Francesco Petrarca
Dr Francesco Petrarca (1304-1374) isch än italiänische Dichter, Glehrte und Humanischd gsi. Er het zsämme mit em Giovanni Boccaccio dr Renaissance Humanismus begründet.
Läbe
ändereDr Francesco Petrarca isch am 20. Juli 1304 z Arezzo in dr italiänische Toskana uf d Wält cho. Si Vater isch a Apfokat gsi, wo zwei Johr früehner Florenz het müess verlo. 1312 isch d Familie noch Avignon zoge, wo dr Babschd gresidiert het. Dr Petrarca het zerscht z Carpentras glehrt und denn het en si Vater 1316 noch Montpellier gschickt für zum Rächt schdudiere. 1320 isch er zsämme mit siim jüngere Brueder, em Gherardo, noch Bologna go schdudiere, het sich aber meh für Literatur as für Jura interessiert. 1326 isch dr Vater gschdorbe und dr Petrarca het er siis Rächtschdudium abbroche. Er isch noch Avignon zrugg, isch Brieschder worde und in Dienscht vom Kardinal Giovanni Colonna iidrätte. Er het es liederligs Läbe afo läbe, aber zur gliiche Ziit het si berüehmti keuschi Liebesaffäre mit dr Laura agfange, wo mä bis hüt nid weiss, wär das gsi isch. Er het Gedicht uf Italiänisch über si Liebi gschriibe, won er bis hüt drfür berüehmt isch.
Dr Glehrti
ändere1335 het er a Schdiftspfründ übercho und het bis 1337 z Avignon gläbt. Er het zu dere Ziit klassischs Latiinisch gschdudiert und isch z Frankriich, z Flandere, z Brabant und im Rhiiland umegreist und het in Chloschderbibliotheke noch Klassiker gsuecht. Z Liège zum Bischbil het er zwei Rede vom Cicero endeggt. Dr Auguschdiner Dionigi vo Sansepolcro het em z Baris än Abschrift vom Augustinus siine Confessiones (Bekenntnis) ge, wo siis geischdige Läbe meh und meh beiiflusst hai.
Mit siiner Liebi zu de pagane Klassiker und siim chrischdlig Glaube het er ä Wältaschauig gschaffe, wo mä cha as modärn bedrachte: dr Renaissance Humanismus, wo die fruchdlose Diskussione, wo die middelalderligi Scholastik charakterisiert hai, mit em Dänke vo de Klassiker ersetzt het. 1337 isch er zum erschde Mol z Rom gsi, und isch vo de antike Ruine überwältigt gsi. Widr z Avignon het er sich nach Vaucluse im Daal vo dr Sorgue zruggzoge, wil er d Wältlikeit und Korruption vom bäbschdlige Hof nüm het welle gseh.
Wil dr Petrarca siis Läbe lang siini Wärk immer widr überarbeitet het isch s nit eifach a Chronologii z schaffe, aber er het scho vor siiner Ziit z Vaucluse vili Gedicht gschriibe, won er in d Epistolae metricae ufgnoh het. Au ä Deil vo de italiänische Rime über si Liebi zur Laura si scho dichdet gsi. Z Vaucluse het er es epischs Gedichd, Africa, über dr Zweit Punisch Chrieg verfasst und a Serii vo Biografie agfange, De viris illustribus.
Dr Dichderkönig
ändere1340 isch, mögligerwiis uf si eigene Vorschlag hi, noch Baris und noch Rom iiglade worde, für zum zum Dichder krönt z wärde. Er het Rom vorzoge und isch am 8. April 1341 uf Kapitolinische Hügel mit emä Lorbeerchranz krönt worde, won er denn im Petersdom uf s Grab vom Apostel gleit het. Er isch über Parma und Selvapiana 1943 noch Avignon zrugg greist. Er het 1342/3 Secretum meum, drei Dialog zwüschen ihm und em Augustinus gschriibe, in wele är sim Glaube Usdrugg git, ass ä Mensch won es wältligs Läbe füehrt zu Gott cha finde, und mä danggt, ass er under em Iidrugg vo dr Entscheidig vo siim Brueder Karthüser z wärde, so ä moralischi Läbenskriise glöst het. In dr Folg het er sich nüm faschd exklusiv vo de Klassiker lo beiiflusse. Siini De viris illustribus, wo bis denn nume Biografie vo wältligi Figure gha het, het er erwiiteret und au geischdligi Persone beschriibe. 1345 het er z Verona Brief vom Cicero an Atticus, Brutus und Quintus entdeggt. S Johr druf het er im Vita solitaria s Glück beschriibe, wo eim cha widerfahre, wenn mä mit dr Natur, em Lehre und em Gebät läbt.
Dr Bruch mit dr Vergangeheit
ändereEr het agfange sich für d Bemüehige vom Cola di Rienzo z begeischdere, wo vorgha het, die Römisch Republik wiiderzbeläbe. So isch er in Konflikt mit em bäbschdlige Hof z Avignon cho und het sich 1346 sogar mit sim Fründ, em Kardinal Colonna, verschdritte. 1348 si währed emä Uusbruch vo dr Pescht vili vo siine Fründ umcho, und au d Laura isch am 6. April, em Johresdag vom Dag, wo dr Petrarca si zum erschde mol gseh het, gschdorbe. 1350 het er ä Pilgerreise noch Rom gmacht und vo denn a uf siini Sinnesvergnüege verzichdet. Im Johr druf het er gnueg gha vo de Intrige, wo sini Beschdräbige in dr Chillehierarchii vorwärts cho, begleitet hai, und er isch im Mai noch Vaucluse zoge. Dört het er widr an de Rime gschafft, si iideilt in In vita di Laura, d Gedicht wo d Laura no am Läbe gsi isch, und In morte di Laura. Er het die Gedicht bruucht, für zum si eignigs geischdlige Waggsdum z beschriibe. er het an de Metricae wiitergschaff, won er 1350 agfange het, het sich mit de Gegner vo siiner pädagogische Wältaschauig, wo uf de litterae humanae basiert gsi isch und wo dr gläufig Aristotelianismus abglähnt het, polemisch usänandergsetzt und het siis Gedicht Trionfi agfange, a Beschriibig vom Fortschritt vo dr menschlige Seel vo de früeie Liideschafte zur Volländig in Gott.
Die schboote Johr
ändereWil er so vili Fründ verlore het und mit em neue Babscht, em Innozenz VI. nit guet uscho isch, het er d Provence verlo. Er isch uf Mailand zoge, won er die erschdi Usgobe vo de Rime fertig gmacht het. 1361 isch er für a churzi Ziit wäge dr Pescht z Padua go läbe, aber au vo dört uf Venedig gflüchdet. Dört het er mit siiner Dochder Francesca gläbt und siini Fründ sin en cho bsueche, drunder dr Giovanni Bocaccio, won em e latiinischi Übersetzig vom Homer gschänggt het. 1367 isch er uf Padua zrugg, won er in dr Schdadt odr im ä Landhuus z Arquà in de Bärge gläbt het und het si Verdeidigung vom Humanismus, De sui ipsius et multorum ignorantia, gege d Aristotelianer z Venedig gschriibe, won en beileidigt hai. 1370 het en dr Babscht Urban V. uf Rom grüeft, aber underwägs het er z Ferrara ä Schlag gha. Er het aber nit ufghört mit Schaffe und wiiter alti Wärk revidiert, e neue Deil für siini Posteritati gschriibe und d Trionfi fertig gmacht.
Dr Francesco Petrarca isch am 18. odr 19. Juli 1374 z Arquà in dr Nöchi vo Padua gschdorbe. Mä het en am früeje Morge am Schriibdisch gfunde, mit em Chopf uf emä Manuskript vom Virgil.
Bedütig
ändereDr Petrarca het es diefs Bewusstsi vo dr Wichdikeit vo dr Vergangeheit für d Gegewart gha. Er het die Vergangeheit dur d Schrifte vo de Klassiker kenneglehrt und s antike paganische Dängge und dr chrischdlig Glaube neu verschmulze. Für ihn het die göttligi Vorsehig dr Mensch in s Zentrum gschdellt und so d Bewegig, wo men erä Humanismus sait, begründet.
Literatur
ändere- Francesco Petrarca: Über seine und viele anderer Unwissenheit. Lat.-dt. Übers. v. Klaus Kubusch, hrsg. v. August Buck. Meiner, Hamburg 1995. ISBN 3-7873-1104-1
- Francesco Petrarca: Canzoniere. Zweisprachige Gesamtausgabe, nach einer Linearübersetzung von Geraldine Gabor und in deutsche Verse gebracht von Ernst-Jürgen Dreyer. Nach der Ausgabe von Giuseppe Salvo Cozzo, Florenz 1904. Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1993, S.1064. ISBN 3-423-02321-X
- Wolf-Dieter Lange, in: PC-Bibliothek (CD ROM). Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus AG, Mannheim 2002.
- "Petrarch" in Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.
- "Petrarca" in dtv-Lexikon, Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1970, Band 14, S.99
- Birthe Koch: Francesco Petrarca. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 7, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-048-4, Sp. 283-287.
Weblink
ändere
Francesco Petrarca im dütschsprochige Wikisource
Commons: Francesco Petrarca – Sammlig vo Multimediadateie