Holzbrugg
D Holzbrugg isch diè älteschte Bauart im Bruggèbau. Mit èm Baumschtamm, wo übber è Schlucht odder èn Bach odder Fluss glait worrè isch, hèt d Holzbaukunscht aagfangè, mit dè Jochbrugg odder Fachwärchbrugg hèt si èn Höepungt erreicht. Well Holz è zimli niddrigs spezifisches Gwicht hèt, eignèt s sich bsunders für dè Bruggèbau. Mò unterschydet zwǜschè deggtè un undeggtè Holzbruggè.
Gschichtè
ändereSchu d Gallièr hèn Holzbruggè kènnt. Si hèn Uuslegerdräger bschtandè, wo rächtwinklig uffènand bigètè Baumschtämm mit Füllung uss Stei als Uusleger hèn, èn Übberbau uss Holz hèt diè beidè Dräger mitènand vobundè. D Bauart söll bis is 18. Johrhundert z Savoyè vowendèt worrè sin. Bruggè uss Stei un Holzschtämm sin bis hüt z Pakischtan, Afghanischtan, Indiè un China in Gebruuch, um Flüss z übberquerè – hauptsächlich im Himalaya un dè aagränzendè Bärgkämm. Dèzuè wörrèd a beidnè Ufer mit uffgschichtètè Stei Rundhölzer asè hèrrèglait, dass beidi Èndè gegéd Flussmitti zeigèd. Diè beidè Uusleger wörrèd mit uffglaitè Stämm vobundè.[1]
Diè ältescht Holzbrugg vo dè Römer isch dè Pons Sublicius. Si hèn sowoll reini Holzbruggè wiè au Bruggè mit Steipfyler un hölzernèm Übberbau baut, wo mò als Steipfylerbruggè benamst. Luèg au bi Lischtè vo dè römischè Holz- un Steipfylerbruggè. Diè reinè Holzbruggè sin jewyls als Jochbruggè uusgfüürt worrè.
Uss èm Spòtmittelaalter isch èn Vorschlag für è Uuslegerbrugg uss Holz vom Baumeischter Villard de Honnecourt übberliferèt. Sèlli Konschtruktionswys schint sich nit vobreitet z haa un isch èrscht Mitti vom 19. Johrhundert durch dè Gerber Heinrich widder uffgnõ un für Iisèkonschtruktionè bruucht worrè. I sèllèrè Zit hèt au dè Bau vo deggtè Holzbruggè aagfangè, wo s Dragwärch durch Sitèwänd un Dach vor dè Ywǜrkungè vo dè Witterung gschützt isch. Früèni Byschpill sin d Kapèllbrugg z Lozärn, wo 1365 baut worrè isch, odder d Ponte Vecchio, wo 1569 vom Andrea Palladio baut worrè isch. Sèlli Brugg isch è deggti Jochbrugg übber d Brenta in Bassano del Grappa.
Im Johr 1500 isch z Toruń (Polè) è Brugg übber d Weichsel baut worrè. Si isch dõmòls diè längscht Holzbrugg vo Polè gsi un eini vo dè längschtè z Europa.
Wôrènd èm 18. Johrhundert hèt dè Hans Ulrich un dè Johannes Grubenmann è baar Innovationè i d Konschtruktion vo deggtè Bruggè ybrocht. Uff empirischi Art un Wys sin zèrscht Stabpolygon, spôter Bogèkonschtruktionè mit Spräng- un Hängewärch kombinyrt worrè, so dass Spannwittè bis zuè sèchzig Meter erreicht worrè sin. Als bekannteschtes Bauwärch gildèt d Rhybrugg Schaffuusè-Füèrthalè, wo 120 m lang gsi isch un nu ein Zwǜschèpfyler ghaa hèt.[2]
D Ysèbaabruggè, wo i dè èrschtè Hälfti vom 19. Johrhundert z Nordamerika baut worrè sin, stellèd èn wittèrè Meilèschtei dar, vor allem diè hölzernè Trestle-Bruggè, wo uss eifachè Balchèbruggè mit èrè fynmaschigè Aaordnung vo Rundhölzer bschtôn. Èn Nammè hèt sich bi Ysèbaaholzbruggè zum Byschpill dè Ithiel Town, dè William Howe un dè Isambard Kingdom Brunel gmacht.
Holz findet hüt oft Vowendung bi Fuèßgängerbruggè, Steeg odder andrè untergordnetè Brüggè wiè Güèterwägbruggè odder Huuszuèfaartè, für größeri Bruggè wörd normerwys kei Holz mee vowendèt.
Beschtmarkè
ändereDiè 1999 in Bedryb gangèni Vihantasalmi Brugg isch diè längscht Holzbrugg, wo für dè Strõßèvokeer gmacht worrè isch, si stòt in dè Nôchi vom finnischè Mäntyharju. Si isch 168 m lang un hèt è maximaali Stützwitti vo 42 m.[3][4]
Diè längschti deggti Holzbrugg vo Europa isch d Säckinger Holzbrugg am Hochrhy z Südbaddè. Zuè dè bekannteschtè zellt d Kapèllbrugg z Lozärn. Diè längscht deggti Holzbrugg vo dè Wält isch mit 390 m d Hartland Bridge in New Brunswick z Kanada.
Diè längscht Holzbrugg z Europa isch d Drachèschwanzbrugg uff èm Glände vo dè Neuè Landschaft Ronneburg, wo als Spannbandbrugg uusgfüürt un 225 m lang isch. Die zweitlängscht Spannbandbrugg uss Holz isch diè 193 m langi Holzbrugg bi Essing übber dè Main-Donau-Kanaal. Bi sèllèrè Brugg isch Brèttschichtholz für s Spannband bruucht worrè, wa bi wittèm it normal isch.
Byschpill vo Holzbruggè
ändere-
Gallischi Holzbrugg uss Baumschtämm -
Vorschlag von èrè Uuslegerbrugg vom Villard de Honnecourt uss èm 13. Johrhundert -
-
-
Carvedras Viadukt, Holzbrugg vom Brunel -
König-Ludwig-Brücke, einzigi erhaalteni Holzysèbaabrugg z Dütschland -
Vihantasalmi Brücke, längschti Strõßèbrugg mit Hängewärch uss Holz -
-
Drachèschwanz, längschti Spannbandbrugg z Europa -
Brugg übber dè Mill Burn uff Orkney
.jpg){kind=small}
Deggti Bruggè
ändere-
Kapèllbrugg, zweitlängschte deggti Brugg vo Europa -
-
-
-
-
-
-
-
Längschti deggti Brugg vo dè Wält -
Ströhberne Bruck’n i dè Steiermark
Weblinggs
ändere
Commons: Wooden bridges – Album mit Multimediadateie- Jürgen Brunner: Der Bau von Brücken aus Holz in der Schweiz. Bylaag zum Diskussionsbericht Nr. 5 vo dè Eidgnössischè Matriaalbrüèfungsaaschtalt a dè E.T.H. Züri: "S.I.A.-Normen für Holzbauten", Züri 1925.
- Swiss Timber Bridges - Die Schweizerischen Holzbrücken vom Wèrner Minder
Literadur
ändere- Erwin Fuchs: Brückenbau: Holzbrücken, Band 7, 1957
- Thomas Jahn: Holzbrücken, in: Gerhard Mehlhorn (Hrsg.), Handbuch Brücken: Entwerfen, Konstruieren, Berechnen, Bauen und Erhalten, (2)2010, S. 281–289
Einzelnõchwys
ändere- ↑ B. Nebel: Auslegerbrücken. Abgruefen am 13. Februar 2013 (mit Bild von èrè Brugg z Nepal).
- ↑ A. Müller, H. Kolb: Grubenmanns Brücken. (PDF; 346 kB) Tec21, 2009, archiviert vom Original am 21. Januar 2014; abgruefen am 2. Februar 2013.
- ↑ Bildergalerie (Memento vom 2. März 2009 im Internet Archive), Universidät Fukuoka
- ↑ „Holzbrücke aus Fachwerk, über die die Welt staunt“ (Memento vom 11. Dezämber 2007 im Internet Archive), holzland.de
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Holzbrücke“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |