Meänkieli

Meänkieli
Verbreitig:	Schweden Schweede
Sprecher:	30.000 bìs 70.000
Linguistischi Klassifikation:	uralìschi Sprooche fìnno-ugrìschi Sprooche fìnnolappìschi Sprooche Òstseefìnnìschi Sprooche (Fìnnìsch) Meänkieli
Offizieller Status
Anerkannti Minderheitesprooch vo:	Schweden Schweede
Sproochchürzel
ISO 639-1	—
ISO 639-2	fiu
ISO 639-3	fit

Meänkieli ìsch e fìnno-ugrìschi Sprooch ùnd ghört ìn säller Famììlie zù de òstseefìnnìsche Sprooche, woobii's deilwiss au als fìnnìsche Dialäkt bèzeichnet wìrd ùnd nìt als eigeni Sprooch. Es ìsch z Schweede e òffiziälli Mìnderheitesprooch.

S Wòrt „meänkieli“, ùf Fìnnìsch meidän kieli, bèdüttet „ùnseri Sprooch“.

Meänkieli wìrd vor allem ìm Nòrde vò Schweede gschwätzt (Kiruna, Gällivare/Jellivaara, Pajala, Övertorneå ùnd Haparanda/Haaparanta), witteri Sprächer läbe im Nòrdwèste vò Fìnnland ùnd vereinzelt au ìn de andere Städt vò Schweede.

Ursach vò de Èntstehig vòm Meänkieli ìsch de Frììde vò Hamina gsìì, woo di fìnnìsche ùnd lappìsche Deil vòm Chönigriich Schweede an Rùssland abdrätte wòre sìn. S Tornio-Daal, woo al einzigs schweedisch blììbe ìsch, ìsch esoo vòm rèstlige fìnno-ugrìschsproochige Gebiet abgschnìtte wòre; d'Èntwìcklige vòm Fìnnìsche z. B. ìn de Literatur hät's nìt mìtgmacht. Usserdèm sìn viili Lähnwörter ùs em Schweedìsche ùfgnoh wòre, was zwar au ìm Fìnnìsche ìn de gspròchene Sprooch kei Sälteheit ìsch, ìn de gschrììbene Sprooch abber vermììde wìrd.

D'Sprächerzahl bèlauft sìch ìm Tornio-Daal ùf 40.000 bìs 70.000, passiv verstön's aber no meh. Zùdèm sìn's nìt nùme d'Iiwohner vòm Tornio-Daal, woo Meänkieli schwätze: z Schweede lehre's viili Same als Zweitsprooch. D'Müetersproochler sìn fast ussnahmsloos zweisproochig ùnd schwätze meistens Schweedìsch als zweiti Müetersprooch. Ìn de jǜngere Generatione sìnkt d'Sprächerzahl abber kòntinuierlig, au wènn sälli d'Sprooch òft zùmìndest verstön.

Wie di fìnnìschi Standardsprooch hät au Meänkieli z Schweede de Statùs vò-n-re Mìnderheitesprooch. De hìsdorìsch Ùnderschììd zwǜsche dène beide ìsch, dass d'Sprächer vòm Standardfìnnìsche ìn de zweite Hälfti vòm 20. Johrhùndert ìn de Hòffnig ùf Arbet ǜber d'Gränze sìn, während die vòm Meänkieli ìm Johr 1809 dùrch di gschìchtlige Èreignìss zù Schweede choo sìn.

D'Sprooch wìrd au gschrììbe ùnd ìn de Schüele, sogar an de Univèrsitäte vò Stòckhòlm, ùnd Umeå glehrt. S Schweedìsch Radio (Sveriges Radio) hät e Sändig ùf Meänkieli. E Büechautor, woo sìch au fǜr d'Èrhaltig ùnd d'Èrneuerig vò de Sprooch iisètzt, ìsch de Bengt Pohjanen.

D'Emanzipation vòm Meänkieli wìrd nìt sälte au kritisiert: zù de Hauptgrǜnd vò de Geegner ghöört, dass s Ùnderrìchte vòm Fìnnìsche z. B. ìn Bèzùùg ùf d'Literatur nǜtzliger wäär. Zùdèm erkänne si's òft nìt als eigeni Sprooch aa, sòndern òrdne's als fìnnìsche Dialäkt ii. Es ìsch ìm Fìnnìsche zùmìndest esoo ähnlig, dass d'Sprächer vò dène beide Sproche ohni größeri Brobleem verstön; d'Ùnderschììd sìn grìnger wie die zwǜsche Fìnnìsch ùnd Èstnìsch, ùnd au e Fìnne verstoht Èstnìsch ùnd anderst ùme.

Vergliich

Meänkieli	Fìnnìsch	Alemannìsch
Ruotti	Ruotsi	Schweede
Ryssä	Venäjä	Rùssland
täälä	täällä	doo
kielelä	kielellä	-sproochig
mie	minä, mä	ìch
met	me	mir (1. Person Blural)
oon	on	ìsch
mukhaan	mukaan	gmääß
föörskuula (~ sv. förskola)	esikoulu	Grùndschüel
kramatiikka	kielioppi	Grammatik
yniversiteeti (~ sv. universitet)	yliopisto	Universität

Grammatik

Deklination

Fall	Stüehl		Hand	Ròss
Nominativ	tooli	loova	käsi	hevonen
Geenitiv	toolin	loovan	käen	hevosen
Partitiv	toolia	loovaa	kättä	hevosta
Èssiv	toolina	loovana	kätenä	hevosenna
Akkusativ 1.	toolin	loovan	käen	hevosen
Akkusativ 2.	tooli	loova	käsi	hevonen
Translativ	tooliksi	loovaksi	käeksi	hevoseksi
Ìnèssiv	toolissa	loovassa	käessä	hevosessa
Èlativ	toolista	loovasta	käestä	hevosesta
Ìllativ	toohliin	loohvaan	kätheen	hevosheen
Adèssiv	toolila	loovala	käelä	hevosella
Ablativ	toolilta	loovalta	käeltä	hevoselta
Allativ	toolile	loovale	käele	hevoselle
Abèssiv	toolitta	loovatta	käettä	hevosetta
Komitativ	toolinheen	loovinheen	käsihneen	hevosinheen
Ìnstrumèntal	(omin) toolin	(omin) loovin	(kaksin) käsin	(omin) hevosin

Kònjugation

D'Bispiilwörter sìn: tulla (choo), nukkua (schloofe), hypätä (schreie), olla (sii).

	tulla	nukkua	hypätä	olla
mie	tulen	nukun	hyppään	olen
sie	tulet	nukut	hyppäät	olet
se / hään	tullee	nukkuu	hyppää	oon
met	tulema	nukuma	hyppäämä	olema
tet	tuletta	nukutta	hyppäättä	oletta
net / het	tuleva	nukkuva	hyppäävä	oon

Weblink

• Sammlig vò Ussdrǜck ùf Meänkieli (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.ur.se (schweedìschsproochig)
• Ìnternètsitte vòm Bengt Pohjanen

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Meänkieli“ vu de ungarische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.