Pius IX.

Dr Pius IX. (làtiinisch Pius nonus [ˈpius ˈnonus]; itàliaanisch Pio nono [ˈpio ˈnɔno]; * 13. Mai 1792 z’ Senigallia (Kìrchaschtààt) àls Giovanni Maria Mastai Ferretti [dʒoˈvanni maˈriːa maˈstai ferˈretti]; † 7. Hornung 1878 z’ Rom) ìsch vu 1846 bis 1878 dr 255. Pàpscht vu dr reemisch-kàthoolischa Kìrìch gsìì. Ar hàt mìt 31 Joohra un 8 Moneeta s’ längschta Pontifikààt ghàà, wo d’ Hischtooriker noohwiisa känna.

a Porträä vum Pius IX., wo dr Adolphe Braun ànna 1875 gmàcht hàt.

Ìm Pius IX. siina Unterschrìft

Dialäkt: Mìlhüüserdiitsch

Laawa

Noh dr Revoluzioon vu 1848 ìsch dr Pius sehr konsärwàtiiv gsìì. Wu dr itàliaanischa Premiarminìschter Pellegrino Rossi umbrocht worra-n-ìsch, ìsch dr Pius üss Rom g’flìchta un hàt àlla Mìtàrwaiter vu dr Reemischa Repüblik üss dr Kìrìch üssgschlossa. Noh siim Ruckkehr z’ Rom ànna 1850 hàt’r ìmmer mehr konsärwàtiiwa Lehra verkìndigt. Ànna 1849 hàt’r ìm Rundbriaf Ubi primum d’ Rolla vu dr Mària ìm Ärleesungswark unterschtrììcha. Ànna 1854 hàt’r s’ Dogma vu dr Mària-n-ìhrer Unb’fläckta-n-Ämpfaangniss üssgschproocha. Ìn siim Syllabus errorum (1864) hàt’r Liberàlìschmus, Modärnìschmus, morààlischer Relatiwischmus, Säkulàrisiarung, d’ Trännung vu Schtààt un Kìrìch un mehrera Ideea vu dr Uffkläärung haftig verurtailt. Ar hàt d’ tràdizionälla Lehr ìwwer d’ Beziihunga zwìscha Schtààt un Religioon b’schtaadigt: Wänn meeglig mian d’ Schtààta Kàtholizìschmus àls Schtààtsreligioon ärkläära. Üsserdam hàt dr Pius ìn da Glàuiwiga-n-ämpfoohla, jeedsjoohr Gald ìn dr Kìrìch z’ gaa; ar hàt domìt d’ Tràdizioon vum Peeterspfennig wììder hargschtällt.

Dr Pius IX. hàt d’ Zäntrààlmàcht vum Hailiga Schtüahl un vu dr Küria-n-ìwwer d’ waltwitta kàthoolischa Kìrìch verschtärkt. Àb 1867 hàt’r s’ Äärschta Vàtikàànischa Konziil glaita, wo s’ Dogma vu dr Pàpschtliga Unfahlbààrkait un d’ Lehr vum Pàpschtprimààt offiziäll b’schtìmmt hàt. Nohdam àss d’ itàliaanischa Truppa ànna 1870 d’ Schtàdt Rom äroowert hann, ìsch dr Konziil unterbrocha worra un dr Kìrchaschtààt ìns Keenigraich Itààlia-n-iiglììdert worra; domìt hàt dr Pàpscht jeena waltliga Màcht verloora. Dr Pius IX. hàt sìch salbscht zem „G’fànganer Pàpscht“ ìm Vàtikààn ärkläärt, wàs d’ Schtraita-n-ìwwer dr „reemischa Froog“ verursàcht hàt.

Àm Laawesand ìsch dr Pius sehr krànk gsìì. Noh siim Tood ànna 1878 ìsch’r ìn dr Gruft vu dr Petersdom beardigt worra. Sii Grààb ìsch schpeeter ìn d’ Bàsilikà Sankt Laurentius vor da Müüra versätzt worra. Ànna 2000 ìsch dr Pius IX. vum Johànnis Pooli II. seeliggschproocha worra.

Lüag àui

• d’ Lischta vu da Päpscht
• d’ Lischta vu da Kàrdinaal, wo dr Pius IX. kréiart hàt

Lìteràtüür

uff Diitsch

• Pius IX. In: Brockhüüs Enzüklopädii. Brockhüüs (brockhaus.de [abgerufen am 16. Dezember 2023]). 
• August Bernhard Hasler: Pius IX. (1846–1878) päpstliche Unfehlbarkeit und 1. Vatikanisches Konzil. In: Päpste und Papsttum (= Päpste und Papsttum. Band 12). 1. Auflage. Band 12. Hiersemann, Stuttgart 1977, ISBN 3-7772-7711-8. 
• Veronika Maria Seifert: Pius IX. – der Immaculata-Papst. Von der Marienverehrung Giovanni Maria Mastai Ferretis zur Definierung des Immaculata-Dogmas. V&R unipress, Göttinga 2013, ISBN 978-3-8471-0185-7. 
• Pius des Neunten Leben und Gewohnheiten. In: Die Gartenlaube. Heft 7, 1867, S. 111–112 (Volltext [Wikisource]). 
• Im Schatten der Albanerberge. In: Die Gartenlaube. Heft 45, 1867, S. 714–718 (Volltext [Wikisource] – illustriert). 
• Joseph Blum: Das Leben des hl. Vaters Papst Pius IX. Ein Volksbuch. Benzinger, Einsiedeln u. a. 1876. 
• Georg Denzler: Pius IX. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 7, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-048-4, Sp. 677–678.
• August Bernhard Hasler, Hans Küng (Vorw.): Wie der Papst unfehlbar wurde. Macht und Ohnmacht eines Dogmas. Piper, Mìncha 1979, ISBN 3-492-02450-5. 
• Michael Matheus, Lutz Klinkhammer (Hrsg.): Eigenbild im Konflikt. Krisensituationen des Papsttums zwischen Gregor VII. und Benedikt XV. WBG, Darmstadt 2009, ISBN 978-3-534-20936-1. 
• Ferdinando Petruccelli della Gattina: Pie IX. Sa vie – son règne. L'homme, le prince, le pape. A. Lacroix, Verboeckhoven et Cie., Brüssel 1866 (französisch). 
• Christian Schaller: Papst Pius IX. begegnen. Sankt-Ulrich, Augschburg 2003, ISBN 3-929246-96-1. 
• Hubert Wolf: Der Unfehlbare. Pius IX. und die Erfindung des Katholizismus im 19. Jahrhundert. C.H. Beck, Mìncha 2020, ISBN 978-3-406-75575-0. 

uff Itàliaanisch

• Giacomo Martina: Pio IX, papa, beato. In: Dizionario Biografico degli Italiani. Band 84. Treccani, 2015 (italienisch, treccani.it [abgerufen am 18. Dezember 2023]). 
• Pio IX papa. In: Enciclopedia Italiana. 1935 (italienisch, treccani.it [abgerufen am 18. Dezember 2023]). 
• Pio IX. In: Enciclopedia Treccani. Treccani (italienisch, treccani.it [abgerufen am 18. Dezember 2023]). 
• Pio IX. In: Dizionario di Storia. Treccani (italienisch, treccani.it [abgerufen am 18. Dezember 2023]). 
• Giovanna Capitelli: Mecenatismo pontificio e borbonico alla vigilia dell'unità. Viviani Editore, Rom 2011, ISBN 88-7993-148-2 (italienisch). 
• Giacomo Martina: Pio IX, beato. In: Massimo Bray (Hrsg.): Enciclopedia dei Papi. Band 3: Innocenzo VIII, Giovanni Paolo II. Istituto della Enciclopedia Italiana, Rom 2000 (treccani.it).
• Martina S.J.: Pio IX (1846–1850). Band I-III. Editrice Pontificia Universita Gregoriana, Rom 1974 (italienisch). 
• Roberto de Mattei: Pio IX. Piemme, Mailànd 2000 (italienisch). 

uff Frànzeesch

• Pie IX. In: Philippe Levillain (Hrsg.): Dictionnaire historique de la papauté. Fayard, Pàriis 1994, ISBN 2-213-02537-1 (französisch). 
• Roger Aubin: Pie IX, Giovanni Maria Mastai Ferretti (1792-1878). In: Encyclopædia Universalis. (französisch, universalis.fr [abgerufen am 18. Dezember 2023]). 
• Bienheureux Pie IX (Giovanni Maria Mastai Ferretti). In: Encyclopédie Larousse. Larousse (französisch, larousse.fr [abgerufen am 18. Dezember 2023]). 
• Charles Sylvain: Histoire de Pie IX le Grand et de son pontificat. I, II. Pàriis 1878 (französisch). 
• Pie IX, le dernier souverain des États de l'Église. In: Yves-Marie Hilaire (Hrsg.): Histoire de la papauté : 2000 ans de mission et de tribulations. Points/Histoire, 2003, ISBN 978-2-02-059006-8, S. 399–414 (französisch). 

uff Anglisch

• Ivor F. Burton, Douglas Woodruff: Pius IX. In: Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. (britisches Englisch, britannica.com [abgerufen am 18. Dezember 2023]). 
• Michael Ott: Pius IX. In: Catholic Encyclopedia, Band 12, Robert Appleton Company, New York 1911 (änglisch)
• Regis N. Barwig: More Than a Prophet: Day By Day With Pius IX. Benziger Sisters, Altadena 1978 (englisch). 
• Owen Chadwick: A History of the Popes 1830–1914. 2003 (englisch). 
• Owen Chadwick: The Popes and European Revolution. 1981 (englisch, 655 S.). 
• Yves Chiron: Pope Pius IX: The Man and The Myth. Angelus Press, Kansas City 2005, ISBN 1-892331-31-4 (amerikanisches Englisch). 
• James A. Corcoran: Pius IX and His Pontifical. In: The American Catholic Quarterly Review. Band III, 1878 (amerikanisches Englisch). 
• Raffaele De Cesare: The Last Days of Papal Rome. Archibald Constable & Co, London 1909, S. 449 (britisches Englisch, archive.org). 
• E. E. Y. Hales: Pio Nono: A study in European politics and religion in the nineteenth century. 2013 (englisch, 352 S.). 
• August Bernhard Hasler: How the Pope Became Infallible: Pius IX and the Politics of Persuasion. Doubleday, 1981, ISBN 978-0-385-15851-0 (englisch). 
• David I. Kertzer: Prisoner of the Vatican: The Popes' Secret Plot to Capture Rome from the New Italian State. Houghton Mifflin, 2004, ISBN 978-0-618-22442-5 (englisch). 
• John A. Mooney: Pius IX and the Revolution, 1846–1848. In: The American Catholic Quarterly Review. Band 17, 1892, S. 137–161 (englisch, hathitrust.org). 
• John Quinlan: Prisoner in the Vatican: Rome In 1870. In: History Today. Band 20, Nr. 9, September 1970, S. 620–627 (englisch). 

Weblìnks

 Commons: Pius IX. – Sammlig vo Multimediadateie

• Yytrag zue Pius IX. uf catholic-hierarchy.org (englisch)
• Literatur vu un iber Pius IX. im Katalog vu dr Dütsche Nazionalbibliothek
• Wärch vu un iber Pius IX. in dr Dytsche Digitale Bibliothek

Füassnoota

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Pope_Pius_IX“ vu de änglische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.