Sketsch

Dialäkt: Schwäbisch

A Sketsch isch a kurz Theatrstick, wo vo wenig Persona gschbiilt wuud, s Publikum zom Lacha brenga will ond mit ma ibrraschenda Schluss ufheert.

Begriff

S Wort „Sketsch“ kommt aus em Englischa ond kô em Deitscha sowohl „Sketsch“ als au „Sketch“ gschriiba ond mit „Skizze“ oder „Entwurf“ ibrsetzt werra.

Gschicht

Uffkomma isch dr Sketsch gega Ende vom 19. Johrhondert, wo en viile Ländr Kleikonschtbiina entstanda send, wo ma bald als Kabarett bezeichnet hot. Deane ihr Ziil ischt, d Leit zo ondrhalda ond mit luschdige Vorträg, doils gsonga ond doils gschwätzt, zom Nochdenka ond zom Lacha zo brenga, manchmol au so, dass oim s Lacha em Hals stegga bleibt. Fir dia Szena hot mr sich a kleina Handlong ausdenkt, wo en dr Regl vo zwoi bis viir Schbiiler uf dr Bihne (en Bayern hoißt’s uf em Brettl) ufgfiirt worra ischt. An feschda Tekscht hot’s et geba, dia Schbiiler hend imbrovisiirt. So hot’s vorkomma kenna, dass der Sketsch jeda Dag a bissle andersch gwäa isch. Schbäter hend au d Laia dui Kunschtform ibrnomma ond Sketsch als Eilaga bei bonde Âbad, Familiafeschd, Firmafeira ond Jugendgrubba ufgfiirt. Wia nô s Fernseha d Wohnzemmr erobret hot, hot au des Medium probiirt, seine Zuaschauer mit ganze Reiha vo Sketschsendonga zo ondrhalda.

D Bedeidong vo deam Begriff Sketsch hot sich em Lauf dr Zeit gwandlet: Was am Âfang koi Ferdichbrodukt gwäa ischt, sondern Platz zom Imbrovisiira glau hot, isch emmr meh zom-ma kurza Oi-Akter worra, wo Satz fir Satz genau vorgeba worra ischt. Heitzodag geit’s em Handl a graußa Auswahl vo Biachr ond Heft mit ferdige Sketsch.

Ausstaddong

Wenn ma et grad beim Fernseha ischt, wo fir d Sketsch faschd emmr ganz naturalischdische Kulissa zor Verfigong standet ond d Schauschbiiler perfekt koschdimiirt send, nô langet a Bihne, wo bloß âdeided ischt. S muaß et emol emmr a Bihne sei, ma kô au uf ra Danzfläche schbiila. Es sott halt an Platz sei, wo ma d Schbiiler guet seha kâ. Au d Koschdimiirong braucht ma bloß âdeida, om da Personatyp z karakderisiira, z. B. durch a Monokl fir an alda General odr durch a Sonnabrill fir an Gängschder. Schbarsam kâ ma au mit de Requisidda ond de Kulissa omganga. Wenn z. B. a Sketsch em-ma Biro schbiilt, no braucht ma koin richdiga Schreibdisch, a ganz normals Dischle erfillt da Zweck au. Fir a Feaschdr em Hendergrond langet a baar alde Zeidonga, wo ma mit Reißnegl and d Wand hefdet ond mit ma digga Bensl grob d Omriss nuffmôlet.

Was bei de Uffiironga vo Sketsch uf koin Fall fehla deff, des ischt dui Meglichkeit, dass ma schlagardig Liachd ausschalda kâ, wenn dr letschd Satz gschwätzt worra ischt. Sonschd goht d Pointe faschd emmr vorlaura.

Bekannde Sketsch ond Sketschpersona

Dr Oscar Heiler ond dr Willy Reichert als Häberle ond Pfleiderer vor em Friidrichsbau-Theatr en Stuegert

Weil der Artikl uf Schwäbisch gschriiba ischt, werret z’erscht de klassische Sketschbaar erwehnt, wo en deam Dialekt schwätzet. 1931 hend en Stuegert dia Kunschtfigura Häberle ond Pfleiderer s Scheiwerferliacht vo derra Welt erblickt. Dia send bis en de Sibzgerjohr vom voriga Johrhondert vom schwäbischa Komikerduo Oscar Heiler ond Willy Reichert gschbiilt worra. An de 200 Sketsch send em Lauf dr Zeit entstanda. Viile drvoo werret au heit noh vo Laiaschauschbiiler ufgfiirt, wobei meischdens dia Figura andre Nama krieget, weil mr Häberle ond Pfleiderer noh z’arg mit de Nama Heiler ond Reichert en Verbendong brengt. Dia zwoi Komiker send so beliibt gwäa, dass mr en sogar vor em Friidrichsbau-Theatr en Stuegert a Denkmal gsetzt hot.

Dr Siddeitsche Rundfunk hot 1963 a weidrs Sketschbaar gschaffa, d Stroßakehrer Karle ond Gottlob, gschbiilt vom Walter Schultheiß ond vom Werner Veith em graußa Sendesaal vo dr Villa Berg en Stuegert, wo viile Johr lang emmr am Samschdich-Nochmiddag em Radio komma send. De bekanndeschde akduelle schwäbische Sketschpersona send Hannes ond dr Birgrmoischtr, seit 1985 gschbiilt vom Albin Braig ond em Karlheinz Hartmann ond seit 1994 reglmäßig em Sidweschd-Fernseha âzgugget.

Dass mr et obedengt mehrere Persona braucht, om an gueda Sketsch ufzfihra, hot dr Schweizer Emil Steinberger bewiisa, wo dui vo ehm gschaffene Kunschdfigur Emil hot ällas alloi macha lau.

Bekannde Sketsch-Shows em deitscha Fernseha, wo emmer mol wiidr wiidrholt werret, send Harald und Eddi mit em Harald Juhnke ond em Eddie Arend, Sketchup mit em Dieter Krebs, dr Beatrice Richter ond dr Iris Berben, Nonstop Nonsens mit em Dieter Hallervorden ond viile andre. Dr am efdeschda gsendede Sketsch ischt Dinner for One, wo seit Johr ond Dag vo älle dridde Programm em deitscha Fernseha ond em Schweizer Fernseha ausgschdrahlt wuud. Dô drvo geit’s enzwischa au vorschiidene Fassonga en deitsche Dialekt.

Dr Kombonischd Paul Hindemith ond sein Librettischt Marcellus Schiffer hend 1927 d Opr Hin und zurück gschriiba, wo grad amôl a Virtlstond dauret. Bezeichnet hend dia zwoi ihr Werk abr et als Opr, sondern als Musikalischa Sketsch. Der vorzählt a Ällerweltsgschiicht, en dui auf em Hehepunkt a hehera Macht aus dr Goischtrwelt eigreift ond d Handlong wiidr zricklaufa lôht bis zom Âfang.

Quella

Joh. B. Stadler (Hgbr): Spielbare Witze und skizzierte Sketsche, Don Bosco Verlag München, 8. Auflage 1966
Gerhart von Westerman und Karl Schumann: Knaurs Opernführer, Droemersche Verlagsanstalt Th. Knaur Nachf., Ausgab vom Novembr 1969