Henriette Obermüller

Dialäkt: Undermarkgreflerisch

D Henriette Obermüller, ab 1854 Obermüller-Venedey (* 5. April 1817 z Charlsrue, Baade; † 20. Mai 1893 z Oberwyyler bi Badewyyer) isch e baadischi Demokraati, Fraueräächtleri un Dailnämeri an dr Baadische Revoluzioon 1848/49 gsii.

Lääbe

D Henriette Obermüller isch anne 1817 as Doochter vum Charlsruer Beamte Carl Theodor Obermüller un sällem syre Frau uf d Wält chuu. Si het e umfassendi Schuelbildig iberchuu. Ire Vater, wu freidänkerisch un em Aadel un dr Chilche gegeniber kritisch yygstellt gsii isch, isch dr Grund gsii, wieso d Henriette Obermüller scho bal Aahängeri vu demokraatische Idee wooren isch, drotz ass si vu dr Mueter konservatiiv ufzooge wooren isch. Au iri Brieder un Kusäng sin in dr demokraatische Beweegig aktiv woore.

Anne 1837 isch di Zwanzgjeerig vu dr Bolizei erfasst woore, wel si drei vu ire Kusäng vermuetli bi dr Flciht unterstitzt ghaa het, wu bim fääl gschlaane Frankfurter Wachestuurm mitgmacht ghaa hän. Im nämlige Joor het si dr Gustav Obermüller, en andere Kusäng vun ere, ghyroote un isch mit däm uf Le Havre z Frankreich zooge, was si vor wyitere Ermittlig dur di baadisch Bolizei gschitz het. Iri kriisegschittlet Ee isch e raini Vernumpftee gsii un isch chinderloos bliibe, nume s gmainsam demokraatisch Engaschmänt het d Henriette mit irem Mann verbunde.

Anne 1845 isch s Baar retuurchuu uf Baade un het in dr Zyt druf e Wyyhandel z Durlach ufböue. Bal sin d Henriette Obermüller un ire Mann in Kontakt drätte mit liberaale, demokraatisch-republikaanische Gruppe un hän däne ire Huus as Dräffpunkt z Verfiegig gstellt. Au bolitisch isch Eebaar aktiv woore, het zem Byschpel bi dr Neiorganisazioon vu dr Buurgerweer vor Ort mitgmacht un bolitischi Foorderige verfasst wie die „nach einem Parlament für ganz Deutschland“. Si hän bi dr Verainsbeweegig mitgmacht, wu ufchuu isch, un dischpetiert mit liberaale Perseenligkaite wie em Lorenz Brentano un em Johann Adam von Itzstein, hän aber au Strytgsprääch gfiert mit Lyt, wu bolitisch andersch dänkt hän. Äng verdröut isch d Henriette Obermüller gsii mit em Karl von Langsdorff, villicht hän si au ne Liebschaft ghaa.

In dr Zyt vu dr Revolution 1848/1849 isch s Baar Obermüller bi vyl Volksversammlige derby gssii. D Henriette Obermüller het dr revolutioneer Verein der Demokratinnen Durlach’s grindet un fir e Freiwillige-Bataillon e roote Faane mit dr Ufschrift „Siegen oder Tod“ gnaait. In dr Kämpf im Juni 1849 isch si sälber as ainzigi Frau bis an d Barrikaadefront groote un isch, wu d Revoluzioon niidergschlaa wooren isch, fir chuurzi Zyt ins Elsass un d Schwyz gflichtet. Wu si retuurchuu isch, isch si verhaftet woore. Nääbe sällem Faane sin ere verschiideni revolutioneeri Umdriib un Ufruef zue Gwalt voorgwoorfe woore. Si isch wäge Hoochverroot aagchlagt un zuen ere Gfängnisstroof verurdailt woore, wu si im Gfängnis z Durlach abghockt het. saß. Aafangs 1850 isch si geg Kauzioon freigloo woore, isch aber unter Ufsicht vu dr Bolizei un Huusarräscht bliibe. Ire Mann isch au verurdailt woore un isch anne 1853 an Tuberkulose gstoorbe, ere Sppotfolg vu syre Gfangeschaft.

Im Joor druf het d Obermüller in ere zwoote Ee dr Demokraat un eemoolig Barlemäntaarier vu dr Nazionaalversammlig Jacob Venedey. S Baar het e glicklig Ee gfiert un meereri Chinder ghaa, dodrunter dr speeter baadisch Landdaagsabgoordnete Martin Venedey. D Familie het zeerscht z Züri gwoont, derno z Haidelberch un schließli z Oberwyyler bi Badewyyler im Schwaarzwald, wu s Baar ab 1860 e wiirtschaftli erfolgryychi Pänsioon ghaa het.

Ab 1866 het si d Henriette Obermüller-Venedey wider steerker aktiv in dr Bolitik un dr Frauebeweegig engaschiert. Si isch Mitgliid in dr Association internationale des femmes z Gämf woore un het bi verschiidene Zytige gschafft wie em Journal des femmes. Im Oktoober 1869 isch d Familie fir e halb Joo ruf Berlin gange, wu s Baar si mit verschiidene Berliner Intellektuälle droffe het. E Verainigung vu Dytschland unter preußisch-monarchistischer Hegemony hän di baide abgläänt.

Noch em Dood vu irem Mann 1871 het si si zrugzooge un si uf d Familie un d Pänsioon kunzäntriert.

Speeteri Rezäpzioon

Anne 1999 het d Birgit Bublies-Godau d Daagebiecher vu dr Henriette Obermüller as Buech uuesegee. S Inträssi an dr Publikazioon het derzue gfiuert, ass d Stadt Charlsrue im Joor druf e Strooß in dr eschtlige Siidstadt no dr Obermüller gnännt het.

Literatur

Birgit Bublies-Godau (Hrsg.): "Dass die Frauen bessere Democraten, geborene Democraten seyen..." Henriette Obermüller-Venedey. Tagebücher und Lebenserinnerungen 1817–1871 (Forschungen und Quellen zur Stadtgeschichte. Schriftenreihe des Stadtarchivs Karlsruhe, Bd. 7), Karlsruhe: Badenia Verlag 1999 (ISBN 3-7617-0370-8), Volltext (PDF; 83,6 MB)
Birgit Bublies-Godau: Henriette Obermüller-Venedey (1817–1893). Der Weg einer "fanatischen Demokratin" und frühen Frauenrechtlerin zwischen Französischer Julirevolution und Deutscher Reichsgründung. In: Akteure eines Umbruchs. Männer und Frauen der Revolution von 1848/49 hrsg. von Helmut Bleiber, Walter Schmidt u. Susanne Schötz, Bd. 2, Berlin: Fides Verlag 2007, S. 473–518 (ISBN 978-3-931363-14-7)
Heinrich Raab: Die revolutionären Umtriebe der Familie Obermüller von Karlsruhe während der Zeit von 1832 bis 1849. In: Badische Heimat 73 (1993), S. 481–489
Susanne Asche: Für Einheit und Freiheit - Revolutionäre Zeiten 1846–1852. In: Durlach. Staufergründung, Fürstenresidenz, Bürgerstadt hrsg. von Susanne Asche u. Olivia Hochstrasser (Veröff. des Karlsruher Stadtarchivs, Bd. 17), Karlsruhe: Badenia Verlag 1996, S. 263–294 (ISBN 3-7617-0322-8)

Weblink

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Henriette_Obermüller“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.