Tseschrutol / Valsesia

dä artikel isch vom autor absichtlig i de chliischriibig ghalte worde.

Ds Tseschrutol (wailschu: Valsesia) ist as alputol in dar italienischu provinz van Vercelli, im Piemont. Durch ds tol rinnt der fluss Tseschra (wailschu: Sesia), der dam tol sine nome gibt. Es streckt sich vam Gourner (Monte Rosa) bis zar ebendi van Vercelli und häd etlichi nebenteljini, deiru gebirgsbäche in di Tseschru usrinnend.

Cervatto im Tseschrutol
Dialäkt: Laindertitzschu

Landwissendschaft ändere

Ds haupttol, Val Grande g’nammt, häd d’g'stolt van ainem „S“. D’erst gmai gor under dan Gourner ist Im Land (wailschu: Alagna Valsesia). D’ wichtigst nebentaler sind ds Val Mastallone und ds Val Sermenza, di geind ihru nome va’ dan gebirgsbäche, di durch siju rinnend.

Ökonomi ändere

Sind do etlichi industrie in Vrol (Varallo), Zar Burg (Borgosesia), Quarona und Serravalle. Es gaid uberals um web- und wasserrourwerchbuwwa. Guadwerch ist auch g’machud. Der wi van Gattinara, der auch dise nome traid, ist atwos g’ruamte. D’andru deirfer im hejre tail ds tols lebind vïr als van chunsthandwerch und turismus.

Sproch ändere

Im Tseschrutol schwetzt mu a piemontäisich landsproch g’nammt Valsesian. In dan letschti jorzeinde ist der ainfluss der italienischu zungu steircher und steircher wourte und d’ jungu ljit schwetzind chum nouch piemontäisischu. In dan deirfre van Remmaljiu und Im Land, zwai olti Walserainsidlungu, häd sich d’urolt Walserzunga (Tittschu oder Titzschu) b’halte.