Associazione Augusta

Dialäkt: Züritüütsch

D Associazione Augusta isch en Veräin nach italienischem Rächt, wo sich für d Walserkultuur z Issime (Éischeme) ysetzt.

S Regionaalgsetz über de Schutz vo de Charakterischtiken und de spraachlichen und kulturelle Tradizioone vo de Walser im Lystaal, wo di Autonoom Regioon Aostataal am 9. Augschte 1998 erlaa hät, nänt d Associazione Augusta explizit as en Organisazioon, wo d Forschig und s Wüssen über d Walserkultuur förderet.

d Gschicht vom Veräin und was er eso tuet

Ggründet woorden isch de Veräin am 30. Juli 1967. I de glyche Wuche, am 31. Juli und am 1. Augschte, hät z Issime di zwäit internazionaal Komferänz vo der A.I.D.L.C.M., der Association Internationale des Langues et Cultures Menacées, stattgfunde. Gründigsvätteren und -müetere sind de doozmaalig Gmäindspresidänt vo Issime Edmond Trenta, di doozmaalig Gmäindssekretèèrin Maria Mosca, de Gustavo Buratti «Tavo Burat» vo Biella, d Baroonin Tita von Oetinger (Saas-Fee) und ganz bsunders d Lucienne Faletto Landi gsy. De Zwäck vo der Augusta Issime isch am Aafang hauptsächli dèè gsy, das mer hät wele s Walsertüütsch vo Issime, d Éischemtöitschu, am Läbe bhalte. Aber au wiirtschaftlichi und soziaali Iniziatyve hät mer welen understütze; d Idee isch gsy, das de tüütsch Tialäkt eener chön überläbe, wänn d Lüüt im äigete Doorff chönd schaffe.

1969 hät d Lucienne Faletto Landi d Idee ghaa, me sett doch au e Zytschrift usegèè, und sit doo und ununderbroche bis hütt publiziert de Veräin äimaal im Jaar d Augusta. D Landi isch bis zu irem Tood 2009 d Bresidäntin vom Usegäber-Komitee gsy. Die Zytschrift isch am Aafang esoo gmäint gsy, das Lüüt vom Doorff für Lüüt im Doorff (oder au im Lystal) schrybed. I den eerschte Liferige hät deet der Albert Linty au naadisnaa e Wöörtersammlig publiziert, wo dän spööter von ere Wöörterbuechgruppe uuspoue und 1988 und 1998 vom Walser Kulturzentrum – Centro Studi e Cultura Walser useggèè woorden isch. E Gruppe vo Lüüt händ au es Verschriftigssischteem vom Éischemtöitschu feschtgläit. Im Lauff vo de Zyt isch die lokaalschpraachlich-lokaalhischtoorisch oriäntiert Zytschrift aber alewyl mee e Hoochglanz-Kultuurzytschrift woorde, wo hauptsächli vo norditalienischen Akadeemiker gschribe wiird, wo a de püürlich-alpyne Kultuur inträssiert sind.

D Associazione Augusta Issime hät sich i dère ganze Zyt und bis hüt aktyv mit em gmäinsaamen Eerb vo der alpyn-ländliche Kultuur abggèè. Si publiziert (au zäme mit andere kulturellen Organisazioone) Büecher und lueget, das di alt Boukultuur, aktuell bsunders d Stubbi i de Mäiesäss, nöd zämegheied. Bsunders aktyv isch si wider woorde, sit de Michele Musso, wo a der Uniwèrsitèèt z Turyn schaffet, mitmacht. Di verschidenen Aktivitèète vo der Augusta Issime wèèrded vom Bildigsminischteerium vo der Autonoome Regioon Aostataal understützt.

Der eerscht Bresidänt isch de Mario Goyet gsy, und 1970 isch d Lucienne Faletto Landi gwelt woorde. Vo 1982 bis 2015 hät de Don Ugo Busso de Veräin gfüert, dänn für äis Jaar de Renato Perinetto, nachane für äis Jaar d Sara Ronco und jetz sit 2018 de Michele Musso.

Usegäberschaft – Patronaat

• Augusta. Rivista annuale di storia, lingua e cultura alpina. Aosta 1969 ff.
• Eischeme Issime. La sua chiesa la sua gente. Dschëin chilhu dschëini lljoït. 2. Uuflaag. Aosta 1992 (1. Uuflaag 1984?).
• Imelda Ronco, Michele Musso: Éischemgseiti. Les dictions van a voart. Aosta 2007.
• Silvia Dal Negro, Monica Valenti, i Zämenaarbet mit em Michele Musso: Issime, una comunità plurilingue. L’analisi di un corpus. Aosta 2008.
• Flavio Zappa, useggèè vom Michele Musso: I segni visibili e invisibili del paesaggio rurale. Stein e Bétti due alpe walser. Aosta 2008.
• verschideni Autoore, useggèè vom Michele Musso: “Année de grâce 1915”. Grat Vesan e Jean-Jacques Christillin, due protagonisti del ’900. Aosta 2015.
• Michele Musso, mit Yfüerige vom Matteo Rivoira, em Marco Angster und de Silvia Dal Negro: L’espressione linguistica dello spazio in un’area plurilingue. Il paesaggio toponomastico della media Valle del Lys. Aosta 2017.
• Albert Linty: Ëischemer’s Büjie. Issime 2023.

Quäle

• Ugo Busso: «Di töitschu»: il dialetto walser di Issime. In: Eischeme – Issime. La sua chiesa, la sua gente – dschëin chilhu, dschëin lljöit. Tipografia Valdostana, Aosta [1992], S. 107–121, daa bsunders S. 119.
• Associazione Augusta Issime – d Website vom Veräin.