Irène Schweizer

D Irène Schweizer (* 2. Juuni 1941 z Schafuuse; † 16. Juuli 2024 z Züri) isch e Schwyzer Pianischti un Schlaagzyygeri gsii, wu zue dr Grinder*ne vum europäische Free Jazz zellt. In ire aigeständige, syt de frieje 1960er Joor kunsequänt entwickleten Aarbet isch s um e frei improvisierti Spiilwyys, wu Gryysch, perkussiivi Elemänt, schnälli, zum Dail mit de Äärm gschlaani Cluster un kunvänzionälli Pianotächnike mitenander verbindet, gange. Si het as «Europas erfahrenste Jazzpianistin» gulte.

d Irène Schweizer im Kölner Loft (2014)

Lääbe un Wiirke

D Schweizer het ase chlai zeerscht Handoorgele gleert, un het si derno ab em Alter vu zelf Joor zeerscht autodidaktisch mit Klavier un Schlaagzyyg bscheftigt, vooreb si Unterriicht bi me Privaatleerer iiberchuu het. As Vierzeejeerigi het si Schlaagzyyg in ere Dixielandband gspiilt. Noch em Bsuech vun ere Handelsschuel het si as Sekreteeri gschafft. Anne 1958 het si mit Modern Jazz aagfange un isch bis 1961 all Joor mit de Modern Jazz Preachers bim Amateurfestival z Züri ufdrätte, 1960 as Siigeri. Si het dr Abdullah Ibrahim un d Blue Notes um dr Chris McGregor (im legändeere Jazzcafé Africana z Zürich) un dr Cecil Taylor (1966) chännegleert un sich dur die zum Free Jazz chuu. Vor allem mit irem Trio, wu syter 1963 dr Schlaagzyyger Mani Neumeier un dr Bassischt Uli Trepte (beedi speeter bi Guru Guru), syt 1968 no dr Schlaagzyyger Pierre Favre un dr Bassischt Peter Kowald derzue gheert hän, het si uf vyyl Festival gspiilt. Noch ere Zyt vu dr Suechi, wu si u. a. im Trio mit em Buschi Niebergall un em Allen Blairman ufdrätten isch, het si ab 1973 mit em Saxofonischt Rüdiger Carl zämegschafft, zem Dail wiider as Trio mit em siidafrikaanische Schlaagzyyg Louis Moholo. Ab 1976, wu si bim Jazz Festival Willisau e spektakuleere Erfolg gfyyrt het (Musical Monsters), het si aa Soolo-Kunzärt gee.

D Schweizer het u faire Syt di ganz frei Imbrovisazioon gäärn ghaa, uf dr andre Syte findet me in ire Musik aber aa Aachläng an dradizionälleri Foorme un Kumpesizioone vu Klassiker wie Thelonious Monk un Duke Ellington un an di siidafrikaanisch Musik. Näb dr Musik het si si scho frie au as Feminischti engaschiert. Si isch um 1980 aa in dr Feminist Improvising Group aktiiv gsii; s Trio Les Diaboliques mit dr Joëlle Léandre un dr Maggie Nicols het des au refläktiert. In de 1990er Joor het si aa mit dr Marilyn Crispell, em London Jazz Composers’ Orchestra un Co Streiff zämegschafft, un aa im Trio mit dr Makaya Ntshoko un Omri Ziegele. In dr Schweizer Jazzszeene isch si aa wiichtig gsii as Organisaateri. Si het zum Byyschpel zum Entstoo vum Taktlos Festival (Züri) un vum Label Intakt Records byydrait. Ire letscht Album Celebration, wu in Zämenaarbet mit em Schlaagzyyger Hamid Drake entstanden isch, «legt einmal mehr Zeugnis ab von ihrem energischen und eigenständigen Personalstil».

D Schweizer het z Züri-Ussersihl gwoont. Anne 2007 het si bi de Nazionaalrootswaale fir di Alternatiiv Lischt kandidiert. Si isch lesbisch gsii un het si fir d Glyychberäächtigung yygsetzt. Am 16. Juuli 2024 isch si noch ere lange Chranket im Alter vu 83 Joor z Züri gstoorbe.

Bryys un Uuszaichnige

D Schweizer het anne 1990 dr Kultuurbryys vu dr Stadt Schafuuse iiberchuu un 1991 dr Chunschtbryys vu dr Stadt Züri. D Schwyzer Reschiseeri Gitta Gsell het s Lääbe vu dr Jazzmuusikeri in eme Film dokemäntiert. 2013 isch si mit dr «Nachtigall 2013», em Sunderbryys vu dr dytsche Schallblattekritik, uuszaichnet woore. In dr Laudazio het me «künstlerische und persönliche Integrität, ihr freundliches Wesen, ihre kreative Unruhe, ihr Organisationstalent, ihre Vielseitigkeit und ihre Präsenz in den verschiedensten Verbindungen und natürlich, über allem, ihre Entwicklung als Pianistin» globt; die Aigeschafte «machten sie zu einer der spannendsten Figuren des Jazz». Im Joor 2018 isch si mit em Kultuurbryys vum Kanton Züri un aa mit em Schwyzer Grand Prix Musik, wu mit 100'000 Franke dotiert isch, uuszaichnet woore.

Wäärch

En guete Iiberblick iber s Schaffe vu dr Irène Schweizer gän die CD:

• Irène Schweizer: Portrait (Intakt CD 105 / 2005)
• Irène Schweizer – Hamid Drake: Celebration (Intakt 2020)

Literatuur

• Lislot Frei: Schweizer Irène. In: Bruno Spoerri (Hrsg.): Biografisches Lexikon des Schweizer Jazz. CD-Beilage zu: Bruno Spoerri (Hrsg.): Jazz in der Schweiz. Geschichte und Geschichten. Chronos-Verlag, Zürich 2005, ISBN 3-0340-0739-6.
• Christian Broecking: Dieses unbändige Gefühl der Freiheit. Irène Schweizer – Jazz, Avantgarde, Politik. Creative People Books, Berlin 2016, ISBN 978-3-938763-44-5.

Film

• Irène Schweizer. Film von Gitta Gsell, 2005.

Weblink

 Commons: Irène Schweizer – Sammlig vo Multimediadateie

• Websyte bi Intakt (mit Diskografy, Interview un Bspächige)
• Tondokument vo und über Irène Schweizer im Katalog vo de Schwiizerische Nationalphonothek
• Daildiskografy vum Label FMP
• Maxi Broecking: Irène Schweizer: Eine Gigantin der improvisierten Musik, Zeit online, 17. Juuli 2024

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Irène_Schweizer“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.