Johann Froben
Dr Johann Froben, au latinisiert Johannes Frobenius (* um 1460; † 27. Oktober 1527), isch ä bedütende Buechdrucker und Verleger z Basel gsi. Si Druckerei isch drei Generatione lang vo dr Familie Froben gfüehrt worde und het us Basel eini vo de wichdigschde Schdedt für ä Buechhandel im dütschschbrochige Ruum gmacht.
| Dialäkt: Baseldütsch |
Läben und Wärk
ändereDr Johann Froben isch öbbe 1460 z Hammelburg in Franke uf d Wält cho. Er isch noch Basel zoge und het im Johr 1490 Basler Bürgerschaft übercho. 1491 het er si eigene Druckerei gründet und het d Bible uusegä under em Ditel „Biblia integra: summata: distincta: sup[er]eme[n]data vtriusq[ue] testame[n]ti [con]corda[n]tijs illustrata“. Er het d Antiquaschriftform ersetzt mit erä eligantere Kursivschrift, wo dere vom Aldo Pio Manutio vo Bassiano entwicklete Aldinische Schrift nochempfunde gsi isch.[1]
Er het vili Wärk vo Humanischde verleit, under anderem 1516 s griechische Neue Teschtament, wo dr Erasmus vo Rotterdam uf latinisch übersetzt und kommentiert het as „Novum Instrumentum omne, diligenter ab Erasmo Rot. Recognitum et Emendatum“. Im Lauf vo dr Renaissance hai d Humanischde antiki Teggscht in de urschbrünglige Schbrooche welle schdudiere. Dr Froben het Büecher druckt, wo uf Latinisch, Griechisch odr Hebräisch gschriibe gsi sin.
Dr Froben het d Druckerei zsämme mit em Johann Amerbach und em Johannes Petri bedriibe. Siini Usgobe si vom Urs Graf und vom Hans Holbein em Jüngere illuschtriert worde, wo denn no unbekannt gsi isch.
Dr Erasmus isch nid nume ä Gschäftsfründ vom Froben gsi, sondern au ä guete persönlige Fründ. Er isch dr Götti vom Froben siim jüngschde Bueb gsi, wo Johannes Erasmius dauft worden isch. Dr ander Götti isch dr Humanischd Beatus Rhenanus gsi.[2]
Dr Paracelsus isch in de Johr 1527 und 28 Schdadtarzt z Basel gsi. Er het au dr Froben pflägt und het siis Bei vor enerä Amputation grettet. Dr Froben isch am 27. Oktober 1527 blötzlig z Basel amn ä Schlegli gschdorbe,[3] nodäm er uf Frankfurt gritten isch, au wenn dr Paracelsus ihm drvor abgrote het,[4] und vom Ross gheit isch. Er isch vor dr Peterschille begrabe worde.
Währed siim Läbe het dr Johann Froben meh as fümfhundert Büecher uusege, zu siine beschde Ziite um 1520 si s öbbe fufzig neui Titel im Johr gsi.[3]
Familie
ändereÜber em Froben sini erschdi Frau, dr Mueter vom Hieronymus (1501–1563) weiss me nüt, aber alles isch wohrschiinlig nit zum Beschde gschdande. Es het Grücht ge über d Vaterschaft vom Hieronymus und dr Johann sälber het än ussereheligs Maitli, d Margret, gha. Im November 1510 het er sich mit dr Gertrud Lachner verhürotet, wo guet situiert gsi isch.[3] Dr Hieronymus und siini Änkelchinder, dr Ambrosius (1537–1602) und dr Aurelius (1539–1587), hai d Druckerei wiitergfüert. Si isch im Dodesjohr vom Aurelius, 1587, zuegmacht worde.
Im Johann si Dochter, d Justina, het au ä Drucker, dr Nicolaus Episcopius, ghürotet.
Liigschafte
ändere
1507 het dr Froben s „Zum Sässel“ kauft, ä Grundschdück unde am Dootegässli, wo s zum Noodlebärg uufe goot, mit ä baar Hüüser um ä Hof ume. 1522 het er au no s Huus „Zum alten Treu“ uf em Noodlebärg drzue kauft und 1526 ä Garte näbe dr Schdadtmuure noch drbii.[3]
Erwähnenswärts
ändereEm Froben si Name het me ere Schuel gee, em Frobenius-Gymnasium z Hammelburg.
Literatur
ändere- Immanuel Stockmeyer, Balthasar Reber: Beiträge zur Basler Buchdruckergeschichte, Schweighauserische Buchhandlung 1840
- Thomas Brian Deutscher, Peter G. Bietenholz: Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance, University of Toronto Press 2003
- J. Mähly: Frobenius, Johannes (Froben, Fröben). In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 8, Duncker & Humblot, Leipzig 1878, S. 127 f.
- Arnold Pfister: Froben, Johann. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 5, Duncker & Humblot, Berlin 1961, ISBN 3-428-00186-9, S. 638–640.
- Frank Hieronymus: Frank Hieronymus: Johann Froben In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz..
Weblink
ändere
Commons: Johannes Froben – Sammlig vo Multimediadateie- Druck vu Johann Froben im Gsamtkatalog vu dr Wigedruck