Poschiavo
Poschiavo (im lombardische Ortsdialekt Pus’ciav [pʊʃˈtɕɑːf],[2] rätoromanisch/dytsch Puschlav) isch e Gmaind im Südoschte vom Bündnerland.
| Poschiavo | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiiz |
| Kanton: | Graubünde (GR) |
| Region: | Bernina |
| BFS-Nr.: | 3561 |
| Poschtleitzahl: | 7742 Poschiavo 7710 Ospizio Bernina 7710 Alp Grüm 7741 San Carlo 7745 Li Curt 7746 Le Prese |
| UN/LOCODE: | CH OBA (Ospizio Bernina) |
| Koordinate: | 801614 / 133766 |
| Höchi: | 1'014 m ü. M. |
| Flächi: | 191,01 km² |
| Iiwohner: | 3460 (31. Dezämber 2022)[1] |
| Website: | www.poschiavo.ch |
 Poschiavo | |
| Charte | |
 | |
Geografii ändere
D Gmaind lyt i dr Bündner Region Bernyna. Si bildet zäme mid dr Gmaind Brusio d Daalschaft Puschlaaf (uf iteliäänisch: Val Poschiavo). S obere Puschlaaf isch es längs Daal mit es baar Sytedääler, wo vom Bärgmassyv vom Bernyna mit em Piz Palü (3901 m ü. M.) und vom Passübergang vo dr Forcola di Livigno abe chöme. Dur das Daal abe flüsst dr Bärgbach Poschiavino, wo unden a dr Forcola di Livigno afoot, bi San Carlo dr Sytebach Cavagliasch ufnimt, den de Varunaschbach und de Bach us em Ursédaal und no vil anderi churzi und steili Bäch vo beide Bärghäng, bis er unden a Tirano i d Adda mündet. Im grosse Gmaindgebiet hets ganz vil Seeè. Uf em Bernynaplatoo lyt dr Lago Bianco; unden am Dorf Poschiavo isch dr Puschlaafersee, dr gröscht See im Daal. Im Sytedaal zum Val Violapass lyt zäme mid vil andere Seeè dr Saoseosee, wo als eine vo de schönschte Seeè nid nur vom Bündnerland, sondern vo de ganzen Alpen aagluegt wird. Noch derby isch s Bärghuus Rifugio Saoseo vom SAC.
Am Piz Palü, am Piz Cambrena, em Piz Varuna und uf dr Oschtsyte vom Dorf am Piz Paradisin het Poschiavo uf sym Gebiet es bar Gletscher.
S Dorf Poschiavo isch öpe 15 Kilometer südlech vom Berninapass. Üer dèè Pass goot d Strooss us em Engadin vo dr Gmaind Pontresina hèèr bis uf Itaalie zu dr Stadt Tirano im Veltlin.
Im Gmaindgebiet sind im Daal unde d Sidlige Borgo – dis isch s Dorfzäntrum vo Poschiavo sälber –, Cologna, Pisciadel, San Carlo, Somaino, Lareit, Pedemonte, Angeli Custodi, Raviscé, Percosta, Cadera, Vederscion, Permunt, Sant’Antonio, Campiglione, Li Curt, La Rasiga, Prada, Annunziata, Le Prese, Madreda, Cantone, Pagnoncini und Miralago.
D Gmeind- und Landesgränze lauft im Weschte und im Oschte über d Bärggipfel und d Gräät, zimli gnau dr Wasserscheidi no. D Nochbergmainde vo Poschiavo sind i dr Schwiiz: nördlech vom Bernynapass Pontresina und wyter unden im Daal Brusio, und ännet dr Landesgränze – im Weschte und im Oschte vom Daal – i dr iteliänische Provinz Sondrio d Gmainde Livigno, Valdidentro, Grosio, Grosotto, Chiuro und Lanzada.
Gschicht ändere
Dr Name Poschiavo chunt vom latynische Uusdruk «post clavem» här. S erschte mol chunt er in ere Urkunde vo 824 vor. Dr Name bedütet wörtlech «hinder em Schlüssel» oder au «hinder em Rigel», und i däm Fall isch demit gmäint: «oben am Ängpass vom Daal».
Im Middelalter het s Gebiet em Bischof vo Chuur ghört, bis es ane 1350 zu Mailand choo isch. 1406 het sech Poschiavo vo dere lombardische Stadt glöst und isch 1408 em Gottshuuspund byträtte.
Ane 1547 het dr Dolfino Landolfi z Poschiavo di erschti Trukerei vom Bünderland ygrichtet.[3]
Am Afang vom 20. Joorhundert isch d Bernynabaan is Daal choo, wo im Gebiet vo Poschiavo grad nüün Stazioone het: die bim Bernynahoschpyz, d Stazion uf dr Alp Grüm, wo für Bärgtuure im Palügebiet guet isch, d Chrüzigsstazioon vo Cavaglia, d Haltstelle Cadera und Privilasco, de Baanhof vo Poschiavo und wyter unden no d Haltstelle Li Curt und Le Prese, und de no Miralago am Ändi vom Puschlaafersee.
Spraach ändere
D Mundart vo Poschiavo ghört wie die i de anderi Bündner Süddääler zu de alpynlombardische Tieläkt. Me seit dere Mundart s Pus’ciavin.
Architektur ändere
Poschiavo het en schööne Dorfchärn, alti Hüüsergruppe im ganze Daal und wärtvolli einzelni Gebäud. Drum isch s Dorf mid bsundere Hüüser i de Infäntaar vo hischtorische Bouwärch ufgfüert.
Bilder ändere
-
Poschiavo -
am Dorfplatz -
dr Saoseosee -
dr Lago bianco -
Baanstazioon Bernyna Hoschpyz -
Stazioon Alp Grüm -
am Puschlaafsee bi Miralago -
am Palügletscher -
d Chapälle vom Häilige Sebaschtian und vo dr Häilige Symforoosa
.jpg)
Literatur ändere
- Daniele Papacella (Hrsg.): Il Borgo di Poschiavo. Un paese si reinventa: storia, società e architettura tra Ottocento e Novecento. Società Storica Val Poschiavo, Tipografia Menghini, Poschiavo 2009.
Weblink ändere
Commons: Poschiavo – Sammlig vo Multimediadateie- Website vo dr Gmaind Poschiavo (italienisch)
- Arno Lanfranchi: Poschiavo. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz..
Fuessnoote ändere
- ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
- ↑ Lexikon vo de schizerische Gmaindsnäme. Hrsg. vom Centre de Dialectologie an der Universität Neuenburg unter der Leitung von Andres Kristol. Huber, Frauenfeld bzw. Payot, Lausanne 2005, S. 713 f.
- ↑ Adolf Collenberg: Landolfi, Dolfino. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.