S Groosse Spiddaal vo dr Stadt Baasel

47.5557.5905916666667

Dialäkt: Baseldütsch

S Groosse Spiddaal vo dr Stadt Baasel isch vom 13. bis ins 19. Joorhundert s erste Baasler Bürgerspiddaal gsi.

Gschicht

Uschnitt us dr Stadtaasicht vom Matthäus Merian em Eltere im 17. Joorhundert
Linggs am alte Stadtgraabe isch s Innere Aeschedoor. Dört het die Freiji Strooss aagfange, isch hinder dr Barfüesserkiirche (11) duure und am Spiddaal (12) verbii aabe bis zum Määrtblatz.

Bis 1265 dr Root s Groosse Spiddaal vo dr Stadt Baasel gründet het, häi sich d Klööster, s Dalbekloster und s Lienertskloster, in iire Infirmerie um die arme Alte, Grangge und Gebrächlige kümmeret.

S Lienert, wo vor allem armi Fremdi und Pilger ufgnoo het, het au noch dr Gründig vom Groosse Spiddaal non e Zit witer bestande; mä wäiss zum Bischbil, ass es 1379 e Stifdig überchoo het, zum Koole kaufe. Es isch unde am Lienertsbärg gstande und vom ene magister hospitalis verwaltet worde, wo vom Stift aagstellt worden isch, und d Gest si vo Begine verpflägt worde. Nid wit äwägg vom Lienert isch e Siechehuus gsi, wo au Ussetzigi ufgnoo het. Öbbe um 1265 isch s Siechehuus witer äwägg vo dr Stadt uf St. Jakob verläit worde.

S Groosse Spiddaal isch zwüschen em Birsig und dr Freje Strooss baut worde, bim Barfüesserkloster, wo öbbe zur gliiche Zit au in säll sumpfigs Gebiet bim Wasserdoor züüglet isch. Dr Iigang vom Spiddaal isch bi de sogenannte Schwelle an dr Freie Strooss gsi.

Bis 1408 het mä dur s Door vo dr Spiddaalkiirche müesse, zum in s Spiddaal choo, denn het mä e Gässli für e diräkte Zuegang iigrichdet. Am 5. Juli 1417 isch im Groosse Stadtbrand au s Spiddaal aabebrennt, aber vom ene Nöibau waiss mä erst noch em Iidritt vo Baasel in d Äidgenosseschaft 1501. Noch dr Reformazioon het s Spiddaal d Geböid vom ehemoolige Barfüesserkloster übernoo. 1707 het mä s Spiddaal renowiert. Under anderem het d Spiddaalkapälle nöiji Fänster überchoo, wo d Zümft drfür ufchoo si.

Im 19. Joorhundert isch d Situazioon aber katastrofaal worde. Dr Zuestand vo de Geböid isch miserabel gsi und drzue isch s Spiddaal z chlii worde. Dr Spiddaalarzt Brofässer Jung het sich für e Bau vom ene nöije Bürgerspiddaal iigsetzt, aber erst im Joor 1836 het mä s Spiddaal in dr Markgrööflerhoof an dr Nöie Vorstadt züüglet.

Im Herbst 1843 si d Liigeschafte vom Spiddaal an de Schwelle mit em Hauptgeböid und em Bätsaal an dr Freie Strooss, em Granggehuus und Pfrund am Spiddaalgässli (Barfüessergass), dr Spiddalmäisterwoonig, dr Hauptkuchi, dr Beckerei, em Baadhuus und de Ställ im Spiddelhoof, em Irehuus am Stäinebärg und em Pfarrhuus am Barfüesserblatz für 295'000 Frangge öffentlig verstäigeret worde. Mä het denn uf em Areal s nöije Kaufhuus, d Kaufhuusgass und Gschäftshüüser baut.

D Klientel

Ursprünglig si Baasler Armegnössigi, wo z grangg gsi si zum bättle, d Kliänte vom Spiddaal gsi. Wenn öbber, wo nid Baasler Bürger gsi isch, ins Spiddaal het welle, het er müesse zaale. Alli Baasler, wo sich s häi chönne läiste, häi s vorzooge, sich vom ene Arzt im äignige Huus lo pflääge. No am Aafang vom 19. Joorhundert isch niemer in s Spiddaal, wenn er nid het müesse. D Lüt häi sich Gruuselgschichte verzellt, ass es dört abgschlossnigi Zimmer häig, wo mä immer no d Kläider und Bett vo dene wurd ufbewaare, wo in dr letschte Pestepidemi 1668 gstorbe sige und dass es vo denn immer no Särg gääb, wemm mä sä müess bruuche.

D Finanzierig und Organisazioon

S Spiddaal isch dur frommi Stifdige finanziert worde, und het au Grundbsitz ghaa wie dr Guetshoof z Spittelschüüre in dr Elisabethe. Es isch vom Spiddaalmäister gläitet worde, wo sich vor eme Pfleegerkollegium, wo us Läie und Gäistlige bestande het, het müesse verantworte.

Kwelle

• Grosses Spital uf basler-bauten, abgrüeft am 12. Novämber 2014
• Bürgerspital Basel: Geschichte, abgrüeft am 12. Novämber 2014