Tropaeum Alpium
S Tropäum Alpium isch es groosses Tänkmool vo de Röömer z Südfrankrych.
Es Tropaion isch scho bi den alte Grieche es Zäiche gsi, wemmen en Kampf gwunne het. Für die röömische Chaiser isch das Motyv es wichtigs Herrschaftssymbol woorde.
wo s isch ändere
Es stoot im Doorff La Turbie uf em Bäärg grad oben a Monaco. Im Altertum, sid em Ändi vom eerschte vorchrischtliche Joorhundert, isch s Land rundume zeerscht e Militärbezirk und spööter die röömischi Provinz Alpes Maritimae – das heisst uf düütsch «Meeralpe» – gsi. Undedra isch die wichtigi röömischi Landstrooss Via Julia Augusta vo Gallien uf Itaalie dure gloffe.
a was es tuet maane ändere
I dämm Bärgland isch s uralte Volk vo de Ligurer gwoont; denen iires Land sin d Röömer anne 14 vor üserere Zyträchnig cho erobere. Das isch die letschti Akzioon gsi vom groosse «Chrieg vo de Röömer i den Alpen under em Chaiser Auguschtus. Bi dere ganze mehrjöörige militärischen Operazioon sind die röömische Legioone s Alpeland vo Noricum über s Tääler vo de Rääter bis zu de Seealpe go erobere, und im Norde isch au s flache Land bis a d Donau und an Oberrhy röömisch woorde. Der antik Gschichtschryber Kassius Dio brichtet vo dämm Chrieg und au vo dr Underjochig vo de Ligurer.
Öppe sibe Joor nach em Ändi vom Alechrieg het der röömisch Senat zu Eere vom Chaiser Auguschtus das Tänkmool uf däm Platz, wo me vo wytume guet gseht, lo ufstelle. Es isch öppe füfzg Meter hööch gsi. Unde het s e quadratische Sockel gha und obe druff e runde Tämpel mit Süüle und es chegelförmiogs Tach. Z’oberscht druff isch uf em Spitz e riisigi Figuur vom Auguschtus gsi.
die grossi Schriftdafele ändere
An äinere vo de vier Muure vom undere Teil isch e grossi Inschrift. Die isch es ganz es bedüütends Dokumänt für die elteri Gschicht vo den Alpe. Me cha nämmli druff d Nääme vo allne dene Völker vo den Alpe lääse, wo iires Land jetz vo de Röömer eroberet gsi isch; es paar vo dene Schtämm sind bi den Agriff vo de röömische Legioone vernichtet und teils versklavt woorde. Es het öppe 45 Stämm oder Völker uf dere länge Lischte. Es son es gnaus Vrzeichnis vo de Lüüt im früenen Alperuum git’s suscht schynts niene. Dr röömisch Forscher Plinius dr Elter het d Inschrift abgschribe, und drum het me se chönnen am Tänkmool rekonstruiere, au wenn nümen alli Originalschteine umme gsi sind.
D Dafele het i dr Samlig vo de röömischen Inschrifte Corpus Inscriptionum Latinarum d Nummere 5,7817.
D Lischte vo den Alpebewohner isch guet für d Urgschicht vo Frankrych, Itaalie, dr Schwiiz, Düütschland und Öschtrych. Drum luege mer mol ääne, weli Völker döört uff dere antike Schrift vorchöme:
- d Trumpiliner
- d Kamuune
- d Venoneete
- d Venoschter
- d Isarker
- d Breoone
- d Genaune
- d Fokunaate
- d Vindeliker
- d Kosuaneete
- d Rukinaate
- d Likazier
- d Katenaate
- d Ambisonte
- d Rugusker
- d Suaneete
- d Kalukoone
- d Brixener
- d Leponzier
- d Uberer
- d Nantuaate
- d Seduner
- d Veragrer
- d Salasser
- d Akitavoone
- d Meduller
- d Ukenner
- d Katurige
- d Brigiaaner
- d Sogionze
- d Brodonzier
- d Nemaloone
- d Edenaate
- d Vesubianer
- d Veaminer
- d Gallite
- d Triulatte
- d Ekdiner
- d Vergunner
- d Eguer
- d Turer
- d Nemeturer
- d Orateller
- d Neruuse
- d Velauner
- d Sueete
D Ligurer chöme nid sälber vor.
was druus worden isch ändere
Im Mittelalter het men ufem monumäntale Tänkmool e Burg drufbou^. Anne 1705 het die französischi Armee d Alaag id Luft gjagt, und d Räschte sind sider als Schteibruch bruucht woorde. Afangs 20. Joorhundert het men es Täili wider gflickt, bsunders die grossi Inschrift uf dr Syte.
Hüt isch das Wäärch öppis vo de bedüütende Sache, wo men us dr Römerzyt z Südfrankrych cha go aluege.
Lueg au ändere
Literatur ändere
- Nino Lamboglia: Das Tropaeum des Augustus in La Turbie. Bordighera 1965.