Doggerärz

Doggerärz isch è Iisèärz vum Süddütschè Schichtschtufèland un s nordöschtliche Schwizer Jura, wo im bruunè Jura durch Ablagerung entschtandè isch. Glych wiè diè öppè glych aaltè lothringischè Minätt odder Deile vo dè kreidezitlichè Iisèärz im norddütschè Ruum hèt s sich vor dè Küschtè im Meer (submarin) in Form vo sognanntè ooidè (Iisèoolith) abglagerèt.

Entschtehung

S Süddütsche Jurabeggi isch am Aafang vo dè Jura-Bildung nõch Südweschtè un Weschtè mit èm Pariser Beggi un nõch Nordè übber diè Hessischi Strõß mit èm Norddütschè Jurameer vobundè. Im Nordweschtè vom Süddütschè Jurabeggi hèt langi Küschtèlinniè um diè Ardennisch-Rheinischè Inslè – Bildungsört vo dè lothringischè Minätt – und im Oschtè un Südè sin d Ufer vo dè Vindelizischè Schwellè un dè Böhmischè Massè glegè, vor dennè sich d Doggerärz bildet hèn.

Übber m Opalinusdon sin vo dè Küschtè vo dè Vindelizischè Schwellè un dè Böhmischè Massè hèr bruuni un bruuroti, feinkörnigi Sandschtei abglagerèt worrè, i dennè meefach Iisèoolith-Flöz uusbildet gsi sin. D Ooidè sin nõch irer Bildung im Flachwasser vo Strömungè i s Meer vofrachtet worrè un hèn dört Aasammlungè vo deilwys beträchtlichèr Uusdeenig bildet. Wǜrtschaftlichi Bedütung für dè süddütsche Raum hèn vor allem d Ärz vo dè Murchisonaeoolith-Formation (Obberrhygrabbè) un dè Iisèsandschtei-Formation (Fränkischè un Schwôbsichè Jura) ghaa. Im witterè Volauf vom Mitteljura chömmèd no anderi Iisèoolith-Yschaltungè vor, wo für d Iisèärzgwinnung abber nu lokali Bedütung ghaa hèn.

Vorchò

Bruggschtugg us èm iisèhaaltigè Unterè Flöz vo dè Iisèsandschtein-Formation

Dütschland

Baddè-Württèbärg

D Lagerschtätti bi Blummbärg im Blummbärger Rièd, i dè Nôchi vo dè Schwizer Gränz, isch als Iisèflöz mit öppè 4 Meter Mächtigkeit uusbildet, dè Iisèghalt lyt bi öppè 20 %. S Ärz hèt èn Kyselsüürèaadeil vo 23 %. D Ärzvorchò sin sit 1931 vo dè Guètihoffnungshüttè z Guètmadingè un vo dè Doggerärz-Bärgbau GmbH bzw. irèm Rächtsnõchfolger Doggerärz AG z Blummbärg sit 1934 gwunnè worrè. Dè Abbau hèt sich abber als unwǜrtschaftlich erwisè. Bi Wasseralfingè i dè Nôchi vo Aalè, am Nordrand vo dè Schwôbischè Alb, sin zwei Flöz uusbildet, wo dotal ebbèfalls öppè 4 Meter mächitg sin. Dè Iisèghalt lyt zwǜschè 21 un 42 %.

È witeri Lagerschtätti lyt am Rand vo dè Oberrheinischè Dièfebeni i dè Büggeli vor èm Schwarzwald zwǜschè Lerrach im Südè un Lahr im Nordè.

Bayern

Bi Pegnitz z Frankè hèt s zwei Abbaugebièt gää: eins am Zipser Bärg (Dièfbau) un Langèreuth (Daagbau). Dè Iisèghalt lyt bi 28 bis 37 %.

Schwiz

Bi Wölfliswyl-Härznach-Uekè i dè Region Frickdal sin Doggerärz sit èm Mittelaalter in èrè Mächtigkeit vo 3 bis 7 Meter un èm Iisèghalt vo circa 50 % abbaut worrè.

Gwinnung

Vosuèch, s Doggerärz für d Iisègwinnung z vowendè, gôn bis is 16. Johrhundert zrugg, abber èrscht mit èm Paschke-Peetz-Vofaarè 1934 isch es wǜrtschaftlich worrè, s zu Iisè z vohüttè. Im Raamè vo dè Autarkybeschtrebungè i dè NS-Zit isch dè Abbau vum Doggerärz v. a. z Blummbärg forcyrt worrè un zu sèllèm Zwèck d Doggerärz-AG gründet worrè.

Literadur

• Günter M. Walcz: Doggererz in Blumberg – das ungewöhnliche Schicksal einer Stadt: ein Kapitel deutscher Bergbaugeschichte Südkurier, Konstanz 1983, ISBN 3-87799-036-3.
• Rolf Bühler: Bergwerk Herznach - Erinnerungen an den Fricktaler Erzbergbau. AT-Verlag, Aarau/Stuttgart 1986, ISBN 3-85502-266-6.
• H.Fehlmann: Die schweizerische Eisenerzeugung, ihre Geschichte und wirtschaftliche Bedeutung. Bern 1932.

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Doggererz“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.