Ludovico Ariosto

Dr Ludovico Ariosto [ludoˈviːko aˈrjɔsto] (dytsch Ariost; * 8. Septämber 1474 z Reggio nell’Emilia; † 6. Juli 1533 z Ferrara) isch e italiäänische Humanist, Milidäär, Höfling und Autor gsi. Si Hauptwärk, s Värsepos Orlando furioso („Dr raasend Roland“), gältet as äine vo de wichdigste Text vo dr italiäänische Liddratuur und isch in ganz Öiropa rezipiert worde.

Dr Ludovico Ariosto, Holzschnitt in dr dridde Usgoob, wo dr Ariosto sälber bsorgt het vom Orlando furioso, Ferrara 1532

Dr Ariost isch s eltiste vo zwölf Chinder vom nid seer woolhaabende Aadlige Niccolò Ariosto gsi, wo im Dienst vom Herzog Ercole I. d’Este (1431–1505) gstande, wo dr Herrscher vo Ferrara und Modena gsi isch. Dr Ariost isch vo 1484 aa uf d Latiinschuel z Ferrara gange und het 1489 an dr Uni dört e Jurastudium aagfange, sich aber mee mit humanistische Studie befasst. So het er sich für d Lüürik vom Petrarca und d Gschichte vom Boccaccio intressiert, und au für d Schrifte vo de Florentiiner Neuplatoniste. Am Hoof vom Ercole isch er 1493 Mitgliid vom ere Theatergrubbe worde, und het bald scho afo schriibe. Wo si Vater gstorbe isch, isch er Hauptmaa von ere Gränzfestig in dr Nööchi vo Canossa worde. 1503 isch er zrugg uf Ferrara und isch dr Sekretäar Kardinaal Ippolito d’Este worde. Vo öbbe 1505 aa het er nume no uf Italiäänisch gschriibe Gläägehäitsgedicht, Sonett und Kanzoone im Stiil vom Petrarkismus in Prosa d Komöödie La Cassaria (1508, dt. öbbe Das Ding mit der Truhe [cassa]) und I suppositi (1509, dt. die Untergeschobenen). Vor allem het er aber am Orlando gschriibe, em Värsepos in elfsilbige Stanze, e Fortsetzig vom Matteo Boiardo sim Värsepos Orlando innamorato („dr verliebt Roland“), wo nie fertig gschriibe worde isch. 1516 het er die ersti Versioon mit 40 Gsäng lo drucke. 1518 isch er im Dienst vom Herzog Alfonso I. d’Este, gstande und für dä meereri diplomatischi Missioone usgfüert.

Er het d Komöödie Il Negromante („dr Nekromant“) gschriibe, wo 1528 urufgfüert worde isch und am Orlando witergschriibe. 1525 het er sich us em öffentlige Lääbe zruggzooge und 1527 oder 1528 im Ghäime d Alessandra Benucci ghütootet, wo d Witwe vom Florentiner Humanist und Autor Tito Strozzi (1425–1515) gsi isch. 1532 het er dr Orlando uf 46 Gsäng erwiteret und nöi uusegee. Es isch seer erfolgriich gsi und nume scho 16. Joorhundert fast zwäihundert Mol noochdruckt worde.

1532 isch dr Ariost noch ere Räis uf Mantua im Dienst vom Herzog chrank häichoo und bald druf gstorbe.

Wärk

E Statue vom Dichder z Reggio nell’Emilia

• Hauptwärk: Orlando furioso, 1516–32.
• Komöödie:
  • La Cassaria, 1508 (dt. Die Kastenkomödie, übersetzt vom Alfons Kissner, 1909)
  • Il Suppositi, 1509 (dt. Die Untergeschobenen, dito)
  • Il negromante, 1520 (dt. Der Nekromant, dito)
  • La Lena, 1528 (dt. Lena, die Kupplerin, dito)
• Siibe Satiire (Satire, 1517–1525)
• Lüürik: Oode, Sonett, Kanzoon

Liddratuur

• Manfred Hardt: Geschichte der italienischen Literatur. Von den Anfängen bis zur Gegenwart. Artemis & Winkler Verlag, Düsseldorf und Zürich 1996. Lizenzausgabe der Wissenschaftlichen Buchgesellschaft Darmstadt, S. 284–311.

Weblingg

 Commons: Ludovico Ariosto – Album mit Multimediadateie

 Ludovico Ariosto im dütschsprochige Wikisource

• Literatur vu un iber Ludovico Ariosto im Katalog vu dr Dütsche Nazionalbibliothek
• Wärch vu un iber Ludovico Ariosto in dr Dytsche Digitale Bibliothek
• Wärch vu Ludovico Ariosto. In: Zeno.org.
• Wärch vu Ludovico Ariosto. In: Projekt Gutenberg-DE.
• Material zu Ludovico Ariosto
• Werke von Ludovico Ariosto: Text, Konkordanzen, Wortlisten und Statistik