Sebastian Münster

Dr Sebastian Münster (* 20. Januar 1488 z Nieder-Ingelheim; † 26. Mai 1552 z Basel) isch e Kosmograph, Humanist und Hebraist gsi.

Dialäkt: Baseldütsch

Biographii

Dr Sebastian Münster isch am 20. Januar 1488 z Ingelheim am Rhii uf d Wält cho; mä sait si Vater siig dr Andreas (Endres) Münster gsi, wo denn Spitalmeister am Heiliggeist-Spital gsi isch. Er het an dr Ordenshochschuel vo de Franziskaner z Heidelberg gstudiert und isch 1505, won er 17i gsi isch, em Franziskanerorde biidrätte. D Ordensobere hai en 1507 zerst uf Löwe und Freiburg im Brisgau gschiggt. Si Lehrer dört, dr Gregor Reisch, wo Prior vo dr Kartause gsi isch, het en vor allem für Hebräisch und Geografii begeisteret. 1509 isch dr Münster uf Ruffàch gange, won er Schüeler vom Konrad Pelikan worden isch und sich in Griechisch, Hebräisch, Mathematik, Astronomii und Geographii wiiterbildet het. Drbii het er d Naturwüsseschafte scho noch dr Enzyklopädii Margarita Philosophica vom Gregor Reisch gstudiert. Au d Lektüre vo „De chorographia“ vom Pomponius Mela (1. Johrhundert) het en stark beiiflusst. 1511 isch er zu sim Lehrmeister Pelikan an d Universität Basel gange und spöter uf Pforzheim, won er 1512 zum Priester gweiht worden isch. Dr Münster und dr Pelikan hai no anderi semitischi Sproche afo studiere, vor allem s Aramäische und s Äthiopische. Vo 1514 bis 1518 het dr Münster as Lektor an dr Ordenshochschuel vo de Franziskaner z Tübinge gschafft, won er mit sine Studie wiitergmacht het bim berüehmte Astronom Johannes Stöffler, wo men em „Vater vo de Wüsseschafte“ gsait het. Vo 1518 aa het er wider an dr Ordenshochschuel z Basel underrichdet und vo 1521 bis 1529 z Heidelbärg, won en dr Kurfürst Ludwig V. 1524 as Profässer für Hebräisch an d Universität Heidelberg grüeft het. 1529 isch er us em Franziskanerorde usdrätte und isch an d Universität Basel gange. Dört hai grad Religionskämpf zwüsche Katholike und Protestante stattgfunde und dr Münster het schliesslich zum Protestantismus konvertiert. 1530 het er d Anna Selber ghürote, d Witwe vom Basler Buechdrugger Adam Petri. In däm sim Offizin, wo denn vo sim Stiefsohn Heinrich Petri gleitet worden isch, isch spöter im Münster si Hauptwärk, d Cosmographia, druggt worde. 1532 isch si Dochter Aretia uf d Wält cho.

Dr Sebastian Münster het denn agfange siis groosse geographische Wärk vorzbereite. Er isch uf Frankriich und in d Schwiiz greist, noch Schwabe und Bayre, und het Material für d Beschriibige vo dr domolige Wält gsammlet. Er het mit meh as 100 Autore abgmacht, ass si für en Reisebricht und Ortsaasichte us dr ganze Wält wurde schriibe und sammle. Wil dr Johannes Stumpf z Züri an dr Usgob vo dr «Eydgenossenschafft», eme Schwiizer Nochschlagwärk, gschafft het, het dr Münster si Cosmographia so schnäll wi möglig fertig gmacht. 1544 isch die ersti Usgob vo dr Cosmographia erschiine, und er isch dr Räst vo siim Läbe drmit beschäfdigt gsi, si z übersetze, erwiitere und Neuuflage usezbringe. 1547 isch dr Münster Räkter vo dr Universität Basel worde. Si Wahlspruch isch siis ganze Läbe lang «D Ehrfurcht vor Gott isch der Afang vo der Erkenntnis» gsi. Am 26. Mai 1552 isch er an de Folge vo dr Pest gstorbe. Dr Humanist Erasmus Oswald Schreckenfuchs, wo äng mit em befründet gsi isch, het für en e Druurred uf Hebräisch ghalte; uf sim Grabstei im Basler Münster wird er as dr «dütsch Strabo» bezeichnet.

Us dr «Cosmographia»

Italie
Ingelheim
Aasicht vo Palermo
Rägesburg

Litratur

Karl Heinz Burmeister: Sebastian Münster – Versuch eines biographischen Gesamtbildes. Basler Beiträge zur Geschichtswissenschaft, Band 91, Basel und Stuttgart 1963 und 1969.
Karl Heinz Burmeister: Sebastian Münster – Eine Bibliographie. Wiesbaden 1964.
Hans Georg Wehrens: Freiburg in der „Cosmographia“ von Sebastian Münster (1549); in Freiburg im Breisgau 1504 – 1803, Holzschnitte und Kupferstiche. Verlag Herder, Freiburg 2004, S. 34 ff. ISBN 3-451-20633-1.
Günther Wessel: Von einem, der daheim blieb, die Welt zu entdecken – Die Cosmographia des Sebastian Münster oder Wie man sich vor 500 Jahren die Welt vorstellte. Campus Verlag, Frankfurt 2004, ISBN 3-593-37198-7.
Ludwig Geiger: Münster, Sebastian. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 23, Duncker & Humblot, Leipzig 1886, S. 30–33.
Claus Priesner: Münster, Sebastian. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 18, Duncker & Humblot, Berlin 1997, ISBN 3-428-00199-0, S. 539–541.
Werner Raupp: MÜNSTER, Sebastian. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 6, Herzberg 1993, ISBN 3-88309-044-1, Sp. 316–326.
Kaspar von Greyerz: Münster, Sebastian. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

Weblingg

Commons: Sebastian Münster – Sammlig vo Multimediadateie

Sebastian Münster im dütschsprochige Wikisource
Artikel in der TRE
Latiinischi Wärk im Internet
D Druurred vom Schreckenfuchs uf Dütsch
Wer war Sebastian Münster? - Umfangreiche Dokumentensammlung des Sebastian-Münster-Gymnasiums in Ingelheim.