Patois

Mit em Begriff Patois (französischi Ussprooch: [patwa]) meint mer im Französische pejorativ e Sproochform, wo nit standardisiert, regional begränzt ùn als sozial minderwärtig aagsänne wird. Des chönne d Dialäkt vo der Langues d'oïl oder aber Sprooche wie s Bretonische oder Elsässisch sy. De Begriff isch z Frankrych arg negativ bsetzt ùn betoont, dass d Sproochform uugschryybe, rùggständig, büürlich, bschränkt bis minderwärtig syg.

Im Änglische wird de Begriff relativ wärtfrei für en Dialäkt bruucht. In dr Schwyz wärde mit Patois – in aller Regel au wärtfrei – die lokale urtümlige Dialäkt in dr Romandie bezeichnet. Zum Byspil werde die frankoprovenzalische Mùndarte vùm Frybùrgerland als Frybùrger Patois bezeichnet.

D Bedütig vùm Wort isch im Französische allerdings nit ganz klar, ùn cha vo abschätzig wie obe bschriibe, bis zue eme neutrale Begriff für en regionale Dialäkt goo. Für viili Sprecher vo dänne Sprooche isch patois au eifach d Sälbschbezeichnig vo ihrem Dialäkt. In der Normandie sait mer emene Sprecher vùm Normännische zum Byspil patoissant. Im Greyerzerland im Kanton Frybùrg heisst di lokali Vereinigùng vo Sprecher vùm Frankoprovenzalische Lè patêjan de la Grevîre, ùn patois oder patê isch di normali Bezeichnig für di lokali Sprooch.

Des zeigt sich au in de Definition vùm Wort patois im Dictionnaire de l'Académie française. In de 4. Ùfflag vo 1762 stoot dezue: Langage rustique, grossier, comme est celui d'un paysan, ou du bas peuple. ‚ruuchi, uuhöflichi Sprooch, wie die vùmene Buur oder öberem ussem niidrige Volch‘. In de aktuelle, 9. Ùfflag stoot dergäge: Variété d’un dialecte qui n’est parlée que dans une contrée de faible étendue, le plus souvent rurale. ‚Varietät vùmene Dialäkt, wo nùmme imene chlyne Deil vùnere Landschaft gschwätzt wird, in de Regel ländlig‘.

In dr Karibik werde verschiidni Kreolsprooche als Patois bezeichnet, z. B. s Jamaikanisch, wo d Eigebezeichnig patwa isch. Do wird s Wort also au für Sprooche bruucht, wo ùffem Änglische statt em Französische basiere.

D Herkùmft vo däm Wort isch nit ganz klar. S Sùbstantiv goot warschynts ùff s altfranzösischi Verb patoier zrùgg, wo ‚geschtikuliere, mit de Händ fùchtle‘ bedütet het. Des wiiderùm isch wohl vo patte ‚Doobe‘ ùn em Suffix -oyer abglaitet. S -s am Änd vùm Wort isch wohl als Analogi zue de Näme vo andre Sprooche im Französische dezue cho. Des Wort het deno spööter au ‚si dernäbe benee‘ ùn deno schliessli ‚bsùndri Sprooch‘ oder ‚ruuchi, rustikalischi Sprooch‘.