Die Alti Uniwersidäät Baasel stoot am Rhiisprung 11 in dr Groossbaasler Altstadt. Es isch ä gääls Geböid wo uf s Middelalter zruggoot. Vo dr Rhiisite us gsee het s fümf Stöck und e Hoofarkade em Rhii nooch. Die Arkade isch seer vil elter as im Stehlin si Umbau us em 19. Joorhundert und erinneret an früeji italiänischi Uniwersidäätsgeböid wie zum Bischbil das z Bologna. S Mathematische Seminar, wo ursprünglig as e stedtischs Kornhuus baut worde isch, stoot e chli witer oobe am Rhiisprung 21.
Die Alti Uniwersidäät vom Rhii us gsee. Im Hindergrund d Martinskiirche.
Uschnitt us dr Aasicht vo dr Stadt Baasel vom Merian vo 1642[1] 16: die Alti Uniwersidäät am Rhiisprung (grad am Rhii: d Bibliothek, denn dr Hoof, dr Middelbau vo dr Uni mit dr Arkade, linggs: dr ooberi Flüügel, rächts: dr underi Flüügel) 15: d Martinskirche 18: s Roothuus am MäärtblatzS Mathematische Instidut am Rhiisprung 21
Im spoote Middelalter isch uf em Gländ dr Schalerhoof gstande, dr Sitz vo dr aadlige Familie Schaler, wo no im 13. Joorhundert Vögt, Bürgermäister und Schulthäiss gstellt häi. Im 14. Joorhundert häi si, wie vili anderi aadligi Familie au, iiri Macht verloore. Die Bürgerlige häi denn d Machtposizioone in dr Stadt iignoo, wie dr Jakob Zibol († 1414), wo Rootsheer vo dr Zumft vo de Kauflüt und denn au Bürgermäister vo Baasel worde isch. Dä het dr Schalerhoof übernoo und wil dr Root iim so danggbar gsi isch, het er em e Brunne baut. Wo dr Jakob Zibol gstorbe isch, het si Soon Burkart († 1433) dr Schalerhoof gerbt. Däm si zwäiti Frau, d Sophie, het iire Maa überläbt und isch noch em Dood vom Burkart sinere Dochder Ursula Bsitzere vom Huus worde. Das wäiss mä, wil si im Mai vom Joor 1441 in e Grichtsfall vor de Fümfer verwigglet gsi isch, wo s um d Abflussdole uf em Martinskiirchesporn und am Rhiisprung gange isch.
Wo 1460 Basel si Uniwersideet überchoo het, het dr Root beschlosse, dr Sophie Zibol iir Huus am Rhiisprung für 850 Gulde abzchaufe und dört d Uni iizrichde. Es het vier Höörsääl für d Artiste und Theologe gee, zwäi für d Juriste und äine für d Mediziner, e chliini Aula und Woonige für d Dozänte und dr Pedell, wo dr administrativ Assistänt vom Räkter gsi isch. Es het au e baar Chämmerli für Studänte gee, aber vili häi in Woongmäinschafte in dr Stadt müesse woone wi im «zur Löwenpurs», wil s im Kollegium nid gnueg Blätz ghaa het.[2]
D Uni het scho früe e chliini Bibliothek iigrichdet. 1471 wird si as libraria universitatis Basiliensis erwäänt. Wil si aber so weenig Büecher ghaa het, het mä vilmol zu de Chlosterbibliotheke müesse goo, zum e Buech usleene. D Fakulteet vo de Artiste, wo die mäiste Studänte studiert häi, het iiri äigeni Bibliothek ufdoo. Noch dr Reformazioon het d Uni d Chlosterbibliotheke übernoo und si isch au gwaggse, wil dr Buechdruck z Baasel wider ufgläbt isch. 1559 isch denn vor em Kollegiegeböid grad am Rhii e bsundrigs Geböid für d Bibliothek iigrichdet worde, wo au dr Höörsaal vo de Filisofe din gsi isch. In dr Bibliothek isch s immer füecht gsi, wäge dr füechte Luft in dr Nööchi vom Rhii, wägem Grundwasser, wo an dr hindere Wand, wo am Abhang vom Münsterbärg baut gsi isch, verbii gsickeret isch, und wägem Hoochwasser, wo s immer wider emol gee het, und scho in dr Middi vom 17. Joorhundert vil z äng. Si isch dorum 1671 in s Huus zur Mugge züüglet worde, und 1710 isch schliesslig au s Geböid wider abbroche worde.
Noch dr Reformazioon isch au s Augustinerchlooster Däil vo dr Uni worde und mä het em s oobere Kollegium gsäit, im Underschiid zum undere Kollegium am Rhiisprung. Säll isch immer weniger beliebt gsi, wäge dr Füechtikäit und wil mä s kuum het chönne häize. Hingeege het mä 1588 im Hoof dr erst Botanisch Gaarde aapflanzt.
Wo dr Bibliotheksbau abgrisse gsi isch, het mä oobe am Kollegiegeböid e nöis Huus baut. Im undere Kollegiehuus sälber isch im zwäite Stock dr filosofisch Höörsaal gsi, im erste Stock het mä Voorrööt glaageret, im undere Flüügel het dr Pedell gwoont und dört isch au dr Karzer vo dr Uni gsi, wo Studänte zur Stroof iigspert worde si, und s anatomische Theater. Im oobere Flüügel isch e Höörsaal vo de Mediziner gsi und im Stock drüber no äine und s Auditorium vo de Juriste.
Im 17. und 18. Joorhundert isch d Stadt mee und mee im Sumpf vom Ancien Régime mit sinere Vetterliwirtschaft vo de Familie vom Däig versunke, und au d Missständ an dr Uni si gwaggse, und gliichzitig isch d Zaal vo de Studänte chliiner worde. Erst wo die Helvetischi Revoluzioon die absoluti Macht vo de Patrizierfamilie broche het, het mä am Aafang vom 19. Joorhundert d Uni chönne reformiere, und scho zwäi Generazioone spööter isch die alti Uniwersidäät z chlii gsi. 1859/60 isch denn s Geböid under dr Läitig vom Johann Jakob Stehlin em Jüngere umbaut und ufgstockt worde. Bis 1939 isch dr Hauptsitz vo dr Uniwersidäät dört bliibe, und denn isch er in s Kollegiehuus am Petersblatz züüglet.
↑Die ganz Aasicht vo dr Stadt Baasel vom Merian vo 1642.
↑Deene studäntische Woongmäinschafte het mä Burse gsäit. Mä dänggt, ass dä Begriff vom gmäinsame Gäldbütel, dr bursa, chunnt, wo d Studänte drvoo gläbt häi. Deene het mä dorum Bursarier gsäit, wo sich drus s Wort Bursch entwigglet het.
