Félix Houphouët-Boigny

Dialäkt: Seislertütsch

De Félix Houphouët-Boigny [feˈliks ufwɛbwaˈɲi] (* 18. Oktober 1905 z'Yamoussoukro; † 7. Dezember 1993) isch vo 1960 bis 1993 de erscht President vo Côte d'Ivoire gsy.

Dokter

De Houphouët-Boigny stamt us era wouhabendi Pflanzerfamilie i de damalegi wäutschi Kolony. Nam Schuubsuech i de damalegi Houptstadt Bingerville, het är di medizynischi Akademy vo Dakar bsuecht. Är het im 1925 sys Examen us Asischtenzdokter gmacht u het bis 1940 praktiziert.

Polytiker

Z'Côte d'Ivoire

Im 1939 isch är Höiptling cho u het sich us Pflanzer betätiget. D'Diskriminierig vo afrikanische Pflanzer het in veranlat 1944 ds Syndicat Agricole Africain (SAA), ds afrikanischa Puuresyndikat, z'gründe. Us Vorsitzenda fo de Organisazjon mit ungfär 20'000 - meischtens wouhabendi - Mitglider het är uber a landeswyti polytischi Basis verfüegt. As Alige isch d'Bekämpfig fo de Zwangsarbiit wo uf füune Plantasche praktiziert cho isch.

Us de Organisazjon isch am End vom 1945 d'Party Parti Démocratique de la Côte d'Ivoire (PDCI) füracho, wo di bishär ländlechi Basis vom Houphouët-Boigny um Intelektueli u Studente us Abidjan erwyteret het.

Z'Frankrych

Bi de Wale zu de verfassigsgäbende Versamlige z'Paris isch är im November 1945 u im Juni 1946 us Abgordneta gwäut cho. Z'Paris het är sich mit de komunischte Verbündeti „Republikanischi Widerstandsunjon“ agschlosse. Nadäm de erscht Entwurf für d'Verfassig vo de Vierte Republik in ema Referendum gschyteret gsy isch, u de zweit Entwurf weniger Rächt für d'Uberseegebiet vorgsee het, hi sich di afrikanische Abgordnete im Oktober 1946 z'Bamako versamlet. Dete isch de Houphouët-Boigny zum Vorsitzenda fo de Samligsbewegig Rassemblement Démocratique Africain (RDA) gwäut cho. Di meischte füerende Persone vom wäutsche Afrika ghöre däri Bewegig a. Bi de Wale vom November 1946 isch är Abgordneta fo de Nazjonauversamlig cho. Nam Uusschide fo de Komunischte us de Regierig isch d'RDA under Druck fo de Kolonjalbehörde grate. Na bluetige Urue i de Côte d'Ivoire isch gäge de Houphouët-Boigny am 24. Jänner 1950 a Haftbefäu erla cho. Aber syni polytischi Imunität het in gschützt. I de Miti vo de 1950er Jar het är sich vo de Komunischte wägorientiert u het sich vo nuun a zu Polytiker wie em Robert Schuman u em François Mitterrand higorientiert. Im 1956 isch är Minischter cho u het mit um Gaston Defferre a de loi cadre garbitet, a de Ramegsetzgäbig für di wäutsche Uberseegebiet.

Nam kolaps vo de Vierte Republik isch är a de Uusarbitig fo de Verfassig für di Füfti Republik beteiliget gsy u isch bis im April 1959 Minischter under um Charles de Gaulle gsy. Na de Rückcher i syni Himat het är dete d'Regierig uberno. De Charles de Gaulle het in im Juli zum beratenda Minischter vo de wäutschi Gminschaft ernent. Im End vom 1959 het sich o de Houphouët-Boigny für d'Unabhängigkiit entschide, wo am 7. Ugschte 1960 i Chraft träte isch.

President

Bi de Wale vom 27. November 1960 isch är mit 98% vo de Stüme zum President gwäut cho u im Parlament het syni PDCI-RDA in Ermangelig vo andere Partye a Sitz ubercho. I syneri 33-järegi Herschaft het är engi Bezieige zu Frankrych underhaute, ds Lan isch aus relatyv wouhabend u polytisch stabyl ghaute cho. Ersch i de 1980er Jar isch syni Herschaft mit wachsende würtschaftliche Problem konfrontiert cho. Im 1983 het de Houphouët-Boigny d'Houptstadt vo Côte d'Ivoire vo de Küschtestadt Abidjan zu syneri Geburtsstadt Yamoussoukro im Landesinere la verlege. Di wäutgröschti Chüucha Basilika Notre-Dame de la Paix, buut nam Vorbüud vo de Peterschüucha z'Rom, isch uf syni Iniziatyve z'Yamoussoukro errichtet cho. Bis 1990 isch Côte d'Ivoire under um Houphouët-Boigny as Ipartyesystem. Bi de erste Meepartyewale am 28. Oktober 1990 isch de Houphouët-Boigny uf 81,68% vo de Stüme cho, wärend de spetera President Laurent Gbagbo 18,32% ubercho het. Bi de Parlamentswale a Manet speter het di bishäregi Ihitsparty PDCI-RDA 163 vo de 175 Sitz ubercho. Na sym Tod drüü Jar speter isch ds Presidenteamt uf de Henri Konan Bédié uberggange, am Vorsitzenda vo de Nazjonauversamlig.

Trivia

Ds Institut Polytechnique Félix-Houphouët-Boigny z'Yamoussoukro isch nam Houphouët-Boigny benent.