Arthur F. Utz

Dialäkt: Mìlhüüserdiitsch

Dr Arthur Fridolin Utz (bìrgerlig dr Arthur Utz; * 15. Àwrìl 1908 z’ Bààsel; † 18. Oktoower 2001 z’ Villars-sur-Glâne, Kàntoon Friiburg) ìsch a diitsch-Schwiizer kàthoolischer Theoloog, dominikàànischer Priaschter un Filosoof g’sìì, wo vììl fìr d’ Äntwìcklung vu dr kàthoolischa Soziààllehr g’màcht hàt.

sii Laawa

Dr Arthur Utz ìsch dr Suhn vum Schlosser un bààdischa Bààhnààg’schtällt August Utz (* 1877) vun Owwerwànga ìm Süüdschwàrzwàld gsìì. Siina Müatter, d’ Elisabeth geboorana Fritz (* 1883), hàt vun Ìnzlinga bii Lööràch g’schtàmmt. Ar ìsch z’ Bààsel àls diitscher Schtààtsbìrger uff d’ Walt kumma. Ar ìsch doo uffg’wàcksa un ìsch doo ìn d’ Grund- un Reààlschüal gànga. Ar hàt Priaschter wälla waara un hàt z’äärscht sii Àbitüür àm Gümnààsium z’ Friiburg ìm Briisgàui b’schtànda.

Ànna 1928 ìsch dr Utz ìn d’ diitscha Oordaprowìnz Teutonia vum Dominikààneroorda-n-iitratta. Ar hàt dr Oordanàmma „Fridolin“ bikumma un hàt sii Noviziààt z’ Venlo ìn da Nììderlànd g’màcht. Vu 1929 bis 1936 hàt’r Filosofii z’ Düsseldorf un Theologii àn dr filosoofisch-theoloogischa Hoochschüal vum Dominikàànerkloschter St. Àlbärt z’ Walberberg bii Bonn g’schtudiart. Ànna 1934 ìsch’ àls Priaschter g’wäijt worra. Ànna 1937 hàt’r z’ Friiburg ìm Üachtlànd sii Dokterwìrda b’schtànda; siina morààltheoloogischa Dokteràrwet hàt dr schpàànischa Thomìscht Santiago María Ramírez de Dulanto ìwwer . Vu 1937 bis 1946 hàt’r Logik un Metafüüsik z’ Walberberg àn dr Albertus-Magnus-Àkàdemii g’lehrt. D’rwillscht hàt’r Wìrtschàftswìssaschàfta g’schtudiart. Züadam ìsch Pfàrrer z’ Lüttershausen ìm Arzbìschtumm Köln g’sìì.

Ànna 1946 ìsch’r üsserordentliger Profasser uff dr näija Lehrschtüahl fìr Ethik un Soziààlfilosofii àn dr Schwiizer Üniwärsiteet Friiburg worra. Ànna 1950 ìsch’r Schwiizer Schtààtsbìrger worra, un zwai Joohra schpeeter ìsch’r Lehrschtüahlìnhààwer worra.

Ànna 1946 hàt’r àn dr Grìndung vum Ìnternàzionààla Ìnschtitüüt fìr Soziààlwìssaschàfta un Politik z’ Friiburg mìtg’màcht, un ànna 1978 ìsch’r Laiter vum Ìnschtitüüt worra. Àb 1949 hàt’r d’ Zittschrìft Politeia üssgaa, wo schpeeter a Plàttform vu dr ìnternàzionààla Soziààlwìssaschàft worra-n-ìsch. S’ Ìnschtitüüt ìsch grìnda worra, fìr d’ kàthoolischa Soziààllehr uff àktüälla politischa un soziààla Probleema ààwanda.

Dr Utz ìsch vu 1976 bis 1998 Presidant vu dr Ìnternàzionààla Schtìftung Humanum g’sìì, wo-n-ìhr Sìtz z’ Lugano g’hàà hàt. Domìt ìsch’r Laiter vum Scientia Humana Ìnschtitüüt z’ Bonn worra. Dia Schtìftung ìsch nooh-n-em Ufftrààg vu dr Pàschtorààlkonschtituzioon Gaudium et spes vum Zwaita Vàtikàànisch Konziil, wo dr Diàloog zwìscha dr Walt un dr Kìrich g’fäärdert hàt.

Dr Utz hàt ìm Dorf Penzers ìm Kàntoon Friiburg g’laabt. Ar ìsch züadam vu 1966 bis 1993 Vorsìtzender vum Ìnschtitüüt fìr Gällschàftswìssaschàfta Walberberg g’sìì. Noh-n-em Tood vum Oswald vu Nell-Breuning ìsch’r àls dr Maischter vu dr kàthoolischa Soziààlethik ààg’lüagt worra. Ànna 1994 hàt’na dr Pàpscht Johannes Paul II. àls Mìtglììd vu dr Pàpschtliga Àkàdemii vu da Soziààlwìssaschàfta ärnännt — dr Utz salbscht hàt züa dr Grìndung vu dara Àkàdemii biitrajt g’hàà.

Üsserdam ìsch dr Utz àktiiv Mìtglììd g’sìì vu dr kàthoolischa Schtüdantaverbìndung Carolingia-Fribourg g’sìì.

d’ Eehrunga, wo-n-’r bikumma hàt

• 1985: Eehradokterwìrda Dr. h.c. vu dr filosoofischa Hoochschüal vu dr Üniwärsiteet Bààsel
• 1968: Grooss Verdianschtkriiz vum Verdianschtoorda vu dr Bundesrepublik Diitschlànd
• 1991: Grooss Guldig Eehrazaicha fìr Verdianschta um d’ Repüblik Eeschtriich
• Eehrapresidant vu dr Ìnternàzionààla Verainigung fìr Rachts- un Soziààlfilosofii

a Üsswààhl vu siina Veräffentlichunga

• Recht und Gerechtigkeit. 1953.
• Formen und Grenzen. 1956.
• Sozialethik. 3 Bände. 1958–1984:
  • Bànd 1: Prinzipien der Gesellschaftslehre. 1958.
  • Bànd 2: Rechtsphilosophie. 1963.
  • Bànd 3: Die soziale Ordnung. 1984.
• Bibliographie der Sozialethik. 11 Bander. 1960–1980.
• Ethik. 1970.
• Ethik und Politik. Aktuelle Grundfragen der Gesellschafts-, Wirtschafts- und Rechtsphilosophie. Gesammelte Aufsätze. Seewald, Stuttgart 1970.
• Freiheit und Bindung des Eigentums. Kerle, Heidelberg 1975.
• Zwischen Neoliberalismus und Neomarxismus. Die Philosophie des 3. Weges. Hanstein, Köln 1975, ISBN 3-7756-7557-4.
• Die marxistische Wirtschaftsphilosophie. 1982.
• Die soziale Ordnung. Bonn 1986, ISBN 3-922183-14-X.

Lìteràtüür ìwwer’na

• Heinrich Bortis, Grzegorz W. Sienkiewicz: Utz, Arthur Fridolin. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz., 2013
• Walter Habel (Hrsg.): Wer ist wer? Das deutsche Who’s who. 24. Ausgabe (vum Degener siim Wer ist’s?) Schmidt-Römhild, Lübeck 1985, ISBN 3-7950-2005-0, S. 1274.
• Bernd Kettern: Arthur F. Utz. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 22, Nordhausen 2003, ISBN 3-88309-133-2, Sp. 1396–1412.
• Giovanni Franchi: Arthur F. Utz als Interpret der pluralistischen Demokratie. In: Die Neue Ordnung, 2/2013, Institut für Gesellschaftswissenschaften Walberberg, S. 84–97, ISSN 0932-7665
• Wolfgang Hariolf Spindler: Utz, Arthur F.. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 26, Duncker & Humblot, Berlin Bitte Band und Seitenzahlen korrekt angeben!, S. 680.

Weblìnks

• Literatur vu un iber Arthur F. Utz im Katalog vu dr Dütsche Nazionalbibliothek
• d’ Websitta vu dr Schtìftung Prof. Dr. A. F. Utz (hoochdiitsch)

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Arthur_F._Utz“ vu de hochdütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.