Türkischi Musig

Dä Artikel behandlèt dè Türkische Marsch vo dè Janitscharèmusig. Zum Türkischè Marsch vom Wolfgang Amadeus Mozart luèg Klaviersonate Nr. 11 (Mozart)

D Janitscharèmusig (türkisch Mehter Marşı, „D Mehter Märsch“), im dütschschprǒchigè Musigerkreisè au als Türkischi Musig benamst, isch urschprünglich d Milidärmusig vo dè Osmanè gsi. Gschpillt worrè isch si vo dè „Mehterhane“, dè Militärmusigè vum Rych, un drait dõher eigèntlich dè falsch Nammè.

Mehterân

Ygsetzt worrè isch d „Janitscharèmusig“ zmeischt bi Milidärparadè, Truppèbewegigè (für d Unterhaaltig un für d Vorgaab vom Marschtagt) un diè aaschlièßendè Schlachtè, woby diè mitryßendi Musig jeddè einzelne Kämpfer motivyrè hèt söllè. Au d Heftigkeit von èm Aagriff isch wõrend èrè Schlacht durch d Musig glenkt worrè. S sin nõch Vorgaab vum Bfeelshabendè schnèlleri, mittleri un langsami Stugg für d Differenzyrig vo einzelnè Stoßaagriff gschpillt worrè.

Vowendig i dè europäischè Musig

D Musig vo dè Janitscharè isch im Zuug vo dè Türkechrièg z Europa, vo allem abber z Öschterrych bekannt worrè, un unter sellèm Begriff, alternatyv abaer au unter dè Bezeichnig Türkischi Musig, hèt si i dè klassischè Musig Vowendig gfundè. Meischtens isch si ygsetzt worrè, um èn effektvollè Kontrascht zwǜschè weschtlich-votrautè un öschtlich-exotischè Elemänt z erzüügè. Am Ènd vum 18tè bis Aafang 19tè Johrhundert isch mò am Sunntigmorgè „zu dè türkischè Musig“ gangè, sell isch s Blatzkonzèrt vo dè Milidärkapèllè odder Blõsmusig am Ort gangè. Bi dè Preußè isch dè Diènschtgrad von èm Milidärmusiger no um 1830 „Janitschar“ gsi

D Janitscharèmusig hèt oft è läbhafts Tempo un isch fascht immer è Art Milidärmusig. Wenn si für Blõsorcheschter gsetzt isch, sin normalerwys Schlaginschtrumänt zum Ysatz chò, wo sich i dè Musig vo dè Klassik suscht nit finded, tǜpischerwys Großi Drummlè, Triangel un Zimbèlè (zil), welli dè hütigè Beggè glychèd. Selli Inschtrumänt sin tatsächlich i dè türkischè Militärmusig bruucht worrè, so dass zmindescht d Inschtrumèntyrig vo dè Janitscharèmusig authentisch gsi isch. Villoòl sin d Orcheschter au no mit Piccoloflötè un hochè (z. B. C-)Klarinèttè ergänzt worrè, well dènnè iren durchdringendè Don gut zu dè Freiluftatmosphärè vo dè Musig basst un dè Klang vo dè Zurna imityrè hèt söllè.

Uffgrund vo dè erwitertè Inschtrumentyrig vo dè Milidärkapèllè sin diè Inschtrumänt vo dè türkischè Musig au i dè zivilè Blõsmusigkapèllè übbernõ worrè, welli dõdruffhy als Türkischi Musig benamst worrè sin, um si vo dè früènèrè Kapèllè, wo d Begleitig vo Blõsinschtrumänt i dè Bass-, Bariton-, Tenor- odder Alt-Stimmlaag übbernõ worrè isch, z unterscheidè. È Türkischi Musig isch bis is 20. Johrhundert iè è Blǒskapèllè gsi, wo nè Großi Drummlè, è Beggè, è Trianglè odder au èn Schèllèbaum ygsetzt hèt. Im Volauf vom 20. Johrhundert sin diè Inschtrumänt vo dè Türkischè Musig zum Allgemeinguèt i dè Blõskapèllè worrè, dõrum isch diè Bezeichnig Türkischi Musig uss dè Modi chò. Bi dè hütigè (Stand: Dezembèr 2015) Inschtrumäntyrig vo Blõsorcheschter hèn mèngi Inschtrumänt vo dè Türkischi Musig übberläbt, sèll sin diè Groß Drummlè, s Beggè, d Triangel un d Piccoloflötè. È baar sin im Begriff z voschwindè, sèll drǜfft uff dè Schèllèbaum un bsunders uff dè Nõchfolger vo dè C-Klarinèttè, d Es-Klarinèttè, zuè.

Byschpill

Fascht alli Meischter vo dè Wyner Klassik un au villi Komponischtè uss spôtèrè Epochè hèn türkischi Musig zityrt. (Donbyschpill sin im Abschnitt Weblinggs z findè.)

Mozart

• Im Wolfgang Amadeus Mozart sini Opèrè D Entfüürig us èm Serail vu 1782 isch s vollkommne Wärch vo dè Janitscharèmusig, zmòl diè ganz Gschicht sich um stereotǜp komisch-bösi Türkè drait. (Dè Pascha wènnigschtens zeigt sich am Endi großmüètig un großzügig.) D Ouvertürè vo sellèrè Opèr! sowiè diè beidè Janitscharèchör sin türkischi Musig im èbbè beschribbenè Sinn.
• D Klavyrsonatè Nr. 11 A-Dur KV 331 vu 1778 hört mit èm berüèmtè Rondo Alla Turca, „im türkischè Styl“ uff. Schnelli Arpeggiè uff dè linkè Hand imityrè „türkischi“ Inschtrumänt, woby diè Imitation uff dè Cembali un èm Hammerklavyr zu dè Zitè vum Mozart uffgrund von èm „Rasslè" vo dè Basssitè, wo diè luttè Stellè begleitèt hèn, vomuètlich besser glungè isch, wiè sèll hütigi Inschtrumänt hèrrè bringèd. Am Aafang vum 19. Johrhundert sin Klavyr mit „Janitscharèzug“ uffdaucht, wo glychzitig èn Paukèschlag un dè Schèllèbaum imityrt hèt.
• S Finale vo dè Violynkonzèrt Nr. 5 in A-Dur (KV 219) vo 1775, mèngmòl „s türkische Konzèrt“ benamst, enthaaltet èn Abschnitt mit „türkischer Musig“. Mozart hèt sèlli Passagè uss èm Ballett vom Josef Starzer übbernõ, Le gelosie del seraglio, wo nèr 1772 z Mailand kènnègleert hèt (Im Mozart sini Nidderschrift vo sèllèrè Ballettmusig uss èm Gedächtnis drait d Nummèrè 135a im Köchelvozeichnis). Im Konzèrt wörred d Sitè vum Cello un èm Kontrabass mit èm Holz vum Bogè (col legno) aagschlagè, um diè perkussivè Effèkt zu voschtärkè.

Haydn

• Im Joseph Haydn sini Simphony Nr. 100, d „Milidärsimphony“ vu 1794, bruucht türkischi Musig im zweitè Satz un in èrè chlynè Widderuffnaam am Ènd vom Finale.
• Au i sinèrè Version vum Armida-Stoff vo 1783/84 (Hob. XXVIII:12) gryft Haydn bi dè Inschtrumentyrig uff türkischi Musig zrugg. Haydn hèt è entfèrnti persönlichi Bezièhig zu dè türkischè Armee – sin Urgroßvatter hèt als Zivilischt èn schwèrè Uufall wôrend dè Belagerig vo Wyn anno 1683 ghaa.

Beethovè

• 1811 hèt dè Ludwig van Beethovè è Ouvertürè un è Intermezzo zum Schauschpyl Die Ruinen von Athen vom August von Kotzebue gschribbè, d Uruffführig z Pescht isch 1812 gsi. È Elemènt im Intermezzo (Opus 113 Nr. 5) isch èn türkischè Marsch. Beethovè hèt drübber usè Variationè für Klavyr zu sim Marsch (Opus 76) gschribbè.

Anderi

Janitscharèmusig findet mò au in Kompositionè vom Jean-Philippe Rameau, Michael Haydn (in sinèrè 1777 entschtandenè Schauschpylmusig für im Voltaire sin Zaire), Antonio Salieri (u. a. i dè Opèrè Tarare, Axur, re d’Ormus, Palmira, regina di Persia, Il moro un D Neger), Gioacchino Rossini, Ludwig Spohr un in zwei Opèrè vom Christoph Willibald Gluck, La recontre imprévue (als. bekannt als „D Pilger vu Mekka“) (1764) u dè Iphigénie en Tauride (1779). Au dè Friedrich Witt benamst si 1809 entschtandeni 6. Symphony in a-Moll Sinfonie turque un hèt si entschprechènd inschtrumentyrt. Nò è witeres prominents Byschpill isch dè Joseph Martin Kraus' Soliman II., i dèrrè Ouverturè sin deilwys i dè Balletmusig un im Schlußchor Janitscharèmusig enthaaltè. Èn guètè Übberbligg git d CD-Broduktion Dream of the Orient (Dütschi Grammophon/Archyv, 2003, uuszeichnèt mit èm Echo Klassik 2003) vom Ensemble Sarband un Concerto Köln, wo zitgnössischi Wärch vo dè osmanischè Musig dè europäischè „Janitscharèmusigè“ vo Gluck, Mozart, Beethovè un Kraus gegèübbergschtellt wörrèd, un dòmit diè mitteleuropäischè Derivat vo dè Türkischè Musig mit dè witerentwicklètè Originale voglichè wörrèd.

Musikalischi Charakterischtika

I dè Janitscharèmusig gän oft Schlaginschtrumänt dè Rhǜthmus aa. S isch (vomuètlich nit zuèfällig) dè glych Rhǜthmus wiè bi dè stereotǜpè Lièder vo marschyrendè Soldatè. S Melodyinschtrumènt i dè türkischè Musig betont oft dè Rhǜthmus durch s wyderholte Spillè vo dè glychè Töön.

Gschichtè

Èn wichtigè Aaschtoß für d Janitscharèmusig hèt sich 1699 ergää, als Öschterrych un s Osmanische Rych dè Karlowitzer Vodraag uusghandlèt hèn. Zu dè Fièr vom Vodraag hèt diè türkischi Diplomaty gmeinsam mit andrè Künschtler è Janitscharègruppè zu dè Uffdritt, wo è baar Daag lang gangè sin, nõch Wyn mitbròcht.

Obwoll d Türkisch Musig z Europa wôrend èm 18. Johrhundert bekannt gsi isch, sin diè klassischè Komponischtè nit diè èrschtè gsi, wo si ygsetzt hèn. Diè èrschtè Imitatorè sin Milidärkapèllè gsi. Henry George Farmer brichtet:

„Dè Vodiènscht, selli Battery vo Schlagzüüg un Erschütterungè (percussion and concussion) z Europa ygfüürt z haa, stòt Polè zuè, wo i dè 1720er Johr è vollschtändigi türkischi Musig vom Sultan erhaaltè hèt. Russland, wo sich nit uusschtechè lõ hèt wellè, hèt 1725 nõch eim glychè Gunschtbewys bi dè Hochè Pfortè nõchgsuècht, D Preußè un Öschterrych sin gfolgèt, un i dè 1770er Johr sin diè meischtè vo dè andrè Länder auch unter n Yfluss vo dè Türkischè Musig grõtè.“

Dè Import vo Musiger isch nu è temporärs Phänomen gsi, spôter isch es Bruuch gsi, diè türkischè Inschtrumänt in europäischè Milidärkapèllè dè schwarzè Künschtler zuèzwysè, wo für iren Uffdritt exotischi Gwänder aaglait hèn.

Schlièßlich isch es möglich worrè, Musig mit Bassdrummlè, Triangel un Beggè z komponyrè, ooni gly è türkischi Atmosphärè z beschwörè, asè hèt mò im spôtè 19. Johrhundert in sinfonischè Kompositionè freizügigè Gebruuch vo sellè Inschtrumänt gmacht. So sin langfrischtig diè türkischè Inschtrumänt è Gschenk vo dè türkischè Milidärmusigtradition a diè weschtlichi klassischi Musig worrè. Dè Gebruuch vum Jargonwort „Türkischi Abdeilig“, um s Schlagzüügregischter von èm Orcheschter z bezeichnè, hèt sich mit dè Zit, vo dè Hälfti vum 19. Johrhundert bis is 20. Johrhundert zuè Türkischi Musig gwandlèt.

Weblinggs

• Dr. Memo G. Schachiner, Janitscharèinschtrumänt un Europa
• Dr. Memo G. Schachiner, Janitscharèmusigè un Europa
• Wolfgang Suppan: Türkischi Musig (I). In: Oesterreichisches Musiklexikon. Online-Uusgab, Wien 2002 ff., ISBN 978-3-7001-3077-2; Druckausgabe: Band 5, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 2006, ISBN 3-7001-3067-8.

Links mit dè Uusschnitt uss dè zityrtè Kompositionè

• Ensemble Sarband:
• Pera Ensemble, klassischi türkischi Musig:
• Web Sitè vo dè Geigerin Patricia Kopatchinskaja:
  • Essay übber Mozart, drittè Abschnitt „Über das 'alla turca' im Rondo vum Violynkonzèrt KV 219“ (dütsch).
• È Midi-Darbiètig [1] vum „Alla turca“-Satz im Mozart sinèrè Klavyrsonatè KV 311, uss „Lexscripta „
• Beethoven-Midi-Darbiètigè uss dè Tina Billett irè „Keyboard Creations“
  • Türkischè Marsch uss Die Ruinen von Athen
  • Im Wellington sin Syg
• https://web.archive.org/web/20151118233248/http://www.tuerkenbeute.de/kun/kun_han/OsmanischeMusik_de.php

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Janitscharenmusik“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.