Badener Artikel

D Badener Artikel vom 27. Jänner 1834 si d Beschlüss vo de liberale Kantön vi dr Schwiiz gsi, wo as Inhalt e wiitgehendi staatligi Ufsicht vo dr römisch-katholische Chille gha het. D Beschlüss hai in konservative katholische Kreis heftige Widerstand verursacht. Si si noch em Ort Bade im Kanton Aargau benennt, wo si beschlosse worde si.

Die liberali Regierig vom Kanton Luzärn het Ändi Dezämber 1833 zun ere Konferänz uf Bade iiglade, zum s Verheltnis zwüsche Chille und Staat neu z regle. Alli die Kantön si iiglade gsi, wo zum Gebiet vo de Bistümer Basel, Sanggalle und Chur ghört hai. Uf Bade si Delegierti vo Bärn, Luzärn, Sanggalle, Solodurn, Basel-Landschaft, Aargau und Thurgau cho. Züri, Zug und Graubünde hai keini Verdrätter gschickt. D Konferänz isch vom 20. bis 27. Jänner 1834 gange und am letzte Konferänzdag het me sich uf e Text vo dr offizielle Bekanntmachig geinigt.

Zerst isch e Bitt an dr Heilig Stuehl gange, s Bistum Basel zum Erzbistum z erhebe. Die übrige 14 Beschlüss hai die eigetlige Badener Artikel bildet: e grösseri Unabhängigkeit vo de Geistlige vom Papst isch gforderet worde, staatligi Kontrolle über d Chille, Priesterseminar und Orde, d Bestüürig vo de Chlöster, d Zuelassig vo konfessionell gmischte Hürote und e Beschränkig vo de arbetsfreie kirchlige Fiirdig.

D Badener Artikel si nume in de liberale Kantön Aargau, Basel-Landschaft, Bärn, Luzärn, Sanggalle, Thurgau und Züri implementiert worde. Priester, wo sich de Artikel widersetzt hai und kei Dreuschwur uf d Regierig hai welle leiste, si inhaftiert worde, hai hochi Gäldbuesse müesse zahle oder hai ihr Amt verlore.

D Badener Artikel si vo de konservative katholische Kreis heftig kritisiert worde und dr Papst Gregor XVI. het se am 17. Mai 1835 mit dr Enzyklika Commissum divinitus scharf verurdeilt. In sälle katholische Kantön, wo vo konservative Chreft beherrscht worde si, hai sich „Verteidigungsverein“ bildet. Au Frankriich und Östriich hai verlangt, ass d Artikel zruggnoo wurde. Dr Konflikt het sich 1841 verscherft, wo d Aargauer Regierig alli Chlöster ufghobe het. Vo do us isch dr Wäg zum Sonderbundschrieg im Johr 1847 churz gsi.

Literatur

• Johann Jakob Herzog (Herausgeber): Real-Encyklopädie für protestantische Theologie und Kirche, Band 19, Seite 156 ff. Gotha 1865., enthält den Wortlaut der Badener Artikel
• Johann Georg Krünitz u. a.: Ökonomisch-technologische Encyklopädie, Band 201. Berlin 1850

Quelle

François Genoud: Badener Artikel. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.