D Schlacht bi St. Jakob an dr Birs

Dialäkt: Baseldütsch

D Schlacht bi St. Jakob an dr Birs isch am 26. August 1444 im Lauf vom Alte Züürichrieg bi St. Jakob an der Birs, knapp usserhalb vo dr Stadt Basel, gschlaage worde.

Schlacht bei St. Jakob an der Birs
Deil vo: Dr Alt Züürichrieg
Darstellig vo dr Schlacht in dr Tschachtlanchronik 1470
Datum 26. August 1444 Ort St. Jakob an der Birs, Basel Usgang Franzöösische Siig
Konfliktparteie
Köönigriich Frankriich	Alti Äidgenosseschaft: Bärn Luzärn Uri Schwyz Underwalde Glarus Zug und Basel
Befählshaber
Dr Dauphin Ludwig XI.	Henman Sevogel
Truppesterki
20'000 Maa	1500 Maa (Äidgenosse: 1300 Maa; Basel: 200 Maa)
Verlust
2'000 bis 4'000 Dooti	Alli, usser 16 wo gflüchdet si

Voorgschicht

In dr letschte Phaase vo siiner Usenandersetzig mit de Äidgenosse, isch Züüri, wo mit em Habsburger Friedrich III. verbündet gsi isch, vo de Äidgenosse belaageret worde. Dr dütsch Köönig het dr franzöösisch Köönig Karl VII. um Hilf bittet. Wil im Hunderjöörige Chrieg grad e Waffestillstand abgschlosse worden isch, het dä d Armanjake, e Söldnerarmee wo iire Naame vo iirem erste Aafüerer, em Groof Bernard VII. d'Armagnac, überchoo het, under em Dauphin, em spöötere Köönig Louis XI., in Richdig Basel gschiggt. 40'000 Maa si im Summer 1444 duur s Elsass zooge und häi vor Basel Halt gmacht. Dr Blaan isch gsi, ass si vo dört gege Züüri wurde zie zum d Belaagerig vo dere Stadt z beände.

Wo d Äidgenosse, wo vor dr Farnsburg glaageret gsi si, vernoo häi, ass d Armanjake über d Birs über Muttez bis uf Brattele voorgstoosse siige, häi si e Däil vo iirer Armee vorusgschiggt. Si häi 1300 meistens jungi Chrieger usgwehlt und die si in dr Nacht vom 25. uf e 26. August uf Liestal, wo sich iine öbbe 200 Baselbieter under em Henman Sevogel aagschlosse hai. Denn si si witer in d Rhiiebeni aabe und häi dört am früeje Morge d Vorhuet vo de Armanjake überrent.

D Schlacht

D Äidgenosse häi zwar dr Befääl übercho, nid über d Birs üübere z goo, si si aber äinewäg witer vorgruckt bis si uf em Gundeldinger Fäld uf die franzöösischi Armee gstoosse si. Im ene zähstündige Kampf, häi d Äidgenosse so wüetig kämpft, ass Zitzüüge, wo dr Kampf beobachtet häi no lang drvo wurde brichte. Die franzöösischi Übermacht isch aber grooss gsi und si häi d Äidgenosse vo alle vier Site iigschlosse. Si häi sä e baar Mol ufgforderet, sich z ergee, aber d Äidgenosse häi uf käi Fall welle kapituliere. Am Schluss häi si vor de Kanoone vo de Armanjake hinder de Muure vom Siechehuus Schutz gsuecht und si alli bis uf sächzää, wo gflüchtet si, umchoo.

Dr Burkhard VII. Münch

Dr Legände nooch sig dr Burkhard us em Basler Riddergschlächt vo de Münch as Verhändler dur s Schlachtfäld gridde. Won er alli die Doote und Verwundete gsee het, häig er sich nid chönne verchlemme und häig d Äidgenosse afo verspotte. Er häig s Visier ufgmacht und häig gsäit «Ich siche in ein rossegarten, den min fordren geret hand vor hunderd jar». Das häig e verwundete Äidgenoss eso wüetig gmacht, ass er em Ridder e Stäi in s offnige Visier gheit häig und drzue gsäit häig: «Friss eini vo dine Rose!». Dr Münch sig schwer verwundet vom Ross gstürzt und das häig en vom Schlachtfäld gschläift. Mit däm sige d Verhandlige gschiteret gsi und dr Sturm uf s Siechehuus het aagfange, und fast alli Äidgenosse si döödet worde.

D Folge

D Noochricht vo dr Schlacht und vom Kampf bis zum Dood vo de Äidgenösse het sich rasch über ganz Europa verbräitet. Dr französisch Dauphin, wo dr Oberbefäälshaaber vo dr armanjakische Armee gsi isch, het wäge de gwaltige Verlust dr Blaan ufgee, Züüri go z hälfe und isch abzooge. Z Ensisheim het er denn mit Basel, Soledurn und de VIII Ort vo dr Äidgenosseschaft e Friidens- und Fründschaftsverdraag abgschlosse.

Erinnerig

Zur Erinnerig an d Schlacht stöhn z Basel e Schlachtdänkmol, wo vom Ferdinand Schlöth baut worden isch, und d St. Jakobskapälle. Au s Siechehuus z St. Jakob het mä erhalte. Bis ins 19. Joorhundert isch z St. Jakob e Rootwii aabaut worde, wo wit über Basel uuse bekannt gsi isch und wo men em Schwizerbluet gsäit het as Aaspiilig uf d Schlacht.

In dr marzialische Schwizer Nazionalhymne, wo bis 1961 gültig gsi isch, «Rufst du mein Vaterland», wärde die Doote vo St. Jakob besunge: «Heil dir, Helvetia! Hast noch der Söhne ja, Wie sie Sankt Jakob sah, Freudvoll zum Streit!»

Im Raame vo dr gäistige Landesverdäidigung wäärend em Zwäite Wältchrieg isch d Schlacht as Bischbil von ere erfolgriiche Aawändig vo dr «Militärdoktrin vom hooche Iidrittsbriis» brucht worde.

Weblingg

• Werner Meyer: Sankt Jakob an der Birs, Schlacht bei. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• St. Jakobdenkmal