D Salesiaaner vom Don Bosco

Dialäkt: Züritüütsch

D Salesiaaner vom Don Bosco (SDB; offiziell Societas Sancti Francisci Salesii «Gsellschaft vom häilige Franz vo Sales») sind en Ordensgmäinschaft vo de röömisch-katolische Chile, wo vom italienische Prieschter Giovanni Bosco («Don Bosco») 1859 ggründet woorden isch. De Fokus vo irem Tue lyt i de Jugedaarbet.

Näbet de Jesuite, de Benediktyner und de Franziskaaner sind d Salesiaaner vom Don Bosco äine von grööschte Manenoorde vo de katolische Chile – Ändi 2014 händ s rund 15 000 Mitglider ghaa (1964 na 22 000).

De Don Bosco

De Gründer vom Orde, de Giovanni Bosco

De Giovanni (Johannes) Bosco (1815–1888) isch en piemonteesische Puurebuet gsy. Er isch uf Turyn, zum deet Prieschter wëërde, und hät deet gsee, wie d Chind und di Jugetlichen i dëren Induschtrystadt verwaarloost sind. Dëne hät er wele hälffe. Starchen Ydruck uf en händ d Schrifte vom Franz vo Sales (1575–1622) gmachet, wos um d Liebi vo Gott und um d Verwürklichung vom Chrischtsy i Prueff und Alltaag gaat. 1854 hät sich drum e Gruppen um de Bosco afa «Salesiaaner» säge, und 1859 isch die religiöös Biwegig ggründet woorde, wo dän 1874 de Paapscht Pius IX. as «Gsellschaft vom häilige Franz vo Sales» anerchänt hät.

Tiräkt uf de Bosco, wo 1929 seelig- und 1934 häiliggsproche woorden isch, birüeffed sich hüt fascht zwäi Totzet groossi und chlyni Organisazioone. Na sälber mitggründet hät er der Orde vo de «Don-Bosco-Schwöschtere» (hüt öppe 15 000 Fraue) und d Gmäinschaft vo de «Salesiaanische Mitarbäiter vom Don Bosco» (hüt öppe 30 000 Manen und Fraue, ales Läie).

D Gmäind Castelnuovo, wo de Bosco uf d Wält choo isch, ghäisst hüt zu synen Eere Castelnuovo Don Bosco.

Was d Salesiaaner vom Don Bosco mached

D Salesiaaner vom Don Bosco ghööred mit irem Prewäntyvsischteem zun Pionier i de pëdagoogische Jugedaarbet im 19. Jarhundert z Itaalie. Si händ aber scho früe au Niderlassigen i de ganze Wält ggründet und sind hüt (Stand 2009) i 132 Länder aktyv, wo s ales i alem 7610 Yrichtige («Wëërch») füered. Bi dënen Yrichtige gaats um Schuel, Prueffsbildig und Jugedaarbet, und si sind für gschetzti 16 Millioone Chind und Jugetlichi daa – söttig, wos nöd eso äifach händ: Aarmi, soziaal Binaachtäiligeti, Straassechind und Chindersoldaate. Es spilt hüt ekä Role me, wele Glaube die Chind und Jugetliche händ. Hälffe tüend de Salesiaaner rund 150 000 Mitarbäiter wie Leerer und Soziaalarbäiter.

Tradizioneli geograafischi Schwëërpünkt vo irem Würke sind Latynamerika, Südchina (früener; hüt na Honkong und Macau) und Indie, hüt au de Kongo und Thailand. Aagfange hät d Usslandaarbet vo de Salesiaaner, wo s 1875 as Missionaar uf Argentynie sind. Näbet de Verchündigung vom Glaube isch es dënen alewyl au drum ggange, di «chlyne» Lüüt vor de Groossgrundbsitzer z schütze. S Würken isch aber im Äinzelne nöd unumstritte; gwüssi Fëëler anerchäned d Salesiaaner hüt, anderi Voorwürff wysed s zrugg.

Wie d Salesiaaner vom Don Bosco organisiert sind

Organisiert sind d Salesiaaner sit 2009 i dënen acht Regioone: «Afrika und Madagaskar», «Amërika Südchegel», «Interamërika», «Mittelmeer», «Mittel- und Nordeuöiroopa», «Oschtasie-Ozaanie», «Süüdasie» (Indie) und, mit eme Sonderstaatus, «Room». Vorane sinds nüün Regioone gsy; d Regioon «Weschtöiroopa» isch doozmaal aber uufglööst und di bitroffene Länder nöi zuetäilt woorde.

Jedi Regioon isch i Provinzen uuftäilt. Zur «Provinz Tüütschland» mit em Hauptsitz Bonn ghöört au d Tüütschschwyz mit em Näbetsitz Möischter.

De Scheff von Salesiaaner isch de rettor maggiore (de «Grooss Räkter», der «Ober-Räkter»), de Scheff von ere Provinz en ispettore («Inschpäkter»). De Sitz vom rettor maggiore und em Gäneraalsekritariaat isch Room.

Wie d Salesiaaner vom Don Bosco läbed

Di «salesiaanisch Spiritualitëët» gründet uf dëne zwoo Süüle:

für d Chile stönd Kontämplazioon, Gibätt und Liturgy
für s Läbe stönd Akzioon, Aarbet und soziaalen Ysatz.

Si legged wie vil anderi religiöösi Gmäinschafte s drüüfach Glübd ab: de Ghoorsaam, d Aarmuet und d Chüüschhäit.

Näbed de drei allgimäine theoloogische Tugede Glaube, Hoffnig und Liebi läbed s na wyteri Tugede:

de Familiegäischt, d Gmäinschaft und d Fründschaft
Güeti und Mildi
Muet und Yfer
d Askeesen und s Maass-Haa
d Disziplyn und s Pflichtgfüel
d Tröii zum Paapscht und zur (katolische) Chile
d Fröid, grad au a de Musig
d Vergägewëërtigung vo de Letschte Ding (d «Üebig vom guete Tood»)

Wie d Salesiaaner vom Don Bosco über Gott und d Mäntsche tänked

De zäntraal Inhalt vo alne salesiaanische Biwegige, aso au vo dëne vom Don Bosco, sind die vier Pünkt:

D Liebi zu Gott und zu de Mäntsche. De Franz vo Sales hät gleert gha, das Gott d Mäntsche gëërn hät und das drum de Glaube froo sell sy, nöd öppen a Lascht oder en Zwang. De salesiaanisch Seelsorger isch drum de «Pastor bonus», de guet Hirt, wo a s Guet im andere Mäntsch glaubt.
D Uusrichtig am Wile vo Gott. De Franz vo Sales hät gleert, das de Mäntsch druf cha vertroue, das es Gott mit äim guet mäint, wil de Wile vo Gott alewyl d Liebi vo Gott isch.
D Wältfrömigkäit. De Franz vo Sales hät wele, das jede Mäntsch, wie-n-er au sei, syni përsöönlich Frömigkäit findi. D Salesiaaner hälffed drum i irer paschtoraale Tëëtigkäit bi de Suechi nach em përsöönliche Wääg zu Gott und zu Christus.
D Fröid am Glaubesläbe. De Franz vo Sales hät alewyl gsäit, das me Fröid im Hëërz sel haa, wil Gott mit Liebi uf äin luegi. Christlichs Handle sel e froos Handle sy.

D Salesiaaner vom Don Bosco sind – was tipisch isch für e Gründig us em 19. Jarhundert – e Richtig, wo im Zäiche vo de Volchsfrömigkäit (ere nöd theoloogisch uusgrichtete Frömigkäit) staat. De Grundsatz vo de Wältfrömigkäit und de Fröid am Glaubesläbe hät de Don Bosco ganz volchstümlich uf dëë Nänner praacht: «Sind frööli, tüend Guets und lönd d Spatze pfyffe.» En Uusdruck vo de Volchsfrömigkäit, wie si au d Don-Bosco-Lüüt pfläged, isch s regelmëëssig Halte vo Aadaachte (nöd nu vo Mässe), nämli der Aabättig vom Alerhäiligschte (de Hoschtie), d «Maria-Hülff-vo-de-Chrischte»-Vereerig, s Roosechranz-Bätte und d Hëërz-Jesu-Vereerig (all Nowiziaat vo de Salesiaaner sind em Hëërz Jesu gweit).

Bikanti Salesiaaner vom Don Bosco us em alemanische Ruum

De Pio Scilligo us em süüdwalserische Pumatt isch en Psicholoog gsy, wo ab 1968 gly gmërkt hät, das z Amërika e ganz e nöii Psichology uufchunt. Er isch drum i de Sibezgerjaar uf Kalifornie, zum sich wyterbilde, und hät die nöien Ideen uf Italie praacht. Deet hät er dän äxtra Inschtituut gründet hät, das die chönd wytergleert wëërde. Denäbet hät er na es Wöörterbuech über s Pumattertitsch gschribe.

Literatuur

Morand Wirth: Da Don Bosco ai nostri giorni. Tra storia e nuove sfide (1815–2000). Roma 2000. ISBN 88-213-0454-X.
Norbert Wolff: Salesianer Don Boscos. I: Historisches Lexikon Bayerns.

Wyters im Netz

Commons: Salesians of Don Bosco – Sammlig vo Multimediadateie