Friederike (Singspiel)

Wärkdaate
Originalditel:	Friederike
Form:	Sengschbiil
Originalsprooch:	Deutsch
Muusig:	Franz Léhar
Libretto:	Ludwig Herzer ond Fritz Löhner-Beda
Uruffüerig:	4. Okdobr 1928
Ort vo dr Uruffüerig:	Berlin
Ort und Zit vo dr Handlig:	Sesaheim ond Straßburg 1771 ond 1779

Dialäkt: Schwäbisch

Friederike ischt a Sengschbiil en drei Uffziig mit dr Musik vom eschdreichisch-ungarischa Kombonischda Franz Lehár. S Libreddo stammt vom Ludwig Herzer ond vom Fritz Löhner-Beda. S erscht Môl uff d Bihne komma isch des Werk am 4. Okdobr 1928 em Metropol-Theatr z Berlin. Mit deam Nama vom Titl isch dui hischdorischa Persoo Friederike Brion us-em Elsass gmoint, wo em Jôhr 1771 mit-em schbätra deitscha Dichtrfirschda Goethe (dômôls abr noh ohne „von“) a Vrheltnis ghet hôt. Vo sellem seine Dichdonga send au a baar Vers en des Werk eigflossa.

D Persona vo dr Handlong send

De hischdorisch Friederike Brion en-ra elsässischa Tracht

D Friederike Brion (Sopran)
Dr Johann Wolfgang Goethe (Tenor)
D Salomea Brion, dr Friederike ihr Schweschtr (Soubrette)
Dr Jakob Michael Reinhold Lenz, a Freind vom Goethe (Tenorbuffo)
Dr Karl Auguscht, Großherzog vo Sachsen-Weimar (Schbrechroll)
Dr Johann Jakob Brion, Pfarrer en Sesaheim ond Vaddr vo dr Friederike ond dr Salomea (Schbrechroll)
D Magdalena Brion, sei Frau (Alt)
Em Goethe seine Komilidona Friedrich Leopold Weyland, Franz Lerse, Johann Heinrich Jung-Stilling ond Georg Engelsbach (Schbrechrolla)
Dr Hauptmann Karl Ludwig von Knebel, dr Erziher vom Prinza am Weimarer Hof (Schbrechroll)
D Madame Schöll (Schbrechroll)
D Hortense, dera ihr Dechderle (Schbrechroll)
D Manna ond Fraua vo dr Gsellschaft, Baura ond Beierenna, Buaba ond Mädla (Chor ond Schdadischda)

Firs Orkeschtr braucht mr

Zwoi Fleeda, zwoi Oboa, zwoi Klarinedda, zwoi Fagott, viir Herner, zwoi Trombeeda, drei Posauna, oi Harf, Schlagwerk ond Streicher.

Handlong

Ort ond Zeit

Des Werk schbiilt em Elsass, genauer gsait en Sesaheim ond z Straßburg, de erschde zwoi Uffziig em Jôhr 1771 ond dr dridde acht Jôhr schbätr.

Erschdr Uffzug: Vôr-em Pfarrhaus en Sesaheim

Dr jonge Johann Wolfgang Goethe wohnt z Straßburg ond studiirt an dr dordiga Universideet Jura. En seira Freizeit macht’r efders mit a baar Komilidoona an Ausflug ens et weit entfernde Derfle Sesaheim. Deet bsuechet dia Studenda em Dorfpfarrer Jakob Brion seine zwoi Dechterla Friederike ond Salomea. Uff de erscht hôt dr Goethe a Aug gwôrfa ond uff de zwoit sei Freind Weyland. Em Charaktr send dia Mädla ganz ondrschiidlich: D Salomea hôt’s gern, wenn se em Middlponkt stôht. D Friederike drgega ischt viil ernschtr. Se fihlt sich arg zom Goethe nôôzoga ond bedauret, dass-se bisher noh koi Kissle von-em kriagt hôt. Des abr leit dô drô, dass ihr Vrehrer a bissle abrglaibisch ischt. Wia der amôl vo-ma Straßburger Mädle an Kuss kriagt hôt, hôt de sell beese Vrwenschonga gega ihr Nôchfolgere ausgschdoßa. Heit abr vrgisst’r beim Ausananderganga dean Vorfall. Dr Goethe ond d Friederike fallet sich en d Ärm ond geabet sich an langa Kuss.

Zwoidr Uffzug: A birgerlicher Saloo z Straßburg

D Madame Schöll vo Straßburg geniißt da Ruaf, a graußa Freindin ond Kennere vo dr deitscha Litradur zo sei. Bsondrs ôôdoa hend’s-ra dia Vers vo sellem jonga Jura-Studenda, wo grad en ihrer Hoimetstadt weilt. Drom geit se en ihrer Villa an Ball zo Ehra vom Goethe. Ondr de viile Gäscht send au dr Gaschtgebere ihre Nichda, selle zwoi Schweschtra vo Sesaheim, ond dr Weyland, wo sich vôr Kurzem mit dr Salomea vrlobt hôt. S Gleiche hôt dr Goethe heit mit dr Friederike vor. Wia-nr dera grad an Reng ibr da Fenger stroift, trifft dr Hauptmann von Knebel ei ond ibrmiddlet em Goethe a Eiladong an da Weimarer Hof, was a Riisa-Chance bedeidet, a graußa Karriere zo macha. Des Ganze hôt bloß da Hôôka, dass’r ledich sei muaß. Drom schlegt dr Goethe dui Eiladong au glei aus.

Fir-em Goethe sei Vrhalda hôt dr Weyland ibrhaupt koi Vrstendnis. Ganz vorsichdich macht’r dr Friederike klar, was fir sein Freind uff-em Schbiil stôht, ond schwätzt-ra ens Gwissa, da Goethe frei zo gäa. Dô druff hôt d Friederika a Eiseha, will abr et, dass dr Goethe moint, se dät a Opfr fir-en brenga. Drom vrstellt-se sich ond macht uff Kokeddorii. Des widerom gôht em Goethe schnell uff da Goischt. Hählenga schleicht’r sich aus-em Haus, ohne Adee zo saga.

Driddr Uffzug: Wiidr vôr-em Pfarrhaus en Sesaheim

Acht Jôhr schbätr kommt dr Goethe wiidr amôl ens Elsass, desmôl en Begleidong vo seim herzoglicha Freind Karl Auguscht. Deam will’r zeiga, wo-nr als Student seine glicklichschde Stonda vrleabt hôt. D Friederike tridd deane Manna ernscht gegenibr. Em Gschbräch mit-em frihera Geliabda kôô-se’s abr et vrberga, dass-se-n emmr noh gern hôt ond oft an-en denkt. Jetzt wuud au em Goethe klar, was fir a grauß Opfer d Friederike vor acht Jôhr fir-en brôcht hôt. En freindschaftlicher Vrbondaheit nämmet dia zwoi Abschiid von-a-nander.

Musik

Dr Franz Lehár, dr Kombonischt vom Sengschbiil

Em Lehár sei Sengschbiil stôht zwar dr Operedde näher wia dr Opr, abr trotzdem hôt’s dr Kombonischt vrstanda, da eigentlicha Operedda-Too weitgehend zo vrmeida. An dui Stell vo sellem ischt’s em Lehár glonga, an neiardiga Sengschbiil-Too zo schaffa, wo zom Doil grauße Ôforderonga an d Senger stellt. De mennlich Hauptroll hôt dr Lehár seim Freind Richard Tauber uff da Leib gschriiba, wo bei dr Urauffihrong da Goethe gschbiilt hôt.

Zo de musikalische Heheponkt gheeret

Blicke ich auf deine Hände (Duett Goethe – Friederike)
Warum hast du mich wachgeküsst (Arie vo dr Friederike)
O wie schön, wie wunderschön (Arie vom Goethe)
O Mädchen, mein Mädchen, wie lieb ich dich (nomôl a Arie vom Goethe, des Liad ischt am populärschda wôrra)
Sah ein Knab‘ ein Röslein stehn (au vortraga vom Goethe, abr et en dr volkstimlicha Melodii, sondern en-ra oigena vom Lehár)

Quella

Anton Würz: Reclams Operettenführer, 23. Ufflag, Stuegert 2002, ISBN 3-15-010512-9
Hellmuth Steger / Karl Howe: Operettenführer, Fischer Bücherei Frankfurt am Main, erschda Ufflag vo 1958