S Chloster Allerhäilige z Schaffuuse

S Chloster Allerhäilige z Schaffuuse isch e Benediktinerabtei gsi und isch vom Eberhard VI. vo Nelleburg 1049 gstiftet worde. S Münster isch hüte en evangelisch-reformierti Pfarrchille und in de Chlostergeböid befindet sich s Museum Allerhäilige.

S Münster Allerhäilige

Gschicht

d Rekonstrukzion vo de Greeber vo de Nelleburger im Münster
In der Middi dr Groof Eberhard († 1078/79) as Gründer und Stifter vom Chloster mit em Chillemodäll im Arm, nördlig si Frau, d Grööfin Ita († noch 1100), Gründere vom Dobbelchloster St. Agnes, und südlig iire Soon Burkhard († 1101/02) mit eme Bäumli oder Halm mit ere Wurzleballe (festuca) in de Händ, wo d Schänkig sümbolisiert.

dr Hoof mit dr Halle vor em Iigang zum Münster

d Vorhalle bim Portal

Innenaasicht vom Münster

dr Chrüzgang

dr Chlostergarde

Am 22. Novämber 1049 het dr Babst Leo IX. dr Baublatz zwüsche dr Stadt und em Rhii gweiht. 1064 isch dr Bau vom Chloster Ita und Eberhard vo Nelleburg under dr Läitig vom Baumäister und Hofkaplan Luitpald fertig worde. S Vorbild für die ersti Abtei si d Sakralbaute us em cluniazensische Burgund gsi.

Im Inwestiturstrit, wo s zwüsche 1075 und 1122 drum gange isch, öb d Chille oder die wältligi Macht s Rächt het gäistligi Ämter z bsetze, het dr babstdröiji Groof Burkhard vo Nelleburg, dr Soon und Erb vom Eberhard, 1080 uf alli sini Rächt verzichdet. S Chloster isch diräkt em Babst understellt worde und het dr groossi Grundbsitz vo dr Familie überchoo, die freiji Abtwaal und s Määrt- und Münzrächt vo dr Stadt Schaffuuse. D Äbt si eso zu de nöije Stadtherre vo Schaffuuse worde.

Uf de alte Fundamänt het mä vo 1090 aa s hütige Münster afo baue, wo nume no us drei Schiff und eme Kwerhuus bestoot. Mä het mit em Chor aagfange und isch 1095 fertig worde. S Münster gältet hüte as dr grösst romanisch Sakralbau in dr Schwiz.

S Chloster het zämme mit em Chloster Hirsau und em Chloster St. Blasie zu de grosse Reformchlöster vo dr cluniazensische Reform im Häilige Römische Riich ghöört.

Im Februar vom Joor 1120 het dr Konrad vo Zähringe, dr Brueder vom Herzog Berthold III., s Chloster überfalle und d Umgääbig verwüestet, und das nochdäm sich dr Abt Adalbert und d Iiwooner vom Ort iim ergee häi.

Um 1122 isch s Chloster dur e Schänkig vom Ritter Arnold vo Hiltewiiler und sinerr Frau Junzila, wo käni Chinder gha häi, zu Bsitz in Ooberschwoobe choo. Es het dört e Zälle gründet und spööter s Chloster Langnau. Aber das het eso schlächt gwirtschafdet, ass es im Joor 1389 in d Händ vo de Pauliner gfalle isch.

1524 isch d Abtei zum e Chorherestift worde und s Münster zur zwäite stedtische Hauptchille vo Schaffuuse. 1529 het sich z Schaffuuse d Reformazioon duuregsetzt und s Chloster isch ufglööst worde. D Chlosterbibliothek isch Däil vo dr Stadtbibliothek Schaffuuse worde.

1763-1764 het mä e Stock uf e Münsterdurm baut und e nöije Spitzdurmhelm. Dr Ufdraag isch an Chille- und Bruggebaumäister Johann Ulrich Grubenmann gange.

Wo Schaffuuse am 1. April 1944 vo amerikanische Bomber bombardiert worde isch, si Däil vom Chloster, drunder die nöiji Abtei, zerstört worde und mit em e Däil vo de Kunstwärk vom Museum Allerhäilige, wo in de Chlostergeböid dehäi isch. Mä het sä spööter wider ufbaut. In de Joor 1950 bis 1973 isch s Münster zu Allerhäilige mit dr Understützig vom Bund ganz renowiert und under e Schutz vo dr Äidgenosseschaft gstellt worde.

D Chlosteraalaag umfasst hüte die Sakralbaute:

• d Johanneskapälle (1049–1064)
• s Münster (1090–1095)
• d Münsterkapälle (die ehemooligi Mariekapälle oder Annakapälle, 1090–1095)
• d Erhardskapälle (um 1250, mit em Grab vom Stifter)
• d Michaelskapälle (um 1250)
• d Oswaldskapälle (1524)

Litratuur

• Kurt Bänteli: Das Kloster Allerheiligen in Schaffhausen. Zum 950. Jahr seiner Gründung am 22. November 1049. (Schaffhauser Archäologie, Bd. 4), Schaffuuse 1999, ISBN 3-9521-8680-5.
• Heinz Gallmann (Hrsg.): Das Stifterbuch des Klosters Allerheiligen zu Schaffhausen. Kritische Neuedition und sprachliche Einordnung. de Gruyter, Berlin u. a. 1994, ISBN 3-11-014185-X. (Quellen und Forschungen zur Sprach- und Kulturgeschichte der germanischen Völker. N.F.).
• Thomas Hildbrand: Herrschaft, Schrift und Gedächtnis. Das Kloster Allerheiligen und sein Umgang mit Wissen in Wirtschaft, Recht und Archiv (11.-16. Jahrhundert). Züüri 1996, ISBN 3-9053-1193-3.
• Thomas Hildbrand: "Und uff dise fryhait begert ain herr von Schauffhusen lütterung". Das gefälschte Privileg von Heinrich V. und das Kloster Allerheiligen in Schaffhausen. in: Schaffhauser Beiträge zur Geschichte, 72, 1995, S. 7-22.
• Elisabeth Schudel: Allerheiligen in Schaffhausen. In: Helvetia Sacra. Abteilung III: Die Orden mit Benediktinerregel. Band 1: Frühe Klöster, die Benediktiner und Benediktinerinnen in der Schweiz. Band 3, Bärn 1986, ISBN 3-317-01533-0, S. 1490–1535.
• Hans Peter Mathis, Kurt Bänteli: Das ehemalige Kloster zu Allerheiligen in Schaffhausen. (Schweizerische Kunstführer, Nr. 757/758, Serie 76). Hrsg. Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte GSK. Bärn 2004, ISBN 978-3-85782-757-0.

Literatur

• Rudolf Gamper: Allerheiligen (SH). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

Weblingg

 Commons: S Münster Schaffuuse – Sammlig vo Multimediadateie

• Website vom Museum zu Allerhäilige Schaffuuse

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Kloster_Allerheiligen_(Schweiz)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

47.6952777777788.6366666666667