Lozärn

e Schwizer Stadt und Hauptort vom Kanton Lozärn

Lozärn (dt. Luzern, frz. Lucerne, it./rät. Lucerna) esch e Stadt i de Zentralschwiiz. Si esch d Hauptstadt vom glichnamige Kanton ond esch bes Endi 2012 au de Hauptort vom Amt Lozärn (Bezerk) gsii. Sed 1. Januar 2013 belded Stadt ellei de Wahlchreis Lozärn-Stadt ennerhalb vom Kanton.

Luzern
Wappe vo Luzern
Wappe vo Luzern
Basisdate
Staat: Schwiiz
Kanton: Lozärn (LU)
Wahlchreis: Luzern-Stadtw
BFS-Nr.: 1061i1f3f4
Poschtleitzahl: 6000–6009, 6014–6015
UN/LOCODE: CH LZN (Luzern)
CH LIT (Littau)
CH RBU (Reussbühl)
Koordinate: 665450 / 211356Koordinate: 47° 3′ 0″ N, 8° 18′ 0″ O; CH1903: 665450 / 211356
Höchi: 436 m ü. M.
Flächi: 37,4 km²
Iiwohner: i82'922 (31. Dezämber 2021)[1]
Stadtpräsident: Beat Züsli (SP)
Website: www.stadtluzern.ch
Stadtzentrum
Stadtzentrum

Stadtzentrum

Charte
Charte vo LuzernBannalpseeÄgeriseeLauerzerseeRotseeSarnerseeSoppenseeSeelisbergseeVierwaldstätterseeWichelseeZugerseeKanton AargauKanton NidwaldenKanton ObwaldenKanton SchwyzKanton UriKanton ZugKanton ZürichAmt EntlebuchAmt HochdorfAmt SurseeWillisau (Amt)AdligenswilBuchrain LUDierikonEbikonGisikonGreppenHonau LUHorwKriensLuzernLuzernMaltersMeggen LUMeierskappelRoot LUSchwarzenberg LUUdligenswilVitznauWeggis
Charte vo Luzern
w
s Logo vo de Stadt Lozärn

Lozärn esch de wertschaftlechi ond kulturelli Mettelponkt vo de Zentralschwiiz. D Laag am Vierwaldstettersee, met Bleck i d Bärg (Pilatus, Rigi), macht en bsonders grosse Iidrock. Drom esch Lozärn scho früe (ab 1840) zonere Hochborg för de Tourismus worde.

Geografii ändere

Lozärn liid am Nordweschtändi vom Vierwaldstettersee. Ond zwar gnau det, wo d Rüüs usem See useflüsst. D Rüüs teilt d Stadt uf: Rächts vo de Rüss liid d Altstadt ond e Teil vo de neuere Quartier (Maihof, Brambärg, Wäsmeli, Halde etc.), lenggs vom Floss esch d Chlii- ond d Neustadt. D Chliistadt esch s eltischte Quartier. Wiiteri Quartier wie Onder- ond Obergrond, Gütsch, Bruch, Trebsche ond no meh Quartier ghöred zom lengge Ufer.

D Flechi vom Lozärner Stadtgebiet betreid 37,4 km² (bis Endi 2009; 24,15 km²). Do devo send 60,4 % Sedligsflechi, 11,6 % Landwertschaftszone ond 25,9 % Wald (Stand 2009).[2] Am 1. Januar 2010 hed d Stadt Lozärn met de Gmeind Littau zu de «noie» Stadt Lozärn fusioniert.

Lozärn gränzt im Norde a d Gmeinde Mauters, Nöiechöuch ond Ämme, im Oschte a Äbike ond Adlige, im Südoschte a Megge, im Süde a Horb ond im Weschte a Chriens. Ond wel d Stadt no Bode hed am Nordhang vom Bürgestock, gränzt si det au no a d Nidwaudner Gmeinde Stansstaad und Änetbürge.

Gschicht ändere

Lozärn esch zom erschte Mau gnamsed worde om 750 aus Luciaria.

Bevölkerig ändere

Quälle: Bundesamt für Statistik 2005[3]

Iiwoner ändere

Jahr 1850 1860 1870 1880 1888 1900 1910 1920
Iiwohner 11 382 13 166 16 450 20 419 23 607 32 954 43 611 48 394
Jahr 1930 1941 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Iiwohner 52 102 59 847 66 170 76 148 83 374 78 274 76 466 75 425

De Osländerateil esch 2014 be 24,2 % gläge.[2]

Sprach ond Dialäkt ändere

Bi de Volkszellig 2000 hend vo de 57'023 Iiwohner 82,6 % Dütsch aus Hauptsproch aagää, 1,1 % Französisch, 3,5 % Italienisch ond 12,8 % anderi Sproche.

Z Lozärn redt me s hochalemannisch Lozärntütsch.

Religion ändere

60,8 % vo de Iiwooner send im Jahr 2000 römisch-katholisch gsii, 14,4 % evangelisch-reformiert.[2]

Politik ändere

Bi de Nationauraatswahle 2015 heds das Ergebnis gää:[2] BDP 1,4 %, CVP 13,6 %, FDP 14,8 %, GLP 7,6 %, GP 12,3 %, SP 22,8 %, SVP 18,6 %, Süschtigi 8,9 %.

De Stadtpresidänt vo Lozärn esch sit em 1. Settämber 2016 dr Beat Züsli (SP).

Beldig, Kultur ond Sport ändere

Beldig ändere

Lozärn esch de Setz vo der Universität Lozärn ond der Hoochschuel Lozärn.

Z Lozärn hets au epaar Musigschuele. Di wechtigschte send s Konservatorium (för klassischi Musig) ond d Jazzschuel (Jazz, aber au Blues).

Kultur ändere

Di bekanntischte Kulturveraaschtaltige send:

  • d Lozärner Fasnacht (vom Schmotzige Donnschtig bes am Güdisziischtig; d Woche vor em Äschelimettwoch)
  • s Lozärner Stadtfäscht (17 Fäschtböni met Blues, Jazz, Rock, Musicals, Pop; Ändi Juni)
  • s Blue-Balls-Festival (Blues, Jazz, Rock, Pop; Ändi Juli)
  • d Musigfäschtwoche (Klassischi Musig)
  • Woerdz (es internazionals Festival för gsprochnigs Wort)

Lozärn het mee weder eis Theater ond Kino. Em KKL, ede Schüür, em Sädel, em nöie Kulturzentrom Südpol z Chriens (sit 2008, statt de Boa) ond em Kulturpavillon am See chammer go Konzärt lose.

Sport ändere

De bekanntischt Sportverein vo Lozärn esch de FCL (Fuessball-Club Lozärn). Är spelt i der höchschte Schwiizer Liga, de Raiffeisen Super League.

Anderi populäri Sportarte send Tennis, Ruedere, Handball, Schwemme, Volleyball ond Iishockey met etleche Klubs, wo i de oberste Lige speled. Osserdem geds au de alljörlechi Stadtlauf ond neu de "Lucerne Marathon".

Wertschaft ändere

De Frömdevercheer (Tourismus) esch met grossem Abstand de wechtigschti Wertschaftszwiig. Vo eem läbed (diräkt oder endiräkt) rond 30'000 Lüüt. Mänge Industriibetreeb, wo e früenere Johre z Lozärn dehäi gsi esch (z. B. d Liftfirma Schindler), esch us de Stadt wägzoge. Höt schaffed d Lüüt fascht alli em Gwärb- ond Dienschtleischtigssektor. Z Lozärn hets aber sed dä Fusion met Littau au weder es paar Puurehööf, bsonders im Gebiet Littauerbärg.

D Arbetslosigkeit esch im Jahr 2011 bi 2,7 % gläge.[2]

Partnerstedt ändere

Lozärn hed sächs Partnerstedt:

Sehenswördigkeite ändere

 
de Wassertorm met em Pilatus
  • d Lozärnerbocht vom Vierwaldstättersee
  • d Rüüss, die chame onder anderem of de ältischte deckte Holzbrogg vo Europa öberquere (Chappelbrogg)
  • d Chappelbrogg (noch emene Brand am 18. Auguscht 1993 weder nöi ufbout)
  • s Leuedänkmol
  • s Konscht- ond Kongrässhuus Lozärn (KKL)
  • s Vercheershuus
  • de Gletschergarte
  • d Schpröierbrogg
  • d Museggmuur
  • s Bourbakipanorama
  • s Rothuus
  • d Hofchele
  • d Jesuitechele
  • s Nodelwehr i de Rüüss

Weblink ändere

  Commons: Lozärn – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnote ändere

  1. Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2021. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2021 zusammengefasst. Abruf am 15. November 2022
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Mai 2012
  3. Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[3] [4] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Date im Aahang (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[5] [6] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch)