Dr Schwarz Dod

Dä Ardikel behandlet die groossi Peschtpandemii im 14. Johrhundert z Europa. ZurPescht as Krankhet lueg Peschd.

As Schwarze Dod wird die groossi europäischi Pandemii vo 1347 bis 1353 bezeichnet, wo gschätzti 25 Millione Dodesopfer – ä Drittel vo der europäische Bevölkerig zu sällere Ziit – gforderet het.

Usbreitig vo der Pescht z Europa zwüsche 1347 und 1351

Begriff

Dr Begriff "Schwarze Dod" isch erscht abem 17. Jahrhundert ufcho, d'Ziitgenosse händ meischtens vom "Grosse Stärbe" gredet (oder vode "Pescht" - aber zu dere Ziit isch jedi Epidemii e "Pescht" gsi).

Dr Uslöser

Hüt wird der Peschderreger Yersinia pestis für die Justinianischi Pest verantwortlig gemacht, und im 2003 het me drü Liiche us emne Massegrab vo 1348 in Montpellier undersuecht und au dört d'Yersinie chöne beschtätige. Das isch nid unbedingt en Bewiis, dass die ganz Süüch zu dere Ziit ellei us dr Pescht bestande het, aber doch en Hiiwiis für die Vermuetig.

D'Verbreitig

D Epidemii isch noch hütigem Wüssensschdand zerschd in Asie usbroche und mit em Schiffsverkehr noch Europa cho. Dört si mänggi Landschdrich wiitgehend entvölkeret worde, währed ander Regione vo dr Peschd verschont oder nume wenig bedroffen gsi si. Luut em Bricht vom Gabriel de Mussis us Piacenza sig d'Chranchet über Genuesischi Handelsschiff nach Europa cho, nachdäm ihri Handelsniderlassig Kaffa uf dr Krim vo Tatare belageret worde isch. Wo d'Pescht under deene uusbroche gsi isch, hege si ihri Peschtleiche über d'Muure katapultiert und demit d'Genuese infiziert. Wo d'Genueser mit irne Galeere heiwärts gflüchdet sind, händ si Chranket nach Europa bracht, und zwar über Messina, denn nach Frankriich und schliesslich nach Genua. D'Uswürkige vode Chranket sind fatal gsii: In Florenz het nume ein vo füf Bürger d Epidemii überläbt. Für s Gebiet vom hütige Dütschland wird drgege gschetzt, ass jede zähnti Iiwohner wägem Schwarze Dod siis Läbe verlore het. Hamburg, Köln und Breme hai zu de Schdedt zelt, wo ä sehr hoche Bevölkerigsadeil gschdorbe isch. Sehr vil chliiner isch drgege d Zahl vo de Dodesopfer in Süddütschland gsi.

Soziali Uswürkige

Pogrom

Die soziale Uswirkige vom Schwarze Dod si schwerwiegend gsi: d Jude si sehr schnäll in Verdacht cho, mit Giftmischerei und Brunnevergiftig d Epidemii usglöst z ha. Das het in vile Deil vo Europa zu Pogrom gfüehrt und zum lokale Usschdärbe vo jüdische Gmeinde. Di erschte Vertriibige hän in Spanie und Frankriich stattgfunde, und sich denn über d'Schwiz nach Dütschland usbreitet. Mer het dur Folter Gschtändnis vode Jude erprässt und denn anderi Stett gwarnt. So hett zum Biispil Zofige d'Ussage vonere agäbliche jüdische Wältverschwörig gege d'Chrischteheit i verschidini Stett gschickt. Dur die Kommunikation zwüsche de Stett und d'Angscht vor de Pescht hend die Pogrom zum Teil statt gfunde, bevor d'Süüch die beträffendi Stadt überhaupt erreicht hett, wie zum Biispil in Strossburg oder Baasel. Hüfig sind die Ufständ au verbunde gsi mit anderne soziale Spannige, öppe zwüsched em Patriziat oder de Zümft. Sogar dört, wo geischdligi oder wältligi Herrscher brobiert hai, das z verhindere, isch ihre Autoritätsverluschd dur die soziale Verwerfige in dr Folg vo dr Epidemii so hoch gsi, ass ihne das in der Regle nit glunge isch. So hett de Papscht im Johr 1348 inere Bulle druf hiigwise, dass au d'Jude ade Pescht stärbed, und trotzdem hett er d'Verfolgig vo de Jude nume i sinere eigete Stadt, in Avignon, chöne verhindere (dr Hof vom Papscht isch zu dere Ziit nid in Rom, sondern in Avigon gsi).

Geisslerzüg

D'Angscht vor de Pescht het sich au inere gsteigerte Religiosität güsseret. So händ sich Lüt zu sogenannte Geissler zämetue. Me seitene au Flagellante, zu dere Ziit dötsmol hetmene au "Laise" gseit, will si ständig "Kyrie Eleison" (griechisch: Herr erbarm di) gruefe hän. Die Gruppene wo in Europa umezoge sind, hetts scho vorem schwarze Tod gä, aber erscht mit de Pescht sind si i grosser Zahl ufträte. Vermuetli händ si drum sonen grosse Erfolg gha, will d'Pescht zu dere Ziit als Strof vo Gott inderpretirt worden isch, und ihres Ziil isch gsi, für die eigete Sünde und stellversträtend für dSünde vode andere zbüesse. Als Flagellante sind si 33 1/2 Täg (d'Läbesjohr vo Jesus) greist und händ i dere Ziit Buess tue, das heisst, ide Stett Predigte ghalte und sich sälber geisslet mit Stöck, bis si blüeted händ. Debii händ si au alli Zuehörer dezue ufgforderet, Buess ztue. Sie händ under stränger Disziplin gläbt und händ müesse gnueg Gäld ha, zum sich während de Geisselfahrt chöne sälber zversorge Allerdings isch die Bewegig scho glii nüm beliebt gsi wie am Afang: Es hett eifach zvill vo ine gäh, und d'Disziplin isch langsam abhande cho. Usserdäm händ ihri Züg bald als Unglückszeiche golte (hüfig hän si vermuetli zude Usbreitig vode Pescht biietreit, allerdings ohni, dass d'Ziitgenosse das gmerkt hätted). Usserdem sind si scho vo Afang ah de Chile en Dorn im Aug gsi, will si händ Laie loh predige (das händ zu dere Ziit eigentlich nume Geischtlichi dörfe).

Gsellschaftlichi Umschdruktierig

Der massiv Bevölkerigsiibruch in Europa wägem Schwarze Dod het zun erä Umschdrukturierig vo der mittelalterlige Gsellschaft gfüehrt. Ä grössere Prozäntsatz as vorhär het jetzt Zuegang zu lohnende Arbetsblätz gha. Zümft hai in de Johr noch em Schwarze Dod au Mitgliider zuegloo, wo män ä vorhär wäge ihrer soziale Härkumft d Uufnahm verweigeret het. D Verdüürig vo de Arbeitschreft het zun erä zuenähmende Mechanisierig vo dr manuelle Arbet gfüehrt, so dass es im Schbotmittelalter zun erä Reihe vo technische Neurige cho isch.

Literatur

• Klaus Bergdolt: Der schwarze Tod in Europa. C.H.Beck, München 2000, ISBN 3-406-45918-8.
• Mischa Meier (Hg.): Pest. Die Geschichte eines Menschheitstraumas. Klett-Cotta, Stuttgart 2005, ISBN 3-608-94359-5.
• Roger Seiler: Schwarzer Tod In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Schwarzer_Tod“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.