Sidweschtdytschs Schichtstapfleland

S Sidweschtdytsch Schichtstapfleland (dt. Südwestdeutsches Schichtstufenland) isch e geologisch un geomorphologisch dur Schichtstapfle definierti Landschaft z Bayern, z Bade-Wirttebärg un dr Schwyz.

Sidweschtdytschs Schichtstapfleland

In dr Literatur wird s au Südwestdeutsche Schichtstufenlandschaft, Schwäbisch-Fränkische(s) Schichtstufenland(schaft) oder Süddeutsche(s) Schichtstufenland(schaft) gnännt.

Lag un Churzbschryybig

Di Sidweschtdytsch Schichtstapflelandschaft lyt in dr Hauptsach zwische (vu Nordnordoscht no Sidsidwescht) dr Sidrhön, em Spessart, em Odewald un em Schwarzwald im Weschte, dr Fränkische Alb im Oschte, dr Schwebische Alb im Sidoschte un dr nordeschtlige Uuslaifer vum Jura im Side.

No Wescht bzw. Nordwescht gehn d Hechinezig stejl abe in dr Oberryygrabe bzw. zum Ryy-Main-Diefland, derwylscht d Abflachig no (Nord-)Oschte zue dr Sanke vor em Thüringer Wald, em Thüringer Schifergebirg, em Frankewald, em Fichtelgebirg, em Oberpfälzer Wald un em Bayrische Wald schläner isch. Au no Sid(oscht)e flache di Schwebisch un di Fränkisch Alb verglychswys schlän ab in dr Duene zues, derwylscht di Schwebisch Alb no Nordweschte im Albtrauf seli stejl abghejt.

Antiklinal-Stapfleland zwische Paris un Behmerwald

S Sidweschtdytsch Schichtstapfleland isch Deil vun eme Antiklinal-Stapfleland, wu vum Behmerwald bis in s Pariser Becki goht. Des Antiklinal-Stapfleland goht uf di tektonisch bedingt Ufwelbig vu dr Ärdoberflechi zwische Paris un Behmerwald zruck. Noch em Yybruch vum Oberryygrabe im Beraich vu dr maximale Lupfig un Dehnig hän sich vor allem weschtlig un eschtlig vum Grabebruch Schichtstapfleländer bildet, wu d Gsteischichte uf bode Syte vum Grabebruch ewäg abgheje: im Weschte (Nordfrankryych un Pfalz) s Nordfranzesisch Schichtstapfleland un im Oschte (Bade-Wirttebärg un Nordbayern) s Sidweschtdytsch Schichtstapfleland. Die beide großflechige Schichtstapfleländer sin im Side verbunde dur d Schichtestapfle vum „Tafeljura“ am Hochryy, in dr Region Basel un au in dr Ajoie un in dr ibrige Burgundische Pforte. Im Beraich vum Faltejura um dr Sidrand vum Oberryygrabe im Sundgau (Pfirter Jura) sin di beide Schichtstapfleländer uf ere churze Strecki (nit gfalteti Schichte) vunenander drännt.

D Gsteischichte, wu Aadeil dra hän, sin in dr mesozoische Zytalter Trias un Jura bildet wore. Dur unterschidligi Abdragigsresischtänz un Chlusigkeit vu verschidene Gsteischichte, wu uugfaltet sin un lycht schreg lige, sin dur Erosion Schichtstapfle bildet wore.

Ärdgschichtligi Entwicklig

S hitig Schichtstapfleland isch im Ärdmittelalter (Mesozoikum) Sedimentationsgebiet gsi. Vor eppe 350 Mio. Johr het sich in däm Gebiet e groß Becki bildet gha, wu Gebirgszig un Schwelle drum ume gsi sin. Dervor hän sich scho in zahlryche Sanke Abdragigsprodukt vum Variskische Gebirg as Rotligigs akkumuliert. In dr Trias un im Jura isch s Gebiet emol iber, emol unter em Meeresspiegel gläge, eso sin wägselwys Schichte mit kontinentale un marine Ablagerige entstande.

Di hitige karakteristische Schichtstapfle hän sich syt em Neogen bildet, wu vor ca. 30 Mio. Johr dr Oberryygrabe dur plattetektonischi Prozäss yybrochen isch. Doderby sin d Gebiet uf bode Syte vum Grabe stark aaglupft wore, un dur des sin uf dr dytsche Syte dr Schwarzwald un im Weschte uf dr franzesische Syte d Vogese entstande. Die Lupfig het zur Folg gha, ass im gsamte siddytsche Schichtstapfleland d Schichte nimmi horizontal lige, sundern vum Oberryygrabe uus no Weschte bzw. Oschte yygheje. Dur d Lupfig un Schregstellig vu dr Schichte sin si syterhär vor allem an ihre hegschte Pinkt dr Verwitterig uusgsetzt, doderby verwittere weicheri Schichte schnäller wie herteri. Zem Byschpel verwittere Lättestei zimli lycht un bilde Verflachige, derwylscht di herte Sandstei un Chalchstei weniger aafällig sin fir d Verwitterig un wäge däm Stejlstapfle uusbilde. D Strukturforme, wu eso entstehn, mache s megli, di geologische Schichtglider an dr Ärdoberflechi z bschaue.

Di wichtigschte Ablagerigsschichte wäre no Abschnitt vum Mesozoikum gnännt. Des sin noch ihrem Uusstryche vu Wescht no Oscht Buntsandstei, Muschelchalch, Keuper, Schwarze Jura (Lias), Brune Jura (Dogger) und Wysse Jura (Malm). Dr Buntsandstei stoht vor allem im Nordschwarzwald aa un isch dr Grund derfir, ass es dert bis hitte großi Waldgebiet het, wel d Bede, wu uf em entstehn, wenig fruchtbar sin. Dr Muschelchalch isch d Grundlag vu dr fruchtbare Gailandschafte vu dr Baar bis uf Unterfranke. Dr weniger fruchtbar Keuper het dr Name gee fir d Schichtstapfle vu dr Keuperbärgländer. Di markantescht Juraschichtstapfle schließli – vor allem di Schwebisch un di Fränkische Alb – wird vor allem vum Wysse Jura, im Sidweschten au vum Bruune Jura bildet.

Mänschligi Nutzig un wirtschaftligi Bedytig

Im Oberryygrabe un im Mainzer Becki het s dur di yyszytlige Lessablagerige relativ fruchtbars Ackerland. In dr Gebirg vum Schichtstapfleland bringe d Bede gringi bis mittleri Erdreeg. An däne Stelle, wu Chalchstei an dr Oberflechi aastehn, chunnt s dur Vercharschtig zue Hehlinebildige, doderdur versickere d Niderschleg fascht vollständig un die Gegnige sin wäge däm arg wasserarm, zem Byyschpel di Schwebisch un di Fränkisch Alb, wu nerdlig vum Oberlauf vu dr Duene lige. In dr nidere Lage vum Schichtstapfleland isch dr Räbböu wyt verbreitet, in hechere Gebirgslage spilt d Forschtwirtschaft e wichtigi Roll.

Literatur

• E. Meynen, J. Schmidthüsen, J. Gellert, E. Neef, H. Müller-Miny, J. H. Schultze (Hrsg.): Handbuch der Naturräumlichen Gliederung Deutschlands. Band II, Bad Godesberg 1959–1962.
• P. Rothe: Die Geologie Deutschlands. 48 Landschaften im Portrait. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2005.
• H. Dongus: Die Oberflächenformen Südwestdeutschlands. Borntraeger, Berlin, Stuttgart 2000.
• O. F. Geyer und M. P. Gwinner: Geologie von Baden-Württemberg. E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart 1991.

De Artikel gits au as Audiodatei.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Südwestdeutsches_Schichtstufenland“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.