Ajoie, 11. Juli 2019.
• Xavier Kohler: Les Paniers, poëme patois, par Ferdinand Raspieler. Précédé d'une étude littéraire sur quelques poésies en patois de l'ancien évêché de Bâle. In: Archives de la Société jurassienne d'émulation, 1849.
• Gustave Amweg: Histoire populaire du Jura bernois. Porrentruy, 1974, S. 253.
• Jean-Paul Prongué: Abbé Robert Jolidon. Présentation générale, biographie. 2014.