Rudolf Olaf Tönjachen

Dr Rudolf Olaf Tönjachen, wo am 29. Februar 1896 z Ftan im Engadin uf d Wält cho isch und am 31. Juli 1971 z Chur gstorben isch, isch e Bündner Lehrer, Hischtoriker und Autor gsi.

Er isch dr Soon vom Chasper Tönjachen, wo wie vil Bündner en zytwysen Uswanderer gsi isch, und vo dr Margarete geb. Jensen us Dänemark gsi. Er isch mit dr Erica Fanconi vo Poschiavo vrhürootet gsi.

Noch em Lehrerseminar z Chur isch er zerscht z Schuls Schuolmeischter für d Primar- und d Seminarschuol worde; denn isch er paar Joor lang Lehrer z Sameede gsi und isch de no a d Uni Bärn go Gschicht und Romanistik studiere. Mit der Schrift Baldiron und die drei rätischen Bünde, wo s um d Gschicht vom spanisch-habsburgische Gäneral Alois Baldiron († 1632) i dr Zyt vo de «Bündner Wirre» goot, het er s Dokterexame gmacht. Drufabe isch er als Gimilehrer uf Chur choo. Vo 1936 bis 1945 isch er dr Presidänt vom Bündner Lehrerverein gsi, und er het sech vil Joor als Redakter vom Bündner Monetsblatt engaschiert.

Vo Huus us het dr Tönjachen dr Engadiner Dialäkt Ladin und drzue worschyns au s Dänisch zur Muettersprooch gha. Er het sech sys Läbe lang für d Kultur vom Bünderromanischen ygsetzt. 1936 het men en in Vorstand vo dr Lia Rumantscha gwählt. Anne 1944 isch sys Wörterbuech Dicziunari tudais-ch-ladin usecho. Und dr Lehrer het es paar romanischi Gedicht gschribe, wo men teils i den Annalas da la Societad Retorumantscha und teils im Chalender Ladin trukt cha lääse.

Wäärch

Baldiron und die drei rätischen Bünde. Ein Beitrag zur Geschichte der Bündner Wirren, mit einer rechtsgeschichtlichen Darstellung der Herrschaftsverhältnisse im Unter-Engadin und Prätigau während des Mittelalters. Diss. Phil. I. Bern
Tü hast suolchà, poet, in düra luotta (Per il 70avel anniversari da Peider Lansel). In: Annalas da la Societad Retorumantscha, 1934, S. 7.
Survista da la vita litteraria d'hozindi in Engiadina. 1935 und 1936.
zäme mit em Reto Raduolf Bezzola: Dicziunari tudais-ch-ladin. Deutsch-romanisches Wörterbuch: Ladinisch 1944.
Ustrida e nuschaglia: Versins e proverbis rumantschs per mammas ed uffants. 1948.
La fundaziun dal chantun Grischun e sias conseguenzas pel rumantsch. 1957.
La fundaziun, ils fundatuors e l'istorgia da la Società retorumantscha. In: Annalas da la Societad Retorumantscha, 1937, S. 1–19.

Literatur

Paul Eugen Grimm: Tönjachen, Rudolf Olaf. In: Lexicon istoric retic (LIR).
Jon Pult: Rudolf Olaf Tönjachen 1896–1971. In: Annalas, 85, 1972, S. 5–7.