Chantisch
(ханты ясаӈ, chanty jasaŋ)
Verbreitig: RusslandRussland Russland
Sprecher: 13'568[1]
Linguistischi
Klassifikation
:
Unterteilige:

3 Hauptdialäkt

Sproochchürzel
ISO 639-2

fiu

ISO 639-3

kca

Chantisch (Russische Name: Ostjakisch; chantisch: ханты ясаӈ, chanty jasaŋ) ghört zu de uralische Sproche und dört zum ugrische Zwyg vo de finno-ugrische Sproche. Bim ugrische Zwyg ghört d Sproch zum Obugrische. Am nöchste verwandt isch s Chantisch mit de ungarische und de mansische Sproch; di letschti isch näbem Chantisch di einzigi obugrischi Sproch.

Do sich s chantisch Volk uff e relativ großes Gebiet verdeilt, isch's verständlig, dass sich d Dialäkt stark underscheide: 'S git drei Hauptdialäkt, wo so underschydlig sin, dass mer kei eiheitligi Schriftsproch hät schaffe chönne. Lehrbiecher verwände sällewäg verschydeni Literatursproche.

D Sprächer läbe z Westsibirie am Ob und sine Näbeflüss, d Mehrheit vo-n-ne in de Umgebig vo Tjumen. Si mische sich mit de Russe und andere Völcher (Wogule, Tatare, Syrjäne und anderi).

Noch re Statistik vo 1989 zällt s chantisch Volk ca. 22'500 Persone, aber numme 14'000 devo schwätze Chantisch als Müetersproch (61 Brozänt). 52,8 Brozänt vo de Chante chönne Russisch.[2]

De nöchst Verwandt isch Mansisch; e entfärnteri Verwandtschaft git's zu Ungarisch.

D Eigebezeichnige (kăntə̂γ, kantəγ im Weste und χăntə, χăntĭ im Norde[3]) heiße im Chantische "Mänsch", chunnt aber wohrschints vom ungarische "had" (Heer, Chrieg, Strit). De Name "Ostjakisch", wo ursprünglig no meh sibirischi Völcher bezeichnet hät, chunnt uss em Turko-Tatarische.

Ussproch[4] ändere

Büechstabe IPA
А а a
Ӓ ӓ ɐ
Б б b
В в w
Г г g
Д д d
Е е e, ʲe,[u 1] je[u 1]
Ё ё ʲo, o
Ә ә ʌ~ɤ
Ӛ ӛ ə~ĭ
Ж ж ʒ
Büechstabe IPA
З з z
И и i, ʲi[u 1]
Й й j, ĭ
К к k
Л л ɫ~ɭ, ʎ[u 2]
Ӆ ӆ ɬ
М м m
Н н n~ɳ, ŋ[u 2]
Ӈ ӈ ŋ
О о o, ɔː
Ө ө ŏ~ʊ
Büechstabe IPA
Ӫ ӫ ɵ~ɞ
П п p
Р р r
С с s, ʂ[u 2]
Т т t, ʈ[u 2]
У у u, ʊː
Ӱ ӱ y
Ў ў
Ф ф f
Х х x
Ц ц ts
Büechstabe IPA
Ч ч
Ш ш ʃ~ʂ
Щ щ ʆtʆ
Ъ ъ (j)
Ы ы i~ɨ
Ь ь ʲ
Э э e, ɛː
Ю ю ʲu,[u 1] ju[u 3]
Я я ʲa,[u 1] ja[u 3]
Amerkige
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 noch de Büechstabe <л, ӆ, н, с, т>
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 numme noch de Büechstabe <е, и, ь, ю, я>
  3. 3,0 3,1 im Alut und noch em Zeiche <ъ>.

Grammatik ändere

Di nördlige Dialäkt känne numme drei Fäll (Nominativ, Lokativ, Translativ), in kompläxere Sätz git's au no de Ablativ und de Akkusativ. Im Oste vom Sprochgebiet git's degege 11 Fäll. De Tremjugan-Dialäkt kännt sälli Fäll:[5]

Fall Bedütig Ändige
Nominativ Subjekt
Lativ Bewegig an e bstimmte Ort a / ä
Lokativ Ortsagab nə̂ / nə
Ablativ vo ... eweg i̬ / i
Approximativ zu ... anegoh nam / näm
Instrumental mit ... at / ät
Komitativ begleitet vo ... nat / nät
Translativ Verwandlig oder Veränderig ɣə̂ / ɣə
Explesiv vgl. Expletivum pti̬ / pti
Abessiv ohni ... ʌə̂ɣ / ʌəɣ

Extärni Site ändere

Quälle/Füeßnote ändere

  1. Quälle: www.suri.ee. Stand: 2002
  2. The Uralic languages description, history and foreign influences, S. 173; Stand vo de Zahl: 1979
  3. The Uralic languages description, history and foreign influences, S. 173
  4. www.omniglot.com
  5. [1]
Finno-ugrischi Sproche
Ugrisch Ungarisch | Chantisch (Ostjakisch) | Mansisch (Wogulisch)
Finnopermisch Permisch Komi | Komi-Permjakisch | Udmurtisch
Wolgafinnisch Mari | Mordwinisch
Samisch Inarisamisch | Kildinsamisch | Lulesamisch | Ostsamisch | Pitesamisch | Skoltsamisch | Südsamisch | Tersamisch | Umesamisch
Ostseefinnisch Estnisch | Finnisch | Meänkieli | Ischorisch | Karelisch | Livisch | Wepsisch | Wotisch | Võro


  Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Hanti_nyelv“ vu de ungarische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.