Abtei Nääres

D Abtei Nääres, gwiche a St. Uelrich und Afra, isch e Benediktinerchloschter in dr Diezese Rauetburg-Stuegert z Bade-Wirttebärg un gheert dr Beuroner Kongregation aa. Mer chännt si vor allem dur ihri Chilche, e Spotwärch vum Balthasar Neumann. Si giltet as ain vu dr wichtigschte Chilcheböute vum Spotbarock.

Abtei Nääres, Luftufnahm (2022)

D Abtei Nääres

Lag

D Chloschteraalag lyt iber dr Stadt Nääres im Oschtalbchrais uf em Ulrichsberg in ere dominante Lagiber em Härtsfeld.

Gschicht

Weschtaasicht vum gsamte Glände

Aasicht um 1875

S Chloschter isch anne 1095 vum Grof Hartmann I. vu Dillenga un syre Frau Adelheid vu Winterthur-Kyburg, vermuetlig e Dochter vum letschte Winterthurer Grof Adalbert II. un dodermit Stammmueter vu dr Grofe vu Kyburg, as Auguschtiner-Chorherrestift grindet un 1106 in e Benediktinerabtei umgwandlet wore, su si dr Hirsauer Reform aagschlosse hän. Di erschte Benediktiner-Mench sin us dr Chleschter Petershausen un Zwiefalten chuu. Näb dr Mannegmainschaft het s au ne Frauenkonvent gee, wu aber Mitti vum 13. Johrhundert yygangen isch.

D Dillenger hän si d Vogteirächt iber d Abtei gsicheret, was noch em Uusstärbe vu dr Grofe 1258 e johrhundertlange Rächtsstryt um dr Status vum Chloschter, wu si uf kai Fall mit ere Landsässigkait het welle abfinde, uusglest het. As Noofolger vu dr Dillenger hän d Grofe vu Oettingen Aaspruch gstellt uf die Rächt. Derze het s Hochstift Augschburg, wu dr Bischof verwandt gsii isch mit dr Stifterfamilie, Aasprich gstellt. Anne 1263 het en Urdail vum Albertus Magnus em Stryt vorerscht en Änd gmacht. D Vogtei isch formal an s Hochstift chuu, isch de facto aber in Form vun ere Pfandschaft bi Oettingen blibe.

Im 13. Johrhundert hän dr Abtei siben Derfer un Streibsitz un Yychimft in 71 andere Ortschafte vor allem im Härtsfeld gheert, derzue sin 10 Pfaareie inkorporiert gsii. E baar Mol isch s Chloschter dur Brinscht, aber au dur Chrieg gschlisse wore, zem Byschpelscho im 12. Johrhundert, wu Nääres mit andere Hirsauer Reformchleschter uf dr päpschtlige Syte gstanden isch, im Schmalkaldische Chrieg, im Dryssgjehrige Chrieg un in dr Koalitionschrieg.

Ändi 16. Johrhundert isch dr Konflikt um d Rychsuumittelbarkait vu dr Abtei wider ufgflammt, wu Oettingen-Wallerstein d Jurisdiktionsgwalt gforderet het. E chaiserligi Kommission het 1583 z Minga ne Verglych vermittlet. Anne 1739 hän d Barteie wäg em Verchauf vu Holz wider aafange stryte, was e regelrächti Prozesslawine uusgles het: D Grofe vu Oettingen-Wallerstein hän vor em Rychschammergricht z Wetzlar gchlagt, d Abtei vor em Rychshofrot – villicht het dr Konvent dert besseri Schangse vermuetet. Wel d Oettinger schnäller vorstellig wores sin, isch s Verfahren, wu vu bode Syte mit großem Ufwand un mit Propaganda dribe woren isch, vum Rychschammergricht gfiert. No iber 20 Johr Prozässduur het mer si uf e Verglych gainigt, w uno Noobeserige au vum Rychshofrot billigt woren isch. Anne 1764 het d Abtei d Rychsstandschaft iberchuu, het doderfir aber e Hufe Bsitzige an d Grofe vu Oettingen-Wallerstein mieße abdrätte, dodrunter d Nääres. Dr Abt het wäge däm nume ne noe munzig Territorium ghaa, wun er di wälti Herrschaft het chenne driber uusiebe.

S Chloschter isch dur d Säkularisation anne 1802 ufghobe wore un isch an D Firschte vu Thurn un Taxis chuu, 1806 an Bayern un 1810 ändgiltig an Wirttebärg. Wärtvolli Yyrichtigs- un Uusstattigsgegeständ vu dr Abtei sin iber d Thurn un Taxis dur Chauf anne 1993 an dr Freistaat Bayern chuu. E Großdail vu dr Bibliothek isch hite wider as Leigab z Nääres, e Verchauf, wu scho anne 1828 blant gsii isch, isch nit umgsetzt wore. D Bibliothekskatalog vum 18. Johrhundert sin aber allno z Regensburg.

D Firschte vu Thurn un Taxis hän anne 1919 au d Widerbsidlig vum Chloschter dur Benediktiner vu Beuron un dr Abtei Emaus z Prag megli gmacht. Dr erscht Abt no dr Widergrindig isch dr Bernhard Durst (1921–1965) gsii, sy Noofolger dr Johannes Kraus (1965–1977).

Wichtigi Äbt

Unter dr Äbt sin vor allem die wichtig gsii: dr Pilgrim vu Berrieden (1126–1138), wu ne umfangryche Briefwächsel mit dr Hildegard vu Bingen gfiert het, dr Johann Vinsternau (1510–1529), wu d Melker Reform z Nääres initiiert het un dr Benedikt Maria Angehrn (1755–1787), wu in syre Amtszyt d Chloschterchilche böue woren isch un s Chloschter ändgiltig d Rychsunmittelbarkait iberchuu het.

Gegewart

Dr Innehof, Weschtsyte

Zeh Mench bilde hit (Stand Novämber 2014) dr Konvent vu dr Abtei Nääres, wu dr Beuroner Kongregation aaghere. S Chloschter unterhaltet e Dagigs- un Geschthuus un bietet Exerzitien un Kirs aa.

Am 13. Februar 2004 het dr P. Prior Albert Knebel OSB dr „Knabenchor Abtei Neresheim“ grindet, wu Bueben ab dr 1. Klass e choschtelosi musikalischi Allgmain- un Stimmbildig aabietet. Dr Buebechor, wu ca. 40 Mitglider umfasst, singt rund ai Mol im Monet bi re Sinntigsväschper in dr Abteichilche un bi Ufdritt usserhalb vum Chloschter.

Dr „Verein zur Erhaltung der Abteikirche Neresheim e. V.“ het sich em Erhalt un dr Unterstitzig vu dr Abtei verpflichtet un ferderet d Renovierig vu dr Abteigebei.

Syt Ändi Oktober 2009 git s im Konventgebei s neigschaffe Chloschtermuseum, wu d Gschicht vu dr Abtei darstellt. Im Rame vun ere Fierig dur s Chloschtermuseum chenne dr Michaelisaal un au dr vum Dominikus Zimmermann prachtvoll uusgstaltet Feschtsaal bschaut wäre – dr ainzig Feschtsaal, wu dr Böumaischter vu dr Wieschilche gstaltet het.

Vum 23. Augschte 1977 bis 21. Februar 2012 isch d Abtei vum Abt Norbert Stoffels glaitet wore. Am 7. Merz 2012 isch dr P. Albert Knebel vum Wahlkapitel zum Prior-Administrator gwehlt wore.

Chloschterchilche

Weschtaasicht vu dr Abteichilche

Grundriss vu dr Chloschterchilche, Stand 1954

Gschicht un Architäktur

Di mittelalterli Chloschteraalag mit ere romanische Basilika (Böuzyt 1126–1190) isch sidli vu dr hitige Chilche gsii. 1568/69 isch e greßere Chor aaböue wore, 1695 isch d Chilche barockisiert wore.

Böumaischter vu dr Konventgebei isch dr Michael Wiedemann vu Unterelchingen gsii. No churz dervor (1697) het er mit em Böu vum Schloss Freudental aagfange ghaa.

Noch em Abbruch vum Vorgängerböu isch di hitig Abteichilche vu 1747 bis 1792 no Blän vum Balthasar Neumann böue wore Dr Neumann het anne 1748 e Blan fir e Böuwärch mit sibe Gupfryym un eme latynische Chryzgrundriss vorglait. Dr Hauptgupf wird vu vier Syylebaar drair, wu frei stehn, si isch 32 Meter hoch, 24 Meter lang un 20 Meter brait. S Chilchegebei isch 83 Meter lang un 35 Meter brait. Dr Längs- un dr Zäntralböu sin harmonisch mitenander verbunde. D Böulaitig vor Ort het dr Leonard Stahl ibernuu, e Schueler vum Neumann. Dr Grundstai isch am 4. Juli 1750 glait wore. Dr Neumann isch am 19. Augschte 1753 gstorbe, zue sym Noofolger isch dr Johann Baptist Wiedemann vu Donauwörth gruefe wore. Dr Wiedemann het no Blän vum Neumann welle wyterschaffe, dr Konvent unter Fierig vum Abt Benedikt Maria Angehrn het aber 1759 Änderige bschlosse. Di urspringl blante Gwelb us Stai hän jetz as flachi Holzgwelb solle uusgfiert wäre un d Latärn iber em Gupf vu dr Vierig hätt nit sollen ufgsetz wäre. Im Winter 1770 sin d Yywelbige fertig gsii, no zwaiezwanzg Johr Böuzyt het mit dr Uusgstaltig chennen aagfange wäre. D Chilche isch anne 1777 dur dr Abt Angehrn gweit wore.

In syre Dokumentation vu dr Dytsche Chunschtgschicht nännt dr Georg Dehio d Abteichilche ne „Maischterwärch vu dr europäische Barockböuchunscht“ un urdailt: „Die Barockarchitektur nicht nur Deutschlands, sondern Europas hat weniges, was sich mit diesem Raum messen kann.“

Uf em 50-DM-Schyy, wu vu 1991 bis 2002 giltig gsii isch, isch d Chloschterchilche uf dr Ruggsyte as abbildet – aber in ere nit uusgfiert Entwurfsvariante (d Vordersyte zaigt dr Architäkt Balthasar Neumann).

Wel Sänkige im Hauptgupf Muurriss verursacht ghaa hän, het mer 1965 gferchtet, ass d Chiklche zämegheit. Wäge däm isch s Gebei vu 1969 bis 1975 umfassend reschtauriert wore. Dr Durm het aber e lychti Schregi no Oschte bhalte.

Freske

Uusschnitt us em Deckefresko vum Knoller

Dr Böumaischter Stahl het fir d Freske dr Hofmoler vum eschtrychische Statthalter z Mailand, dr Martin Knoller, verpflichtet. Dr Freskant het vu 1770 bis 1775 sibe Gupffreske gschaffe, wu zue dr wichtigschte vumspote Barock zellt wäre.

Uusstattig

Dr Stiftsböumaischter Thomas Schaidhauf het dr Chilcheruum vu 1776 bis 1792 mit sparsame Arkaturen un ere Uusstattig im Stil vu dr frieklassizistische Regelmäßigkait versää.

• S Chorwandkruzifix isch 6,6 Meter hoch.
• Di beede Sytenaltär sin karakteristisch fir d Arbet vum Schaidhauf un dr Dreifaltigkait un dr Muetergottes gweit.

Innenaasichte

• 
  Die Kanzel
• 
• 
  Der Hochaltar
• 
  Figurengruppe aus Stuck

Orgle

Barocki Holzhey-Orgle

Hauptorgle

D Hauptorgle isch vu 1794 bis 1797 vum Johann Nepomuk Holzhey vu Ottobeuren böue wore. Ihre Proschpäkt isch dur dää vu dr Hauptorgle vu dr Basilika Weingarten vum Josef Gabler inschpiriert, un au dur di e weng friejere Proschpäkt vu Rot un Weißenau. No meefache Veränderige isch 1979 dur d Schwyzer Orgleböufirma Kuhn dr urspringli Zuestand vu dr Orgle widerhärgstellt wore.

I Hauptwärch C–f3 1. Bordon (ab g0) 32′ 2. Principal 16′ 3. Octav 8′ 4. Coppel 8′ 5. Violoncell 8′ 6. Piffarre 8′ 7. Quintadena 8′ 8. Octav 4′ 9. Flöt 4′ 10. Quinte 22/3′ 11. Octav 2′ 12. Mixtur VII 13. Cimbal V 14. Cornet V 15. Trompet 8′ 16. Cromorne 8′ 17. Claron 4′

II Oberwerk C–f3 18. Principal 8′ 19. Bordon 8′ 20. Flaut travers 8′ 21. Salicet 8′ 22. Gamba 8′ 23. Unda Maris 8′ 24. Holflöt 4′ 25. Waldflöt 4′ 26. Feldflöt 4′ 27. Flagiolet 2′ 28. Nazard V 29. Sexquialter III 30. Sonnet II 31. Hoboe 8′ 32. Douce Clarinet 8′

III Echowärch C–f3 33. Nachthorn 8′ 34. Dulciana 8′ 35. Spitzflöt 4′ 36. Fugari 4′ 37. Syflöt 2′ 38. Cornet IV 39. Hörnle III 40. Vox Humana 8′ Tremulant

Pedal C– 41. Prestant 16′ 42. Bordon 16′ 43. Flauten 8′ 44. Flötenbass 8′ 45. Violonbass 8′ 46. Bompart 16′ 47. Trompet 8′ 48. Claron 4′

• Kopple: II/I, III/I, III/II, I/P, II/P
• Aamerkige

Chororgle

Syt 1949 het d Abteichilche ne Chororgle vu dr Firma Steinmeyer mit 2 Manual un 27 Regischter.

I Hauptwärch 1. Principal 8' 2. Rohrflöte 8' 3. Salicional 8' 4. Praestant 4' 5. Flauto dolce 4' 6. Quintade 4' 7. Quinte 22/3′ 8. Octav 2' 9. Terz 13/5′ 10. Mixtur 4f Tremulant

II Näbewärch C– 11. Bourdon 16' 12. Singend Principal 8' 13. Gedackt 8' 14. Gemshorn 8' 15. Schwebung 8' 16. Ital. Principal 4' 17. Koppelflöte 4' 18. Waldflöte 2' 19. Sifflöte 1' 20. Cymbel 3f 21. Terzian 2f 22. Trompete 8'

Pedal 23. Untersatz 16' 24. Bourdon (Transmission) 16 25. Zartbass 8' 26. Octavbass 4' 27. Flötbass (Transmission) 4' 28. Choralbass 4' 29. Quintade 4' 30. Octave 2' 31. Posaune 16'

Literatur

• Georg Sigmund Graf Adelmann von Adelmannsfelden: Die Restaurierung der Abteikirche Neresheim. In: Denkmalpflege in Baden-Württemberg. 4. Jg. 1975, Heft 4, S. 149–154 (PDF)
• Wolfgang Aumer: Benediktinerabtei Neresheim. (= Kleiner Kunstführer Nr. 1480). 10., überarbeitete Auflage. Verlag Schnell & Steiner, Regensburg 2007.
• Hermann Baumhauer, Fotos von Joachim Feist: Kirche und Abtei Neresheim. Konrad Theiss Verlag, Stuttgart 1985, ISBN 3-8062-0422-5.
• Georg Dehio (Begründer): Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler. Baden-Württemberg I. Deutscher Kunstverlag, München 1993, ISBN 3-422-03024-7.
• Ulrich Höflacher: Johann Nepomuk Holzhey. Ein süddeutscher Orgelbauer des Klassizismus. Zum 200. Todestag. In: Ars Organi. 57. Jahrgang, Heft 4, Dezember 2009, ISSN 0004-2919, S. 219–225.
• Max Miller, Gerhard Taddey (Hrsg.): Handbuch der historischen Stätten. Baden-Württemberg. 2. Auflage. Alfred Kröner Verlag, Stuttgart 1980, ISBN 3-520-27602-X.
• Bettina Müller-Ueltzhöffer: Der 500jährige Rechtsstreit des Klosters Neresheim um die Erlangung der Reichsunmittelbarkeit. Zugleich ein Beitrag zum Rechtsgang vor den höchsten Reichsgerichten in der Mitte des 18. Jahrhunderts. Frankfurt am Main 2003, ISBN 3-631-51063-2.
• Karsten Pressler: Beeinträchtigung eines Kulturdenkmals oder „baustilgerechte Kaschierung“? Zur Nachbildung eines Barockgiebels am Konventgebäude der Benediktinerabtei Neresheim. In: Denkmalpflege in Baden-Württemberg. 33. Jg. 2004, Heft 4, S. 203–213 (PDF)
• Hans Ulrich Rudolf (Hrsg.): Alte Klöster, neue Herren. Die Säkularisation im Deutschen Südwesten. Band 2.2 (Aufsätze). Jan Thorbecke Verlag, Stuttgart 2003, ISBN 3-7995-0212-2.

Weblink

 Commons: Abtei Neresheim – Sammlig vo Multimediadateie

 Abtei Neresheim im dütschsprochige Wikisource

• Offiziälli Homepage
• Chloschtermuseum
• Barock z Nääres
• Benediktinerabtei Neresheim in dr Datebank Klöster in Baden-Württemberg vum Landesarchiv Baden-Württemberg

Fueßnote

48.7558710.34366

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Abtei_Neresheim“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.