Bundesfeschtung

Bundesfeschtungè vom Dütschè Rych sin sit 1815 diè befeschtigtè Ort Letzèbursch, Meenz un Landau gsi. Spôter hèn Ulm un Raschtatt ebbèfalls sellèn Status erhaaltè. Si sin dirèkt dè Bundesvosammlig bzw. dè vo irè ygsetztè Bundesmilidärkomission unterschtandè.

Gschichtè

Am Rand vo dè Pariser Friddenskonferènz hän diè vir Sygermächt Öschterrych, Großbritanniè, Preußè un Russland am 3. Novembèr 1815 diè Städt Meenz, Letzèbursch un Landau zuè Feschtungè vom Dütschè Bund beschtimmt un zuèdèm dè Bau von èrè virtè Bundesfeschtung am Obberrhy vorgsää. Èn Nõchdraagsbeschluss zu dè Bundeschriègsvofassig vom 11. Juli 1822 hèt denn diè gsetzlichi Grundlaag dezuè gschaffè.

Diè Übbernaam vo dè Bundesfeschtungè durch dè Bund isch èrscht mit è großè Vozögerig bassyrt. Èrscht am 15. Dezembèr 1825 isch d Feschtung Meenz, am 13. März 1826 Letzèbursch un am 27. Januar 1831 Landau übbernõ worr!. Zu sellè älterè Bundesfeschtungè sin spôter, ab 1841 un 1842, no d Neubautè bi Raschtatt un Ulm dezuè chò. Ußerdèmm isch nõch dè Gaschteiner Konvention vo 1865 Rèndsburg für è witeri Bundesfeschtung vorgsää gsi. Wegè dè 1866 erfolgtè Ufflösig vom Dütschè Bund isch es abber nimmi zu dè Uusfüürung vo sellnè Beschlüss chò.

D Bundesfeschtungè hèn zmindescht i dè Aafangsphasè vom Dütschè Bund dè wool einzige Berych wǜrksamer milidärischer Kompetenznaam durch zentrali Bundesbehördè dargschtellt. Un asè isch es durchuus vo sǜmbolischèm Wärt, dass dè doppelköpfige Bundesadler alli Gschützroer uff dè Bundesfeschtungè zyrt.

Fungtion

Diè milidärischi Fungtion vo dè Bundesfeschtungè isch hauptsächlich i dè Sicherung vo dè Weschtgränzè gegè Frankrych glègè. I dè Voteidigungskonzeption vom Dütschè Bund hèn Feschtungè èn zentralè Blatz ygnõ. D Feschtungè söttet im Chriègsfall dè Uffmarsch vom Bundesheer deggè, dè Gegner bi sim Vormarsch zuè zitraubendè Belagerungè zwingè un als Operationsbasis für diè eigenè Offensivhandlungè diènè.

Uffgrund vo irè villfach ungünschtigè, exponyrter Laag hèn diè Bundesfeschtungè èrscht im Zämmèwirkè mit dè übbrigè Befeschtigungè vo dè einzelnè dütschè Staatè, bsunders im preußischè Feschtungssischteem am Rhy, a Bedütig gwunnè.

Leitung un Vowaltung

Diè adminischtrativi Leitung von èrè Bundesfeschtung isch im Feschtungsgouverneur übberdrait gsi, diè milidärischi Füürung im Feschtungskommandantè. Beidi sin i dè Regèl vo dè Landeshèrrè, dènnè iri Kontingènt i dè jewyligè Bundesfeschtung dè Hauptaadeil vo dè Bsatzung bildet hèn, bschtimmt worrè. Sowoll dè Gouverneur wiè au dè Kommandant hèn bi dè Übbernaam vo dè Feschtung èn Eid abzleischtè gha, wo si vopflichtet hèt, yr Amt im Intresse vom Bund un nur zu dèm sinèrè Voteidigung uuszüèbè.

Für d Inschtandhaltung vo dè Bundesfeschtungè isch d Bundesmatrikularkassè ygrichtet worrè, wo sich vorrangig uss Matrikularbydrääg vo dè Einzelschtaatè bildet hèt. Drübber usè sin uss dè französischè Chriègskoschtèentschädigung vo 1815, wo zunägscht uff 700 Millionè Francs feschtglait worrè isch, 60 Millionè für dè Uus- odder Neubau vo Rhyfeschtungè uusgää worrè.

S Reduit vo dè Bundesfeschtung Meenz z Meenz-Kaschtel

Bundesfeschtungè

Meenz

D Bsatzung vo dè Bundesfeschtung Meenz hèt im Friddè lut dè Karlsbader Konvention vom 10. Auguscht 1817 halb uss öschterrychischè, halb uss preußischè Druppè bschtandè. Alli füüf Johr hèt dè Kommandant abwechsèlnd vo Preußè odder Öschterrych bschtimmt wörrè söllè. Ußer dè dotal 6.000 Öschterrycher un Preußè isch è 1.000 Mann starks großherzoglich-darmschtädtischs Bataillon dezuè bschtimmt gsi, s Bsatzigskontingènt uffzfüllü. Datsächlich isch selli Friddensschtärki nit erreicht worrè. Im älterè Chèrn vo dè Feschtung Meenz hèt s nit gnuèg Blatz gää, diè volli Zaal unterzbringè.

Im Chriègsfall isch vorgsää gsi, d Bsatzig bis uff ca. 21.000 Maa uffzschtockè. Nebbè dè Öschterrycher un Preußè hèt lut Beschluss vo dè Bundesvosammlig vom 3. März 1831 s letschte Drittel uss dè Druppè vo dè Chlyschtaatèkontingänt vo dè Reservedivision vom Bundesheer bschtò söllè, derrè iren Wärt isch mee als zweifelhaft gsi. D Unterbringung von èm söttigè Kontingènt innerhalb vo dè Chèrnfeschtung un dè Stadtmuèrè isch abber völlig uusgschlossè gsi. Sellèwäg sin diè uff dè umligendè Höger blaantè, wit vorgschobenè detachyrtè Forts vo dè Feschtung Meenz au nõch 1815 blaanmäßig uusbaut worrè, asè sin schlièßlich nebbè dè aaltè Zitadellè un dè Stadtmuèrè drei Ußègürtel mitènand vobundmè detachiertè Wärch entschtandè, dennè iri Innèbezirk è ganzi Armee uffnää hèn chonnè.

Letzèbursch

D Bsatzig vo dè Bundesfeschtung Letzèbursch hèt söllè zuè drei Virtel uss Preußè un zuè eim Virtel uss Holländer bschtò. Im Ergänzigstraktaat vom 8. Novembèr 1816 hèt dè holländische Könnig, dè glychzitig Großherzog vo Letzèbursch gsi isch, Preußè s Rächt abgschprochè, sowoll dè Gouverneur wiè au Kommandant vo dè Feschtung Letzèbursch z ernennè. Nebbè dè vorgschribbenè 4.000 Mannè vo dè Friddensbsatzig, dennè iri Stärki nit yghaaltè worrè isch, sin bi Gfòòr witeri 1.500 Preußè un 500 Holländer i d Feschtung z bringè gsi.

Fort Thüngen der Bundesfestung Luxemburg

Die Stärke der Kriegsbesatzung von Luxemburg war somit auf insgesamt 6.000 Mann und 200 Pferde festgelegt worden. Diese Anzahl war dringend notwendig, da sich der Festungsgürtel aus 22 Forts, davon 15 im Mittelgürtel und 7 im Außengürtel, zusammensetzte. In den Fels waren zusätzlich großräumige Kasematten und Stollen von insgesamt 22 km Länge gearbeitet worden. Aus diesem Grunde nannte man Luxemburg auch das „Gibraltar des Nordens“. Im Jahre 1867 wies der Gesamtkomplex dieser Festung mit den umliegenden Höhenbefestigungen 24 Forts auf.

Landau

D Friddensbesatzig vo dè Feschtung Landau hèt urschprünglich uss dè 2.800 bayrischè Soldatè bschtandè. Im Chriègsfall hèt Baddè uff Wunsch vo Bayern èn Drittel vo dè uff gsamt 6.000 Mannè aagwachsenè Chriègsbsatzig z stellè. Nõch Bildung vo dè Reserveinfantrysdivision vom Bundesheer isch d Zämmèsetzig vo dè Bsatzungskontingänt vo dè Bundesfeschtung gänderèt worrè. Am 3. März 1831 isch uff Bschluss vo dè Bundesvosammlig feschtglait worrè, dass sich d Chriègbsatzig vo Landau uss 4.000 bayrischè Mannè mit èm Mischkontingänt vo dè Reservedivision um 2.300 Mannè erwiterèt.

Gouverneur un Kommandant vo dè Bundesfeschtung Landau isch vo dè bayrischè Sitè bschtimmt worrè, well si 1816 vo dè öschterrychischè i diè bayrischi Zuèschtändigkeit übberfüürt worrè isch.

Dè Feschtungsbau vo Landau hèt scho 1688, nõch Blään vom Vauban, aagfangè un isch vo allem sit èm 18. Johrhundert toujours witergfüürt worrè. Diè munzigi un im 19. Johrhundert schu voaalteti Feschtung hèt uss eim durch kasemattyrti Dürm flankyrtè polygonalè Sischteem bschtandè. Zu dè Zit vom Dütschè Bund sin i dè bedütendè Erwiterungsarbètè vo allem zaalrychi detachyrti Vorwärch erbaut worrè, wo diè aaltè Stadtmuèrè vom Wǜrkigsberych vo dè feindlichè Artillery entzogè hèt.

Feschtungsneubautè Raschtatt un Ulm

D Diskussion, welli vo dè beidè Blätz, Ulm odder Raschtatt, sich günschtiger uff d Voteidigungsfähigkeit vom Bund uuswǜrkè würd, hèt sit dè Mitti vo dè 30er Johr vom 19. Johrhundert èn polemischè Höhepungt erreicht. Öschterrych hèt für Deckung vo sinèrè eigènè Gränzè sowiè im Intresse von èrè defensivè Voteidigungskonzèption für dè süddütsche Ruum, a dèmm s deilhaa hèt chonnè, Ulm bevorzugt. Diè süddütschè Staatè hèn degegè Raschtatt vorzogè, well si dõmit iri aktivi Voteidigung am Obberrhy hèn wellè voschtärkè. Preußè tendyrt traditionèll mee zu dè süddütschè Bosition, well si sich dè eignè Sicherheitsbolitik deggt hèt.

I sèbbèrè feschtgfaarenè Situation hèt im Oktobèr 1836 dè schwôbische Könnig Wilhelm I. d Befeschtigung vo beidè Ört vorgschlagè. Selli Bosition hèt au dè preußische Bevollmächtigte bi dè Bundesmilidärkommission guèt gheißè. Nõch zächè Vohandlungè isch es ym glungè, im Auguscht 1838 dè bayrische Könnig un è Johr spôter au dè öschterrychische Bevollmächtigte bi dè Bundesmilidärkommission, für dè Blaan z gwǜnnè. È definitivi Beschlussfassig übber dè Bau vo dè Feschtungè Raschtatt un Ulm isch abber èrscht unter m Ydrugg vo dè Rhykrisè zschtand chò. Am 26. März 1841 hèt d Bundesvosammlig dè Bau vo beidè Feschtungè bschlossè.

S Karlsruèr Dor vo dè Feschtung Raschtatt

Raschtatt

D Feschtung Raschtatt isch ganz i dè Hand vo Baddè glègè. S Großhèrzogdum hèt bis uff diè öschterrychisch bsetzti Geniedirèktion diè adminischtrativi Leitung ghaa, im Friddè diè gsamti un im Chrièg nebbè Öschterrych zwei Drittel vo dè Bsatzung gschtellt. Dè Bau vo sèllèrè Feschtung hèt diè milidärischi Position vo Preußè z Süddütschland gschtellt, idèmm er diè sit 1830 immer widder vo Preußè aagschtrebti effektivi Zämmèarbèt vo dè süddütschè Truppè mit dènnè am Rhy konzentryrtè preußischè Vobänd uff è feschti Grundlaag gschtellt.

D Hauptfeschtung hèt d Stadt Raschtatt ygfasst un hèt uss drei Forts (Leopold-, Ludwig- un Fridrichfeschte) bschtandè, welli unabhängig vonènand voteidigt wörrè chonnè. Aaglait nõch èm „neudütschè“ Feschtungssischteem, basst sich Raschtatt bi Vozicht uff èn strèng geometrischè Grundriss im Gländ aa. D Schwèrpüngt vo dè Voteidigungsfront sin im weschtlichè, südlichè un östlichè Berych glègè, wôrend dè Nordabschnitt durch d Gländ deggt worrè isch.

Kienlesbergbastion Doppelkaponniere der Festung Ulm

Ulm

D Feschtung z Ulm bildet mit irè uff beidè Ufer vo dè Donau wit vorgschobenè Befeschtigungsaalaagè èn Zentralpungt un Hauptwaffèblatz für diè defensivi Voteidigung vo Süddütschland. Unter preußischer Leitung als eini vo dè gröschtè Feschtungsaalaagè vo Europa baut worrè, isch si uss èrè Hauptumwallig entschtandè. wo d Städt Ulm un Neu-Ulm ellipsèförmig umschlossè hèt. 16 Ußèforts hèn zuèdmm diè umligendè Höhèzüüg behèrrscht, dezuè isch è umfangryche Grabèsischteem chò.

Dè Bau vo dè Feschtungè Raschtatt un Ulm hèt èn milidärischè Kompromiss dargschtellt. Er hèt diè offensiveri milidärstrategischi Konzèption vo Preußè un vo dè süddütschè Staatè einersits sowiè diè defensivere vo Öschterrych anderersits uusglichè. Beidi Feschtungè hèn drübber usè als beachtlichi ingenieurstechnischi Leischtung goltè, well si nõch zitgnössischem Urteil als fascht nit ynèmmbar eschtimyrti Bollwärch aagluègt worrè sin,

Literatur

• Klaus T. Weber: Bundesfestungen - Eine Einführung. In: Die Festungen des Deutschen Bundes 1815 - 1866. (Festungsforschung Bd.5), S. 9-46, Schnell + Steiner, Regensburg 2013; ISBN 978-3-7954-2753-5
• Heinrich Eckert / Dietrich Monten: Das deutsche Bundesheer. Harenberg, Dortmund 1990 ISBN 3-611-00132-5
• Jürgen Angelow: Von Wien nach Königgrätz - Sicherheitspolitik des deutschen Bundes. Oldenbourg, München 1996 ISBN 3-486-56143-X
• Carl von Rotteck, Carl Theodor Welcker: Staats-Lexikon - Encyklopädie der Staatswissenschaften, 3. Auflage, 4. Band, Leipzig 1860: Deutsche Bundeskriegsverfassung, B. Die Bundesfestungen, S. 506–514 online in der Google-Buchsuche

Weblinggs

• Feschtung Mainz
• Letzèbursch - Gibraltar vum Nordè
• Bundesfeschtung Raschtatt
• Bundesfeschtung Ulm

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Bundesfestung“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.