Silur

S Silur isch in dr Ärdgschicht s dritt chronostratigrafisch Syschtem bzw. di dritt geochronologisch Period im Paläozoikum. S het vor rund 443,7 Millione Johr aagfange un vor rund 416 Millione Johr ufgghert. S Silur chunnt noch em Ordovizium un wird vum Devon abglest.

< Ordovizium | Silur | Devon > vor 443,7–416 Millione Johr
Atmosphärische O2-Aadail (Durschnitt iber Periodeduur)	ca. 14 Vol % (70 % vum hitige Nivoo)
Atmosphärische CO2-Aadail (Durschnitt iber Periodeduur)	ca. 4500 ppm (12-fach hitig Nivoo)
Bodetämperatur (Durschnitt iber Periodeduur)	ca. 17 °C (3 °C iber hitigem Nivoo)
Syschtem Serie Stapfle ≈ Alter (mya) hecher hecher hecher jinger Silur Pridolium 418,7–416 Ludlow Ludfordium 421,3–418,7 Gorstium 422,9–421,3 Wenlock Homerium 426,2–422,9 Sheinwoodium 428,2–426,2 Llandovery Telychium 436–428,2 Aeronium 439–436 Rhuddanium 443,7–439 diefer diefer diefer elter

Gschicht un Name

Silurische Riffkomplex uf Gotland

Dr Name stammt vu dr Silurer, eme keltischen Volksstamm z Sidwales un isch vum Roderick Murchison anne 1833 bregt wore. Friejer isch s Silur au "Gotlandium" gnännt wore, wel Gstaischichte us däm Syschtem uf dr Oschtseeinsle Gotland byschpelhaft verdrätte sin.

Dr Sir Roderick Murchison het zämme mit sym Frynd Adam Sedgwick scho in dr 1830er Johr iber di paläozoische Ablagerige z Wales gschafft. Wel dr Sedgwick di vu ihm untersuechte Schichten noch em alte Name vu Wales (Cambria) Kambrium gnännt het, het dr Murchison di vu ihm untersuechte jingere Schichte no dr keltische Silurer gnännt. Si hän zämme s Wärch "On the Silurian and Cambrian Systems, Exhibiting the Order in which the Older Sedimentary Strata Succeed each other in England and Wales" ("Iber di silurische un kambrische Periode. Darstellig vu dr Aaornig, wu di eltere Sedimäntschichte z Ängland un z Wales ufenanderchemme"), wu anne 1835 erschinen isch. Speter isch vum Charles Lapworth fir sälli Gstailage, wu mer sich nit het chenne ainig wäre iber d Zuegherigkait zue aire vu dr boode Schichtfolge, dr Uusdruck Ordovizium yygfiert, wu au noch eme antike walisische Volksstamm gnännt isch.

Definition un GSSP

As Basis vum Silur isch vu dr "International Union of Geological Sciences" (IUGS) s Erschtufdrätte vu dr Graptolithe-Arte Parakidograptus acuminatus un Akidograptus ascensus bstimmt wore. D Obergränz (= Untergränz vum Devon) isch mit em Erschtufdrätte vu dr Graptolithe-Art Monograptus uniformis definiert. Der GSSP (Global Stratotype Section and Point = Globaler Aichpunkt fir Stratotype) vum Silur isch e Profil bi Dob's Linn, bi Moffat zSchottland.

Untergliderig vum Silur

S chronostratigrafisch Syschtem vum Silur wird in vier Serie glideret, wu in isngsamt acht Stapfle unterglideret wäre.

• Syschtem: Silur (443,7–416 mya)
  • Serie: Pridolium (418,7–416 mya) (nit in wyter Stapfle unterglideret)
  • Serie: Ludlow (422,9–418,7 mya)
    • Stapfle: Ludfordium (421,3–418,7 mya)
    • Stufe: Gorstium (422,9–421,3 mya)
  • Serie: Wenlock (428,2–422,9 mya)
    • Stapfle: Homerium (426,2–422,9 mya)
    • Stapfle: Sheinwoodium (428,2–426,2 mya)
  • Serie: Llandovery (443,7–428,2 mya)
    • Stapfle: Telychium (436–428,2 mya)
    • Stapfle: Aeronium (439–436 mya)
    • Stapfle: Rhuddanium (443,7–439 mya)

Paläogeografi

Di fir Kambrium un Ordovizium typisch Aaornig vu dr Kontinänt het sich im Silur stark gänderet. Scho im Ordovizium hän sich Laurentia un Baltica (mit em Mikrokontinänt Avalonia, wu im Oberordovizium mit Baltica verschmulzen isch) unter Subduktion vum Iapetus-Ozean ufenander zue. Im Untere Silur isch zue dr Kollision vu dr boode große Kontinentalblatte un zue dr Bildig vum Kaledonische Faltegirtel chuu. Mit dr Verschmilzig vu Laurentia un Baltica zue Laurussia isch e neie Großkontinent entstande. Dr Rheisch Ozean zwische Gondwana im Side un Baltica un Laurentia (bzw. no dr Kollision vu dr beede Kontinänt Laurussia) im Norde isch im Silur zue syre maximale Braiti chuu. Im Obersilur isch s Hun-Superterran vum Nordrand vu Gondwana abbroche un isch no Norde uf Laurussia zuedriftet. Dr Rheisch Ozean zwisch em Hun-Superterran un Laurussia isch unter s Hun-Superterran subduziert wore. Zwisch em Hun-Superterran un Gondwana het d Palaeotethys aagfange ufzgoh.

Klima

S Klima isch insgsamt rächt warm gsii, au beyyflusst dur dr hoch Aadail vum atmosphärische Chohledioxid un dr dodermit verbunde Dryybhuuseffäkt. Ainewäg finde sich us däm Ärdzytalter, wu fascht 28 Millione Johr duurt het, au Hiiwyys uf tämporäri Inlandveryysige. In dr nidere Braitine isch s wältwyt zue dr Bidlig vu Riff chuu. Dr Wasserstand isch relativ hoch gsii, was au zuen ere Bildig vu Flachmeer uf dr ainzelne Kontinänt gfiert het.

Entwicklig vu dr Dierwält

Marini Fossilien us em Silur (us Meyers Konversations-Lexikon (1885-90))

Im Silur drätte di erschte Wirbeldier mit Chiifel (Gnathostomata) uf. Im Untersilur erschyne d Placodermi, wu scho im Silur e großi Artevilfalt entwickle. Im Obersilur sin di erschte fossile Räscht vu Chnochefisch (Osteichthyes) noogwise. Si hän zämme mit riisige, bis zue zwee Meter lange Seeskorpion im flache Meer gläbt. Die hän sich scho im Ordovizium entwicklet ghaa, hän aber im Silur un Devon di grescht Diversitet ghaa.

D Koralle, verdrätte mit dr boode Großgruppe Tabulata un Rugosa, hän greßeri Riffstrukture bildet, z. B. uf Gotland. Bi dr Stachelhyter (Echinodermata) drätte di erschte Chnoschpestrahler (Blastoidea) uf. D Klasse Eocrinoidea un Paracrinoidea stärbe uus. Im Stamm vu dr Armfießer (Brachiopoda) isch d Ornig Trimerellida am Änd vum Silur uusgstorbe.

Am Änbd vum Silur het drei chlaineri Uusstärbeeraignis gee, dodrunter dr sognännt Lau-Event, wu im Ludfordium aagfange het.

Entwicklig vu dr Bflanzewält

D Landbflanze höän sich wyter entwicklet un sich uusbraitet. Di erschte Gfeßbflanze erschyyne im Mittelsilur mit Cooksonia uf Laurussia un Baragwanathia uf Gondwana. E urspringligi Landbflanze mit Xylem un Phloem, aber no ohni Differänzierig in Wurzle, Stamm un Bletter, isch Psilophyton. Si het Photosynthese iber di gsamt Oberflechi bedribe, au d Stomata sin iber di ganz Oberflechi verdailt gsii. Si het sich iber Spore vermehrt un stoht an dr Basis vu dr Urfarn (Psilophytopsida), wu d Hauptzentwicklig aber im Devon ghaa hän. D Rhyniophyta un aifachi Bärlappbflanze (Lycopodiophyta) hän ihre Ursprung au im Silur, au di erschte Flächte sin im Silur noogwiise.

S Silur z Mitteleuropa

Seli karakteristisch fir s Silur in wyte Dail vu Mitteleuropa sin dunkli, bituminesi Lättegstai („Graptolithe-Schifer“). Untergordnet wäre au Chisel- un Alaunschifer gfunde. Z Behme isch s ober Silur dur dunkli, flachmarini Chalch verdrätte. In dr Karnische Alpe isch s Silur glychfalls chalchig uusbildet. Do un au z Behme sin e Huffe vulkanischi Lage yygschaltet.

Literatur

• Ivo Chlupác und Z. Kukal: The boundary stratotype at Klonk. The Silurian-Devonian Boundary. IUGS Series, A5: 96-109, Berlin 1977 ISSN 0374-8480
• L. Robin M. Cocks: The Ordovician-Silurian Boundary. Episodes, 8(2): 98-100, Beijing 1985 ISSN 0705-3797.
• Donald G. Mikulic, Derek E. G. Briggs und Joanne Kluessendorf: A new exceptionally preserved biota from the Lower Silurian of Wisconsin, USA. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, 311B: 75-86, London 1985.
• L. Robin M. Cocks und Trond H. Torsvik: European geography in a global context from the Vendian to the end of the Palaeozoic. In: D. G. Gee und R. A. Stephenson (Hrsg.): European Lithosphere Dynamics. Geological Society London Memoirs, 32: 83-95, London 2006 ISSN 0435-4052
• Gérard M. Stampfli, Jürgen F. von Raumer und Gilles D. Borel: Paleozoic evolution of pre-Variscan terranes: From Gondwana to the Variscan collision.Geological Society of America Special Paper, 364: 263-280, Boulder 2002 PDF
• Roland Walter: Erdgeschichte Die Entstehung der Kontinente und Ozeane. 5. Aufl., 325 S., de Gruyter, Berlin & New York 2003. ISBN 3-11-017697-1
• Deutsche Stratigraphische Kommission (Hrsg.): Stratigraphische Tabelle von Deutschland 2002. Potsdam 2002 ISBN 3-00-010197-7 (PDF; 6,57 MB)
• Kommission für die paläontologische und stratigraphische Erforschung Österreichs der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Hrsg.): Die Stratigraphische Tabelle von Österreich (sedimentäre Schichtfolgen). Wien 2004 (PDF; 376 KB).

Weblink

 Commons: Silur – Sammlig vo Multimediadateie

• International Chronostratigraphic Chart 2020/03 (PDF)
• Byschpel fir Silur-Fossilie

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Silur“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.