Hagana

D Hagana, au Haganah, (hebräisch ‏הַהֲגַנָּה‎‎ ha-Hagannah) isch e zionistischi paramilidäärischi Undergrundorganisazioon z Palestina wäärend em britische Mandaat (1920–1948) gsi. Noch dr Gründig vom Staat Israel isch d Hagana dr Grundstäi für die israelisch Armee worde.

Logo der Hagana

Gschicht

Gründig

D Hagana isch gründet worde noch eme Juudepogroom z Jerusalem im April 1920, wo sägs Juude ermordet und öbbe 200 verwundet worde si. D Füerig vo dr Jewish Agency het sich bi dr Verdäidigung vo de Siidlige nüm uf die britische Koloniaaldrubben welle verloo. D Vorgängerorganisazioon HaShomer isch z chli gsi und mä het sä im Juni 1920 ufglööst und under dr Füerig vom Elijahu Golomb die zentralisierteri Hagana gründet. Si isch noch sowjetischem Muster vom ene Root mit fümf Vollmitgliider und zwäi Kandidate as Miliz gfüert worde. Si het im Versteckte müesse operiere, und wil dr Bsitz vo Schusswaffe illegal gsi isch, si die und die nöötigi Munizioon us em Libanon ins Land gschmugglet worde.

Lang het si nume us lokaale Grubbe bestande, bis noch em Massaker vo Hebron und andere Pogroom im Joor 1929, wo 133 Juude ermordet worde si, fast alli Juugendlige und Erwaggsene in de ländlige Siidlige rekrutiert worde si und au in de Stedt het si duusigi Mitgliider gha. Si het e Häimindustrii organisiert, wo äifachi milidäärischi Gräät und Handgranate hergstellt het. Wenn si zerst en undrenierti Miliz gsi isch, isch si zun ere paramilidäärische Veräinigung aanegwaggse, wo mä het müess ärnstnee. 1931 het sich dr rächt Flüügel vo dr moderaate Organisazioon abgspaltet und dr Irgun Tzwa’i Le’umi (abkürzt Etzel) bildet. D Extremiste im Irgun häi scho bald dr extreem rewisionistischi Lechi gründet. Die bäide Organisazioone si vor allem dur terroristischi Aaschleeg bekannt worde.

Dr Arabisch Ufstand

Havlagah-Autibus wääred Arabische Ufstand

Mitgliider vo dr Jewish Settlement Police, 1938

1936 het d Hagana öbbe 10'000 Aktivi und öbbe 40'000 Resärve gha. Wo d Brite die Jewish Settlement Police gründet häi, si e Hufe vo de Boliziste us dr Hagana cho. Zerst het si sich nume mit dr Verdäidigung vo jüüdische Siidlige abgee, spööter het si au offensivi Operazioone usgfüert. D Erfaarig us dene Joor isch denn im Palestinachrieg für die jüüdisch Site seer nützlig gsi.

Im Zwäite Wältchrieg häi d Brite mit dr Hagana zämmegschafft, solang dr Rommel e Bedrooig gsi isch, spööter häi sich d Beziejige abküelt. Im Früelig 1941 het d Hagana d Palmach (Akronym für Plugot Machatz – Iisatzdrubbe) gründet, wo sich uf s Drääning vo Jugendlige konzentriert häi. D Palmach häi bis 1947 nume fümf Batallioon mit öbbe 2'000 Maa umfasst, häi aber e wichdigi Rolle gspiilt, wil iiri Mitgliider grundlegends milidäärischs Wüsse überchoo häi, sodass si spööter in dr israelisch Armee as Offizier d Drubbe häi chönne aafüere.

Litratuur

• Jim G. Tobias, Peter Zinke: Nakam – Jüdische Rache an NS-Tätern. Konkret Literatur Verlag, Hamburg 2000, ISBN 3-89458-194-8 (Rezension von Julia Brauch in der Süddeutschen Zeitung).
• Jim G. Tobias: Sie sind Bürger Israels: Die geheime Rekrutierung jüdischer Soldaten außerhalb von Palästina/Israel; unter besonderer Berücksichtigung der Mobilmachung im Nachkriegsdeutschland von 1946 bis 1948. Antogo-Verlag, Nürnberg 2007, ISBN 3-9806636-8-X.
• Howard Blum: Ihr Leben in meiner Hand. Die Geschichte der Jüdischen Brigade im Zweiten Weltkrieg. Econ-Verlag, München 2002, ISBN 3-430-11565-5.
• Michael Evenari: Und die Wüste trage Frucht. Ein Lebensbericht. Bleicher, Gerlingen 1990, ISBN 3-88350-230-8. Das Buch enthält eine ausführliche Darstellung von Evenaris Zeit in der britischen Armee und in der Jüdischen Brigade. Es deckt sich weitgehend mit den Erfahrungen von Erich Jehoshua Marx, die dessen Vater aus dem gemeinsamen Briefwechsel aus dieser Zeit rekonstruiert hat:
• Leopold Marx: Mein Sohn Erich Jehoshua. Sein Lebensweg aus Briefen und Tagebüchern, Bleicher, Gerlingen, 1996, ISBN 978-3-88350-730-9.

Weblingg

 Commons: Haganah – Sammlig vo Multimediadateie

• The Haganah Jewish Virtual Library (englisch)
• Jewish Armed Forces in the British Mandate palestinefacts.org (englisch)
• Haganah: A History of the Jewish Underground Defense force in Palestine zionism-israel.com (englisch)

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Hagana“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.