Chalandamarz

Der Chalandamarz isch e tradizionelle Bruuch, wo me i teil bündnerromanische und iteliänischsproochige Gägende vom Bünderland könnt.

dr Chalandamarz z Guarda im Underengadin

dr Chalandamarz z Ftan im Underengadin

Dr Bruuch stoot uf dr Lischte vom Läbige Kulturguet vo dr Schwiiz.

Syn Name isch romanisch; me bruucht je nach Dialäkt au d Variante Calondamarsa oder Calentmarz und no anderi Forme. S Wort maanet a die uralti röömischi Wurzle; dr Bruuch isch all Joor am 1. März oder am ene Tag noch bi däm, und der Wortteil calanda chunt vom latynische kalendae, was der Afangstag vom ene Monet bedütet.

Dr Bruuch chunt hüt no im Engadin, im Münstertal, im Oberhalbstein, im Albulatal, im Puschlav, im Bergell und im Misox vor.

D Schuelchind, eigentlich bsunders d Buebe, lauffe dur d Döörffer und mache mit grosse Plumpe, Chueglogge, Schällen oder Trychle und mit Geisslechlöpfe Läärm und singe drzue. Mit all dene Grüüsch wott me dr Winter vrjaage. Zum Dank drfüür schänke d Lüüt i de Hüüser de Chind öppis Zässe, gäärn öppis Süesses so wie d Cheschtele mit Niidle, oder au Gält. Es git i de Döörffer verschideni Forme vom Bruuch. A teilnen Oort vrbrönnt men e Figuur us Schtrou, wo füre Winter stoot. De cha dr Früelig choo.

D Engadiner Autoorin Selina Chönz (1910–2000) het im Chinderbuech Uorsin e Gschicht vom Chalandamarz vrzellt, uf dütsch isch es dr Schällenursli, und vom Mooler Alois Carigiet (1902–1985) sind d Bildli drzue, wo me wytume könnt. Anne 1964 und nomol im Joor 2015 isch die Gschicht im ene Film choo.

Literatur

• Atlas der schweizerischen Volkskunde, Band II, Karten 189, 194, 196; Kommentarband II, S. 216, 252, 273 f.
• Dicziunari Rumantsch Grischun, Band III, Seiten 164–172.
• Vocabolario dei dialetti della Svizzera italiana, Band III, Seiten 236–238.

Weblink

 Commons: Chalandamarz – Sammlig vo Multimediadateie

• Brauchtum Chalandamarz Beschriib uf graubuenden.ch abgruefen am 28. Februar 2020
• Schellenursli lebt – der Chalandamarz in Zuoz Mundartsändig uf «DRS 2 aktuell» vom 8. März 2008