Kanton Schafuuse

Sälle Artikel oder Abschnitt brucht e Iberarbeitig un sott dorum durgluegt werre. Des cha de sprochliche Stil, s Format vum Artikel, oder de Inhalt beträffe. Nächers isch in dr Regel uf dr Diskussionssite agee. Hilf bitte mit, die kritisierte Passasche z verbessere un nimm druffabe die Markierig use.

De Kanton Schafuuse isch de nördlichscht Kanton vo de Schwiiz. Er gränzt mit öppe 150 Kilometer a Dütschland. D Hauptstadt isch Schafuuse, wo näbed Basel, Stei am Rhii und Eglisau di einzig Schwiizer Stadt nördlich vom Rhii isch.

Kanton Schafuuse
Wappe vum Kanton Schafuuse
Basisdate
Staat:	Schwiz
Abchürzig:	SH
Amtssproche:	Dütsch
Hauptort:	Schafuuse
Flächi:	298 km² (Rang 20)
Iwohner:	83'152 (31. Dezämber 2020) (Rang 19)
Bevölkerigsdichti:	262 Iw./km² (Rang 8)
Bitritt zuem Bund:	1501
Websyte:	www.SH.ch
Lag
Lag vum Kanton Schafuuse in dr Schwyz
Charte
Charte vum Kanton Schafuuse
Gmeinde
Gmeinde im Kanton Schafuuse

Geografii

De Kanton Schafuuse beschtoht us drei Kantonsteil. De westlich Tail isch s Chleggi, wo Wii aabaut wird. S Stettli Stei am Rhii mit de Gmeinde Ramse, Hämisofe und Buech rundume erreicht me nu über Düütschland oder über d Kantön Züri und Thurgau, sellèm sait mò dè obberi Kantonsdeil. Gnauso ischs mit de Gmeinde Rüedlinge und Buechberg, welli ebbèso abkapslet im Sûdè vom zentralè Kantonsdeil ligèt, sèllèm Bièt sait mò dè unterè Kantonsdeil. De komplette Nordè vom Kanton lyt ufem Randè, èm Gebirgszug, wo dè nördlichschte Deil vom Schwizer Jura repräsentyrt. Uff èm Hochè Randè, dè übber d Nordgränz uff dütsches Gebièt usèlampet, lyt dè Schwarze Stei odder Gatterschtei, wo dè nördlichschte Punkt vom Kanton Schaffuusè un dè ganzè Schwiz darschtellè duèt.

• 
  Dè Gränzschtei am Gränzpunkt Schwarzè Stei / Gatterschtei, dè nördlichschte Punkt vo dè Schwiz.
• 
  D Infodaflè am Schwarzè Stei.

Mundart

De Schafuuser Dialäkt ghört zu de Gruppe vo de Ostschwiizer Mundarte. Öppis im Schafuuser Dialäkt: «E Zaane voll Saapfe d Laatere durab schlaapfe …» was sovill heisst we ”e Zeine voll Seife d Leitere abe schleike“. Leider nid grad än represäntative Satz, aber eine, wo wiit ume bekannt isch. De Satz isch im typische Chläggi-Dialekt. De Dialekt vo de Stedt, wo nöcher bi Züri sind, wie Schafuuse oder Neuhuuse, ähnled hüt em Zürcher Dialekt scho meh.

E paar typisch schafuusischi Usdrück:

• Dünne – i andäre Dialäkt ”Wääie“ oder ”Flade“
• Meietrindli – än Meiechäfer (älei für das Wort gits no über 30 wiiteri Bezeichnige im Kanton Schafuuse)
• Pmaand - i de benòchbòrte Dialäkt "Gmaand" oder "Gmaind"

Gmeinde im Kanton Schafuuse

De Kanton Schafuuse umfasst 26 politischi Gmeinde (Iiwoner Stand 31. Dezember 2012; Flächi):

Baarge (261; 827 ha) Begginge (522; 1258 ha) Beringe (3'827; 1868 ha) Buech (310; 380 ha) Buechberg (835; 604 ha) Büttehardt (367; 400 ha) Döörflinge (893; 582 ha) Gäächlinge (782; 713 ha) Hallau (2'041; 1532 ha) Hemishofe (427; 788 ha) Looh (703; 487 ha) Löhninge (1'363; 683 ha) Merishuuse (794; 1757 ha)

Neuhuuse am Rhiifall (10'283; 798 ha) Nüüchilch (1'965; 1791 ha) Oberhallau (431; 604 ha) Ramse (1'342; 1350 ha) Rüedlinge (731; 549 ha) Schafuuse (35'121; 4178 ha) Schlaate (1'695; 2163 ha) Siblinge (780; 942 ha) Staa am Rhii (3'172; 606 ha) Stette (1'209; 473 ha) Thäynge (4'998; 1992 ha) Traadinge (585; 414 ha) Wilchinge (1'702; 2110 ha)

• 1947 isch d Gmeind Buechthale id Stadt Schafuuse igmeindet wore.
• 1964 isch d Gmeind Herblinge id Stadt Schafuuse igmeindet wore.
• 2004 händ d Gmeinde Baarze und Thäynge fusioniert.
• 2005 händ d Gmeinde Osterfinge und Wilchinge fusioniert.
• 2009 wird d Gmeind Hämmedal a d Stadt Schafuuse aaglideret.
• 2009 händ au Gmeinde Aaltdorf, Bibere, Hofe und Opfertshofe mit Thäynge funsioniert.
• 2013 fusioniered Beringe und Guntmadinge → Beringe.

Gschicht

• öpen um s Joor 1000 Entstehig vo dr Stadt Schafuuse
• 1049 Gründig vom Chlooschter Alerheilige
• 1501 Bytrit zur Eidgnosseschaft
• 1529 Reformation, wo dr Sebastian Hofmeister vorbereitet het
• Im Zweite Weltchrieg irrtümlichi Bombardierig vo dr Hauptstadt dur amerikanischi Bomber

Literatur

• Stephan Förster: Das politische System des Kantons Schaffhausen. Akteure, Institutionen und Entscheidungsprozesse in einem Kleingliedstaat. Europäisches Zentrum für Föderalismus-Forschung, Tübingen 2005, ISBN 3-9806978-9-4.
• Roland E. Hofer, Markus Höneisen, Oliver Landolt, Eduard Joos, Markus Späth-Walter: Kanton Schaffhausen. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Georg Wanner: Die Mundarten des Kantons Schaffhausen. Laut- und Formenlehre (= Beiträge zur Schweizerdeutschen Grammatik. Band XX). Frauenfeld 1941 (Digitalisat).

Literatur und Weblink

 Commons: Kanton Schafuuse – Sammlig vo Multimediadateie

• Offizielli Websiite vom Kanton Schafuuse
• Schaffhausen. Offizielli Statistik uf bfs.ch