Rosch ha-Schana

Rosch ha-Schana (au Rosch ha-Schanah, in dr aschkenasische Ussprooch Rausch ha-Schono oder Roisch ha-Schono oder volksdümlig uf Jiddisch Roscheschone, Roscheschune; Hebräisch ‏ראֹשׁ הַשָּׁנָה‎ Chopf vom Joor, „Aafang vom Joor“) isch dr jüüdisch Nöijoorsdaag. In dr Mischna, dr wichdigste Sammlig vo religiööse Überliiferige vom rabbinische Juudedum, isch das Fest as dr Aafang vom Joor festgläit und mit iim foot e nöis Kaländerjoor aa.

Für «e guets Nöis» säit mä uf Hebräisch «שנה טובה» schana tova oder au «שנה טובה ומתוקה» schana tova u'metuka („e guets und süesses Joor“).

Rosch ha-Schana im jüüdische und gregorianische Kaländer

Rosch ha-Schana fallt noch em jüüdische Kaländer uf dr 1. Tischri, 163 Dääg noch em erste Daag vom Pessachfest. Im gregorianische Kaländer wäggslet s Datum jedes Joor, mä fiirt en aber immer im Septämber oder in dr erste Helfti vom Oktober.

Joor noch em jüdische Kaländer	Datum noch em gregorianische Kaländer
5770	19. September 2009 (Sa)
5771	9. September 2010 (Do)
5772	29. September 2011 (Do)
5773	17. September 2012 (Mo)
5774	5. September 2013 (Do)
5775	25. September 2014 (Do)
5776	14. September 2015 (Mo)
5777	3. Oktober 2016 (Mo)
5778	21. September 2017 (Do)
5779	10. September 2018 (Mo)
5780	1. Oktober 2019 (Di)
5781	19. September 2020 (Sa)
5782	7. September 2021 (Di)
5783	26. September 2022 (Mo)

Für d Samaritaner foot s nöije Joor drgeege im Früelig, am Aafang vom Monet Abib, aa. Es git Forscher, wo das für dr ursprüngligi, gsamtisraelitischi Bruuch halte. D Usenandersetzige über dr Zitpunkt vo Rosch ha-Schana göön uf Zit vom Talmud zrugg (Mischnatraktat Rosch ha-Schana). Au noch der Tora (2. Mose 12,2) foot s nöije Joor im Früelig am 1. Nissan aa.

Allgemäins

S Fest Rosch ha-Schana isch in dr Bible im 3. Mose (Levitikus), 23,24–25, und im 4. Mose (Numeri), 29,1–6 und in Grundzüüg in Hesekiel 40,1 bezügt. Es foot im Herbst, noch em Ändi vom 29. Daag vom jüüdische Monet Elul aa und goot zwäi Dääg lang bis zum Ändi vom zwäite Daag vom Monet Tischri. Ursprünglig isch s nume äi Daag lang gsi, aber hützudaags isch s überall, au z Israel, zwäi Dääg lang.

Im Reformjuudedum fiirt mä im Allgemäine nume am erste Daag vom Fest. Die Orthodoxe und Konserwative fiire alli an bäide Dääg.

Brüüch

Sümbol für Rosch ha-Schana: dr Schofar, Öpfel, Honig, Granatöpfel, Wii, e Kiddush-bächer us Silber

Vor Rosch ha-Schana goot mä uf d Greeber vo de doote Aaghöörige und vo de Grächte (צדיקים), und loot sich vo dr Erinnerig an deren iir Lääbe für s nöije Joor lo inspiriere. Am Morge vor em Nöijoorsfest git s noch em Morgegebät s „Entbinde vo Glübd“ vor drei Glöibige, wo doodrfür e „Gricht“ bilde.

D Ornig vo de Gebät, vom Bloose uf em Schofar, vom Kiddusch und vo de Moolzite si gliich an bäide Dääg, wo noch em Talmud e äinzige Fiirdig si, wo 48 Stunde lang isch. Für dass mä nid dr gliich Sääge bim Schehechejanu, Cherzenaazünde und bim Kaddisch au am zwäite Daag säit, ziet mä am zwäite Nöijoorsdaag im allgemäine nöiji Chläider aa und stellt e Schaale mit Frücht uf e Disch, wo mä zu dere Jooreszit nonie gässe het. D Säägessprüch beziet mä denn uf die.

Am Nomiddaag vom erste Daag git s dr Bruuch vom Taschlich, wemm mä noch eme Gebät für d Vergääbig vo de Sünde Stäi furtgheit oder Bröösmeli ins Wasser absträift und so d Sünde sümbolisch loos wird.

Rosch ha-Schana het au sini bsundrige Spiise. Es wird vil Süesses gässe, Honigchueche (Chonek Lejkech), Zimmes und Druube und süesse Wii drunke. Mä daucht Öpfelschnitz oder Challa-schiibe in Honig so dass s nöije Joor guet und süess wurd. Mä isst vom ene Chopf vom ene Fisch oder eme Schoof und säit drzue „Mög s di Wille si, ass mer zum Chopf und nid zum Schwanz wärde.“ Bim Granatöpfelässe, wo s e Hufe Chärn dinn het, bittet mä: „Mög s di Wille si, ass unseri Rächt sovil wärde wie dr Granatöpfel.“ Das isch e Wunsch, wo mä au uf Jiddisch bim Rüebliässe säit. S Dattleässe wird begläitet vo dr Bitt, ass alli Verlüümder und Aachlääger wurde zgrund goo.

Noch em Gottesdient wünscht mä de Lüt uf Hebräisch: «Leschana towa tikatewu» (Dass der für e guets Joor iigschriibe wärdet).

Die eerfurchtsvolle Dääg

Rosch ha-Schana isch dr Jom haDin, dr Grichtsdaag: Am Nöijoorsfest wärde drei Büecher ufdoo: Ins erste wärde d Nääme vo de ganz Grächte iigschriibe, wo sofort s Siigel vom Lääbe überchömme. Ins zwäite Buech chömme die ganz Bööse, wo s Siigel vom Dood überchömme. S dritte Buech isch für die Middelmäässige, wo gsündigt aber au Guets doo häi. S Urdäil über die blibt bis zum Versöönigsdaag offe. Es isch mööglig, s Urdäil z beiiflusse und s Siigel vom Lääbe z übercho, wemm mä beröit und die, wo mene Schlächts aadoo het, um Verzeijig bittet.

Am Rosch ha-Schana föön die Zää eerfurchtsvolle Dääg (hebräisch Jamim Noraim) aa, wo druf s Versöönigsfest Jom Kippur chunnt. Die rabbinischi Liddratuur beschribt dä Daag as e Grichtsdaag. Es git Beschriibige noch deene Gott uf eme Droon sitzt und Büecher mit de Daate vo alle Mensche offe vor im lige.

Weblingg

Commons: Rosch ha-Schana – Sammlig vo Multimediadateie

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Rosch_ha-Schana“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.