Nationalismus
As Nationalismus bezeichnet me e politischi Ideologii, wo zum Ziil het, ass d Usbreitig von ere Nation und d Gränze vo ihrem Staat überiistimme. In ere extreme Form chann er zur Underdruggig und Verfolgig vo nationale Minderheite füehre. Bi Natione, wo kei eigene Staat hai oder dä nit sälber kontrolliere, füehrt er hüfig zu nationale Befreijigsbewegige.
In der Alldagssproch wird hützudags Nationalismus hüfig mit politischem Chauvinismus gliichgsetzt, won e übertriibeni und im allgemeine intoleranti Form vom Nationalismus isch, im Gegesatz zum Patriotismus, wo sich für d Wärt und Symbol vo siim Volk iisetzt, aber sich nid über anderi Natione setzt.
Gschicht
ändereDr Nationalismus isch ä hischdorisch zimli neui Erschiinig, wil er vo dr Idee vom Nationalschdaat abhänggt, wo s in siiner moderne Form eigentlig erscht sit dr Französische Revolution git. Im 19. Johrhundert isch dr Gedanke vo dr Nation, wo im eigene Schdaat läbt und siis Gschick sälber und unabhängig beschtimmt, in ganz Europa schdark worde, und übernationali Schdaate wie s öschdrichische Kaiserrich si gschwächt worde. Er het z Dütschland und Italie (aber au in andere Länder) zur Vereinigung vo de Gebiet gfüehrt, wo dr dütsche, reschbektiv dr italienische Kultur aghört hai. Dr Nationalismus isch im 19. Johrhundert ä revolutionäre Gedanke gsi, drait vo de Intellektuelle und dr Bürgerschaft. Erscht nochdäm er dr Nationalschdaat verwirkligt gha het, isch dr Nationalismus vo de konservative Gsellschaftsschichte akzeptiert worde, und dr Sozialismus isch die schdärkscht politischi Gegebewegig zum Nationalismus worde. Am Ändi vom 19. Johrhundert het sich dr Nationalismus in vile grössere Länder mit em Imperialismus baart, wo ein vo de Gründ für dr Usbruch vom Erschte Wältchrieg worden isch.
Im 20. Johrhundert si faschischtischi Bewegige entschdande, wo d Nation über alles gschdellt hai und, vor allem in Nordeuropa, si nit nume kulturell, sondern au uf Grund vo 'Rasse' definiert hai. Die Radikalisierig het zu Dikdature gfüehrt, z Dütschland vo de Nationalsozialischte, z Italie vo de Faschischte und z Japan vo dr Kaiserlige Hilfsgsellschaft, wo dr Zweit Wältchrieg agfange hai.
As Folg vom Zweite Wältchrieg isch in Europa dr Nationalismus gschwächt gsi und d Bewegig, wo Weschteuropa as kulturelli, wirtschaftligi und politischi Eiheit gseh het, het zur Schaffig vo dr Europäische Wirtschafts Gemeinschaft (EWG) und denn zur Europäische Union (EU) gfüehrt.
In dr Dritte Wält, vor allem in Afrika, si d Schdaate und ihri Gränze s Erb vom Kolonialismus, wo kei Rücksicht gnoh het uf d Nationalitet vo de Iiwohner. Was usgseh het wie Nationalismus währed de Unabhängikeitschrieg, isch schnäll verschwunde, sobald d Kolonialmacht em Land d Unabhängikeit zuegschtande het. D Mensche hai im allgemeine kei universalischdischi Ideologie, wo se wurd drzue füehre, uf partikulari Vordeil z verzichte zum Wohl vo dr Gsellschaft vo der Nation as Ganzes.