Wenkerboge vu Chems
Dr Chemser Wenkerboge isch e Blatt vu dere grosse Ufnaam vu dr ditsche Sprooch, wo im 19. Joorhundert agfange hed un hit Bschdanddeil vum Ditsche Sprochadlas isch. Sällimols, wo dr Sproochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 sinner Sproochadlas vorbereitet hed, hänn alli Schuele im domolige ditsche Riich e Froogeboge mid vierzig gliche Muschdersätz vorgleit griägt, wu d' Schiäler middem Léhrer in de lokal Mundart uffschriewe hänn mièn.
Hiwiis zuem Boge un zuem Ord
ändere- Chems het domols zuem Kreis Millhüsa im Oberélsaß ghärt.
- De Ord liegt im Gebiet vum Hochalemannische.
- Die vierzig Sätz sén dozémol in Chems vun de Schieler zämme mit em Léhrer üssgfillt worre. Léhrer war de Desiderius Stroßer us Kìngerscha im Owerèlsass.
- As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge mit „Chöms“ angeh.
- D Elsässer Bege sinn wie die Südditsche 1887 uffgnumme worre, der vo Chems het d Nummere 41464 griägt.
- D geografisch Lag vu Chems isch in dere Karde iitrage.
Wenkersätz
ändere- Em Wenter fliaga drugani Blätter in dr Luft umma.
- Es hert gli uf met schnèya, dr no werds Watter weder bässer.
- Mach Gchola en dr Ofa, as d Melch bol gchocht.
- Da güad alt Mann esch met sim Ros undra ghcheit.
- Ar esch vor viar odar sägs Wucha gschtorba.
- s' Fir esch dschtarg gse, d' Küacha sen jo unta värbränt.
- Ar esst d Aier emmer ona Salz un Pfaffär.
- d' Fias dian mér wèh, ech gloib, ech ha si abgloffa.
- Ech be bi dr Froi gse un ha sr gsait, un si hät gsait, si wells oh èhrer Tochder saga.
- Ech wells oh nemma thua.
- Ech schla dr gli de Gchochläffel um d' Ohra, dü Aff.
- Wu gesch he, sella mr meter geh.
- As sen schlächti Zitta.
- Mi liab Kènd, blib do unta steh, d' bèsa Gans bissa di tot.
- Dü hasch hetta am mehrschta glert un besch brav gse, dü dérfsch enter haim geh als d' andera.
- Dü besch nonet großs gnüa um a Flascha Wi üsdstrenka, dü müasch noch a wenig gresser warda.
- Gang un sag dinar Schwestar, si soll d' Klaider fer d' Muatar fertig macha un mit der Berschta üsbutza.
- Hatsch dü na känt 'drno wars anderscht kumma uns tat besser uman steh.
- Wer hat mer mi Gchorb voll Flaisch gschtola.
- Ar macht a so, als hatta si na zum Träscha bschtelt, si han's awer salbscht gmacht.
- Wäm hät ar dia nèi Gschecht erzèhlt.
- Ma müas lüt schrèia, sunscht versteht ar is nét.
- Mer sen miat un han Durscht.
- Wu mer géschtert haim ku sen, sen d andri scho em Bät gse, un han scho féscht gschlofa.
- Dr Schnè esch bi nis het lèga bléwa, awer het isch er gschmulza.
- Hèntér unsaram Hüs stèht a schena Äpfelboim met schèna rotha Äpfella.
- Gchént tr nèt no na Oigablèck uf is warta, dro gehmér wèder met ech.
- So Ghchèndersacha dérfa ner nèmma macha.
- Unseri Barga sèn nèt a so hoch, èiri sèn vill grèsser.
- Wia vil Pfund Wurscht und wia vil Brod waidr ha.
- Ech vérstand èch nèt, ar mian na wènig lütér spracha.
- Haiter nèt a Stèckla wissi Saifa uf mim Tesch gfunda.
- Si Brüader wil sich zwai schèni Hiser in eirém Garta boia.
- Das Wort gchunt vu Harza.
- Des esch racht gsé vunana.
- Was setza do fer Vègelè uf dam Mirlè.
- D' Büra han fèmf Oksa un nin Kiah un zwélf Schèfla vors Dorf brocht, dia han si wélla vérgchaüfa.
- D' Litt sèn hèt alli dusa uf am Fald un maia.
- Gang nur da brün Hund macht dr nit.
- Ech bè mit da Lit do hènta ewer d' Matta in d' Frucht gfahra.
Werder im Wenkerboge
ändere- haiß, nai, blai, grai, hoja, Hand, Hampf, Flaks, er wakst, Basa, Pflüma, Briaf, Hoof, jung, chrumm
- Suntig, Mantig, Tsischtig, Mettwuch, Dunstig, Frittig, Samschtig
- älf, fufzeh, sachzeh, fufzig