Rosa Genoni

D Rosa Genoni, wo anne 1867 z Tirano uf d Wält cho und 1954 z Varese gstorben isch, isch en iteliäneschi Modeschöpferin, Feminischtin und Pazifischtin gsi.

dr Rosa Genoni ihres Ballchleid Primavera

s Läbe

D Genoni isch s eltischte Chind von ere Familie vo Tirano im Vältlin gsi. Si het sibezää Gschwüschterti gha, wo sächs dervo scho ganz chly gstorbe sind. Si het nume weni Joor lang d Schuel bsuecht und isch als Jugendlichi uf Mailand ggange zum en Arbet z sueche, wil si der Familie finanziell het müesse hälfe. Im ene Verwandte sinere Schnyderwärchstatt het si chönne schaffe. Näbedra het si in ere Obeschuel Französisch glehrt. Mit Achzääni het si s Mäischterdiplom als Schnyderi übercho.

Z Mailand isch si mit Lüt zämecho, wo für d Ideeè vom Sozialismus gsi sind, und gly isch si isch sälber en Aktivischtin für d Frauerächt worde. 1884 und 1885 isch si as Delegierti vo der Iteliänische Arbeiterpartei uf Paris ggange, wo si bin ere iteliänische Schnydere chönne schaffe. Jetz het si no meh Technike vo der Arbet mit em Schtoff glehrt gchönne und si het mit grosse Modehüüser z tue gha. Nach ere Zyt isch si zrugg uf Mailand zum in ihrem Heimetland d Mode wyterzbringe. Sid 1895 het si bim grosse Modehuus H. Haardt gschaffet, wo au Dochterhüüser z Luzärn und z Sankt Moritz gha het. 1903 isch d Genoni uf d Posizioon vo der erschte Schnydere vo dere Firma cho. Und si isch eini vo dene gsi, wo dozmol die aktuelle französeschi Mode uf Italie brocht händ. Si isch aber guet gsi im Entwärfe vo eigene Kreazioone, und mit es baar vo ihrne Muschterchleider het si uf der Mäiländer Wältusstellig 1906 der Gross Pryys vo der internazionale Schüry überchoo. D Modeschöpferin het do derzue sälber gschribe, si möcht hälfe z Italie en eigeständigi Modeinduschtry mit em Leibel Made in Italy ufzboue.

Näbe der Arbet het sech d Rosa Genoni vehemänt für e besseri Stellig vo de Fraue i der Modeinduschtry und e besseri Schuelbildig für d Meitli ygsetzt. Si isch mit bedütende Feminischtinne und Sozialischtinne zämecho wie öppe mit der Anna Maria Mozzoni, der Abigail Zanetta und der Anna Kuliscioff, und so het si au ufe Internazional Sozialischtekongräss 1893 z Züri chönne goo. Anne 1906 het si ufem Nazionalkongräss vo de iteliänische Froue z Rom e Reed ghalte, und 1915 isch si as Delegierti für Italie ufe pazifistisch usgrichtet Internazional Frouekongräss z Den Haag ggange. Mit Artikel i der Zytschrift Avanti! het si die nöie Ideeè verträtte.

Wil ere e besseri Bildig am Härze glägen isch, het si sech für d Ideeè vom Rudolf Steiner inträssiert.

Im Joor 1905 het d Genoni a der Pruefsschuel für Fraue z Mailand, wo vo der Gsellschaft Societa Umanitaria gleitet worden isch, agfange Modegschicht und s Näje z underrichte. 1925 het si die Arbet müesse ufgää, wo si em nöie faschistische Reschim z Italie nid d Tröji gschwore het. Scho früener het der iteliänisch Sicherheitsapperaat es Aug uf se gha, und im Dossier über sii het me gschribe, si sig “subversyv”, “sozialistisch” und “anarchistisch”. Sid de 1930er Joore het d Modeschöpferin gseh, ass es für ihri Plään im diktatorische Land kei Zuekumpft git und si het ufghört mit de Uuftritt i der Öffentlechkeit.

Literatur

• Eugenia Paulicelli: Rosa Genoni La Moda è una cosa seria. Milano Expo 1906 e la Grande Guerra. 2015.
• Daniela Rossini: Feminism and Nationalism. The National Council of Italian Women, the World War, and the Rise of Fascism, 1911–1922. In: Journal of Women's History, 26, 2014, S.36–58.