Rächtsaawalt (Apfikaat, Füürsprächer)
| Dialäkt: Züritüütsch |
En Rächtsaawalt oder e Rächtsaawälti(n), churz au äifach Aawalt reschpäktyve Aawälti(n), elter und i de Kantön Basel-Stadt und Basel-Landschaft na hüt Advokat reschp. Advokaati(n) oder dialäktaaler Apfikaat, Af(f)likaat, Afrikaat, Af(f)ikaat, vertüütscht und hüt na i de Kantön Bäärn, Soleturn und täilwys Aargau Füürsprächer reschp. Füürsprächeri oder au Füürspräch, isch en jurischtische Bystand mit eme Badänt.
Was s mached und choschted und wèèr lueget, das s rächt tüend ändere
Rächtsaawält händ d Uufgaab, irem Uuftraaggäber oder Kliänt mit rächtsstaatliche Mittel zu sym Rächt z verhälffe. Für daas chönd s öpperem raate oder öpper zum Byspil vor em Gricht verträtte. Imene Täil vo de tüütsche Länder und Schwyzer Kantöön und im Fürschtetum Liechtestäi chönd d Aawält au as Notaar tèètig sy.
Früener sind d Rächtsaawält für vill oder grad für ales zueständig gsy. Sit Nöierem gits alewyl mee Fachaawält, aso Aawält, wo uf gwüssi Theeme spezialisiert sind.
D Chöschte wèèrded gwöndli im Vertraag zwüschet em Aawalt und em Kliänt abgmachet. Dezue ane gits gwüssi Voorgaaben i de Gsetz und i den äigene Standesregle.
D Aawält understönd eren Uufsicht, wo vo de Gsetz ygrichtet wiird. Im Kanton Züri zum Byspil isch es d «Uufsichtskomissioon», wo sibe Lüüt drin sitzed: Vier list s Obergricht uus und drüü d Aawält (dezue ane chömed jee vier reschp. drüü Ersatzlüüt). Bi Verstööss gäge di äigene Standesregle händ d Aawält äignigi Voorschrifte.
Woo s Aawaltsrächt greglet isch ändere
S Aawaltsrächt isch z Tüütschland und z Ööschterrych uf Bundesebeni greglet. Z Tüütschland isch das d Bundesrächtsaawaltsoornig, z Ööschterrych d Rächtsaawaltsoornig.
I de Schwyz isch s Rächt zwäitäilt.
- Kantonaali Ebeni: D Fraage, wèèr Aawalt tèrff sy, wie me zumenen Aawaltsbadänt chunt, was mer as Aawalt wie cha mache und wèèr lueget, das ales au rächt zue- und hèèrgaat, regled de Kantöön iri Aawaltsgsetz.
- Bundesebeni: Im Bundesgsetz über d Freizügigkäit vo den Aawältinen und Aawält gaats daadrum, das en Aawalt us em äinte Kantoon au imenen andere Kantoon cha schaffe; und wils für daas gwüssi gmäinsaami Qualifikazioone bruucht, säit s Bundesgsetz au daadezue öppis.
Dezue ane gits na Standesrächt, aso Regle, wo sich d Aawält sälber gänd. Z Tüütschland isch das d Brueffsoornig für Rächtsaawält (BORA), und i de Schwyz sinds di Schwyzerische Standesregle (SSR).
Was de Volchsmund mäint ändere
Luut em Schwyzerischen Idiotikon händ Aawält nöd grad en guete Rueff.[1]
Me säit, en Aawalt chönn guet rede:
- D Apfikaate chöned äim s Woort im Muul verträäje.
- Öpper hät es Muul wie en Apfikaat.
Me mäint, en Aawalt heb nie gnueg:
- En Afflikaat frisst e Ross vor em Moorgebroot.
- D Affikaate frässed Gält.
- En Hafe voll Schmaalz mit eme Chèès teckt isch, was den Apfikaate schmöckt.
En Aawalt gilt au as gwüsseloos:
- Was en Affikaat tuet, das schämt si de Tüüfel nu z tänke.
Me mäint au, es gäb z vill von ene:
- Es hät mee Affikaate as root Hünd.
Und imene Lied ghäissts:
- Wie macheds üüsri Apfikaate? Soo mached si s: Si stönd halt hinder d Stubetüür und gänd de Lüüte d Woort lätz füür – soo mached si s!
Aber d Lüüt wüssed natüürli au, das en Aawalt ales mues wüsse, wänns zum Prozäss chunt:
- Me muess eme Tokter und emen Apfikaat nüüt verschwige.
Literatuur ändere
Tüütschland:
- Wilhelm E. Feuerich, Dag Weyland: Bundesrechtsanwaltsordnung (BRAO). Kommentar. Vahlen, München 2012, ISBN 978-3-8006-3748-5.
- Michael Kleine-Cosack: Bundesrechtsanwaltsordnung mit Berufs- und Fachanwaltsordnung. Kommentar. 9. Uuflaag. C. H. Beck, München 2022, ISBN 978-3-406-77856-8.
Ööschterrych:
- Karl F. Engelhart, Klaus Hoffmann, Stefan Lehner, Michael Rohregger, Claudia Vitek: Rechtsanwaltsordnung. EIRAG, Disziplinarstatut und Richtlinien des ÖRAK. Kurzkommentar. 10. Uuflaag. Manz, Wien 2018, ISBN 978-3-214-07813-3.
Schwyz:
- Alexander Brunner, Matthias Christoph Henn, Kathrin Kriesi: Anwaltsrecht. Schulthess, Zürich 2015, ISBN 978-3-7255-7218-2.
- Walter Fellmann: Anwaltsrecht. 2. Uuflaag. Stämpfli, Bern 2017, ISBN 978-3-7272-8497-7.
- Hannes Siegrist: Rechtsanwälte. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Gsetzestäggscht ändere
- Bundesrechtsanwaltsordnung (BRAO) uf dejure.org (Tüütschland)
- Rechtsanwaltsordnung (RAO) uf ris.bka.gv.at
- Bundesgesetz über die Freizügigkeit der Anwältinnen und Anwälte (Anwaltsgesetz, BGFA) uf fedlex.admin.ch
- Anwaltsgesetz vom Kanton Züri uf zh.ch
- Kantonales Anwaltsgesetz vom Kanton Bäärn uf belex.sites.be.ch
- Gesetz über das Anwaltspatent und die Parteivertretung (Anwaltsgesetz, AnwG) vom Kanton Lozäärn uf srl.lu.ch
- Advokaturgesetz vom Kanton Basel-Stadt uf gesetzessammlung.bs.ch
- Anwaltsgesetz (AnwG) vom Kanton Sanggale uf gesetzessammlung.sg.ch