Atoll

En Atoll isch e ringförmigs Riff, mäistens e Koralleriff, wo um e Laguune ume isch. S Wort Atoll stammt us em Dhivehi, dr Sprooch vo de Malediive (އަތޮޅު atolhu). Hüfig bestoot s Atoll us schmaale Insle, wo noch em polineesische Wort für „Insle“ mäistens as Motu bezäichnet wärde. In dr Laguune stöön mänggisch no Räst vom ehemoolige Vulkangipfel as Insle us em Wasser uuse.

Wie d Atoll entstöön

D Faase vo dr Entsteig vom ene Atolls noch em Darwin

Noch dr Theorii vom Charles Darwin (1809–1882) entstöön Atoll us Koralleriff, wo um e Vulkaninsle ume entstöön. D Insle cha im Lauf vo dr Zit im Wasser versinke, sig s dur Erosioon oder wil dr Boode vom Meer absinkt bzw. dr Spiegel vom Meer stigt, wäärend s Riff immer witer ufwärts waggst. Schliesslig gseet mä nume no s Riff, wo us eme Ring vo chliine Insle bestoot.

En anderi Theorii vom ööstriichische Zooloog und Meeresforscher Hans Hass (1919–2013) chunnt ooni Vulkaan us. Noch iire bilden sich d Atoll us chäigelförmige Riff, wo d Koralle im Zentrum abstärbe, wil si nid mit gnueg Wasser versorgt wärde und nume d Koralle am Rand witerwaggse, so dass au e ringförmigi Strukduur entstoot.

Ghoobeni Atoll

Wenn drzue chunnt, ass dr Boode vom Meer stigt oder dr Meeresspiegel sinkt, cha s bassiere, ass s ganze Atoll stigt und d Laguune, wo im Korallering isch, gläägentlig au vollständig usdröchnet. Mä reedet denn vom ene „ghoobene Atoll“. Bispil für daas si Niue, Nauru oder s Henderson Island.

Laag und Gröössi

Kiritimati, s Atoll mit dr grösste Landflechi

Atoll chömme nume in droopische Gwässer vor, hauptsächlig im Paziifische und im Indische Ozeaan. Im Kariibische Meer git s nume vier Atoll. E Staat, wo nume us Atoll bestoot si d Malediive.

S nördligste Atoll isch s Kure-Atoll nordwestlig vo Hawaii uf 28° 24’ n. Br., am süüdligste lit s Atoll Ducie vo de Pitcairninsle bi 24° 41’ s. Br. Atolläänligi Strukduure witer süüdlig git s bim Elizabeth-Riff in dr Tasmansee uf 29° 58’ Süüd.

Die grössti Gsamtflechi (Laguune und Riff) het s malediviische Atoll Thiladhunmathi-Miladummadulhu (3'850 km²). Dodrvo si 51 km² Landflechi. Die grössti zsämmenhängendi Atoll-Strukduur bildet die Great Chagos Bank im Chagos-Archipel mit ere Gsamtflechi vo 12'642 km², mit ere Landflechi vo nume 4,5 km². Die unterseeischi Saya de Malha Bank, e ringförmigs Koralleriff, wo vollständig under em Meeresspiegel lit und doorum kä richdigs Atoll isch, het e Gsamtflechi vo öbbe 35'000 km² (ooni die separaati Ritchie-Bank im Norde).

S Atoll mit dr grösste Landflechi isch Kiritimati im paziifische Inslestaat Kiribati mit 321 km², wääsentlig chliiner issch s zwäitgrösste, Aldabra in de Seyschelle mit 155 km².

E Hufe Atoll häi aber nume e chliini Landflechi und käini natüürlige Süesswasserkwelle und si doorum umbewoont.

D Folge vo dr globaale Klimaveränderig

D Iiwooner von e Hufe Atoll si besorgt, wil si dänke, ass dr Meeresspiegel wäge dr globaale Erwermig wurd stiige und si iiri Lääbensgrundlaag chönne verliere. Wil d Ozonschicht dünner wird chönnt d UV-Straalig aastige und s Waggsdum vo de Koralle stööre. D Vergröösserig vo dr CO₂-Konzentrazioon in dr Atmosfääre macht, dass s Meerwasser an dr Ooberflechi süüerer wird. D´Sas Choolestoffdioxid lööst sich im Meerwasser zu Hydrogencarbonat, wo dr Chalch aagrift, wo d Riff druf ufbaut si.