Gertrud Kurz

D Gertrud Kurz, gnännt d Flichtlingsmueter oder Mueter Kurz (* 15. Meerz 1890 as Gertrud Hohl z Lutzeberg im Kanton Appezäll Osserrhode; † 26. Juni 1972; haimetberäächtigt z Bärn) isch Grinderi un Laiteri vun eme Schwyzer Flichtlingshilfswäärch gsii.

d Gertrud Kurz (1965)

Lääbe

D Gertrud Hohl isch e Doochter vum Reinhard Hohl, eme Syydefabrikant un Bolitikerm un syre Frau Clara Hohl geb. Custer. Dr Diplomaat Reinhard Hohl isch e Brueder zuen ere gsii. Si isch in buurgerlige Verhältnis ufgwagse un isch no dr Schuelzyt uf d Handelsschuel z Nöieburg gange. Iri Eltere hän s ere meegli gmacht, ass si au no uf d Frauebildigsschuel z Frankfurt am Main het chenne goo, go si uf e Roll as Huusfrau vorberaite. Anne 1912 het si dr Albert Kurz ghyroote, wu Räkter am Proogimnaasium z Bärn gsii isch. In dr eerschte Joor vu ire Ee het si fascht uusschließli fir Familie gsoorgt. Zwische 1913 un 1921 het si zwee Siin un e Doochter uf d Wält brocht. Glyychzytig het si mit eme soziaale Engaschmänt aagfange. Ire Huus z Bärn isch zuen ere Aalaufstell fir Bättler un Schyyrebiirzler woore. Anne 1930 het si eerschti Kuntakt zue dr internazionaale Friidesbeweegig vu dr »Chryzritter« ghaa, wu vu dr Etienne Bach grindet wooren isch, un isch deert au aktiiv Mitgliid woore.

Mit em Uusbruch vum Zweete Wältchrieg isch di internazionaal Aarbet vu dr »Chryzritter« unterbroche woore. D Gertrud Kurz het am im Yysatz fir Flichtling e Meegligkait gsää, mit däre Aarbet wyterzmache. Scho 1938 het si spontaan e Wynäächtsfyyr fir alli Flichtling in dr Stadt Bärn organisiert. Doodrus isch e aige Hilfswäärch entstande: d »Chryzritter«-Flichtlingshilf. Des Hilfswäärch, wu si ins Lääbe gruefe het, het si informäll entwicklet. Zeerscht het s vollständig uf privaater Grundlaag funkzioniert. D Gertrud Kurz het in irem Huus Flichtling empfange un het Uuschumft am Delifoon gee. D Chryzritter«-Flichtlingshilf isch waidli zue me Sammigsoort fir alli Lyt woore, wu anderi Hilfswäärch nit gluegt hän nooch ene. D Hauptaarbet isch materiälli Hilf, immateriällli Hilf – in Form vu Intervänzioone ni dr Beheerde – un Effetligkaitsaabet gsii.

Um die Zyt het si in dr Printmeedie un im »Chryzritter«-Mitdailigsblatt au Artikel iber di doomoolig Flichtlingssituazioon publiziert. All mee Freiwillige hän si gmäldet, wu ooni Gäld hän welle hälfe. Mer het anderi Hilfswäärch z Baasel, z Sanggale, z Züri, z Gämf un z Lausanne ufgmacht. Anne 1941 isch d »Chryzritter«-Flichtlingshilf an di Schwyzerisch Zäntraalstell fir Flichtlingshilf aagschlosse un doodermit steerker in di allgmaine Schwyzerische Hilfsnetzwäärch integriert woore, isch aber e privaat Hilfswäärch bliibe, wu si iber Voordraagskolläkte un Spändegälder finanziert het.

In dr Zyt vum Zweete Wältchrieg het d Gertrud Kurz all Daag bis zue 30 Brief iiberchuu un verschiideni Bsuech vu Lyt, wu Hilf gsuecht hän. Die diräkt Kunfruntazioon mit dr Schicksaal vu verfolgte Mänsche hän byynere staarki Bedroffehait uusgleest. Bi ire Hilf isch si vor allem vu religieeser Negschteliebi glaitet woore. Si isch geegeniiiber allne Flichtling seli uffe gsii. S isch ere wiichtig gsii, dääne Mänsche ne Familienersatz z biete, zum ene eso ne Oort vu dr Liebi un Geborgehait z schaffe. Si het si vu dr Aafoorderige vu dr Flichtlingsaarbet chuum chenne abgränze un isch Daag un Naacht derfiir doo gsii. In Hyfe Brief hän ere Flichtling dankscheen gsait fir iri „Grooßhäärzigkait, Negsteliebi un Ufopferig“. Si isch vu dr Flichting, aber au vu Beheerdemitgliider un Frynd „Mueter Kurz“ gnännt woore.

Di niiderländisch Cheenigi Juliane (links) un d Gertrud Kurtz (räächts) 1965 bi dr Verleiig vum Albert-Schweitzer-Bryys

D Kurz isch uf d Beheerde diräkt zuegange, het seli kunkret un praxisnooch argumentiert un an d Mänschligkait appeliert. Dur iri Aart, d Fäll z schildere, het si vor allem uf e emozionaali Wiirkig gsetzt. D Gertrud Kurz het s aber nie uf Kunfrontazioon mit dr Beheerde aaglait, si het d Autoriteet vu dr Beamte nit in Froog gstellt un ene Loyaliteet signalisiert. Si het in perseenlige Gsprääch dr Bundesroot Eduard von Steiger derzue brocht, sy Wiiderstand geege d Ufnaam vu jiidische Flichtling ufzgee. Dur di guete Kuntakt zue dr Beheerde het si si Akzeptanz uf allne Syte un e grooß Prestige verschafft. Fir Lyt wie dr Karl Barth, aber au dr Paul Vogt oder dr Adolf Freudenberg, wu beedi au Hilfswäärch glaitet hän, e wiichtigi Aasprächpaartneri un het umgcheert hilfryychi Informazioone kriegt. Noch em Zweete Wältchrieg isch d Gertrud Kurz in dr Flichtlingshilf wyter aktiiv bliibe; d »Chryzritter«-Beweegig isch umgnännt woore in Chrischtlige Friidesdienchst, wu s bis hite git.

20-Franke-Maanminze vu 1992 (av)

Fir ire Engaschmänt het d Gertrud Kurz 1958 vu dr Theoloogische Fakulteet vu dr Uniwersiteet Züri as eerschti Frau iberhaupt d Eeredokterwiird iiberchuu. 1965 isch si vu dr Cheenigi Juliana vu dr Niiderlande mit em Albert-Schweitzer-Bryys uuszaichnet woore. Dr Schwyzerisch Bundesroot hezt si au fir dr Friidesnobelbryys voorgschlaa ghaa. Anne 1992 het di Aidgnessisch Minzstätt e 20-Franke-Maanminz as eerig vu dr Gertrud Kurz uusegee. Di Schwyzerisch Boscht het im Septämber 2022 e Sundermarke zum 50. Doodesdaag vu dr Gertrud Kurz vereffetligt.

D Gertrud Kurz uisch uf em Bärner Schosshaldefriidhoof vergraabe woore, iire Graab isch mittlerwyyli ufgleest.

Zwai Joor noch em Dood vu dr Gertrud Kurz hän Lyt us irem Fryndeskrais un naamhafti Perseenligkaite, doodrunter dr Alfred A. Häsler un dr Theologybrofässer Hans Ruh, e Stiftig grindet, wu ire Gedankeguet soll wyterlääbe. Di hitig Stiftig Gertrud Kurz versuecht dr Gaischt un d Wäärt vu dr Gertrud Kurz zytgmääß umzsetze. Si unterstitzt iber Spände Nischeprojäkt, wu d Partizipazioonsmeegligkaite vu Migrante*ne greeßer mache, publiziert zwai Mool im Joor Chuurznooriichte un feerderet e kritischi Ussenandersetzig mit dr Schwyzer Migrazioons- un Asylbolitik.

Schrifte

• Im Dienst des Friedens. Johannes Kiefel Verlag, Wuppertal-Barmen 1966.

Literatur

• Heinrich Fink: Gertrud Kurz: «Das Boot ist nicht voll!». In: dsb. (Hrsg.): Stärker als die Angst. Den sechs Millionen, die keinen Retter fanden. Union, Berlin 1968, S. 89–98.
• Martin H. Jung: Wagnis Versöhnung. «Das Dattelner Abendmahl», Etienne Bach, Gertrud Kurz und die «Kreuzritter für den Frieden». Aachen 2014. (Osnabrücker Studien zur Historischen und Ökumenischen Theologie; Bd. 1).
• Kurz, Gertrud. In: Gudrun Wedel: Autobiographien von Frauen. Ein Lexikon. Böhlau, Köln 2010, S. 458f.
• Regula Ludi: Kurz, Gertrud. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

Weblink

 Commons: Gertrud Kurz – Sammlig vo Multimediadateie

• Publikatione vo und über Gertrud Kurz im Katalog Helveticat vo der Schwiizerische Nationalbibliothek
• Nooloss bim Archiv für Zeitgeschichte (PDF)
• Stiftig Gertrud Kurz
• Chrischtlige Friidesdienscht – Schwyzer Nascht

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Gertrud_Kurz“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.