Karl Alexander Müller

Dr Karl Alexander Müller (* 20. April 1927 z Basel; † 9. Jänner 2023 z Züri; haimetberächtigt z Khuur un z Schafuuse) isch e Schwyzer Physiker gsii. Anne 1987 het er zäme mit em Georg Bednorz dr Nobelbrys fir Physik iberchuu „fir ihri bahnbrächend Entdeckig vu dr Supraleitig in keramische Materialie“.

dr Alex Müller (2001)

Lääbe

Dr Alex Müller isch z Basel as Suhn vum Paul Rudolf Müller, eme Chaufmann un Musiker, un dr Irma Müller geb. Feigenbaum uf d Wält chuu. Sy Großvater Carl Müller het d Schoggifabrik „Grison“ z Khuur grindet ghaa.

Dr Müller isch z Salzburg, z Dornach un z Lugano ufgwagse, mit elf Johr isch er uf di Evangelisch Mittelschuel z Schiers gange. No dr Schuel het er an dr ETH Züri Physik studiert, unter anderem bim Paul Scherrer un em Wolfgang Pauli. Anne 1952 het er dert s Diplom gmacht un 1958 zum Dr. sc. nat. promowiert. Vu 1959 bis 1963 het er as Laiter vu dr Magnetresonanz-Gruppe am Gämfer Battelle-Institut gforscht un isch derno ans IBM-Forschigslabor z Rüeschlike gwägslet. Vu 1973 bis 1985 het er d Physikabdailig vum Labor glaitet. Anne 1982 isch er e IBM-Fellow wore, dodermit het er velligi Forschigsfreihait ghaa.

Dr Müller het uf em Gebiet vu dr Magnetresonanz un dr Phasenumwandlige in Ferroelektrika gforscht un publiziert. In eme Forschigsprojäkt het er ab 1983 zäme mit eme Georg Bednorz dr erscht Hochtämperatursupralaiter uf dr Wält synthetisiert. Dr Bednorz het im Labor vum Müller mit ere Diplomarbet iber Stronziumtitanat aagfange. Speter het si beedi an systematische Untersuechige vu verschidene Oxid gschafft. S het Hiiwys in Vereffetlichunge gee, ass es unter däne Matrialie potenziälli Supralaiter het. Dodmol isch des e rewoluzioneri Idee gsii, wel Oxid typischerwys isolierendi bzw. halblaitendi Aigeschafte ufwyse. Supralaitig het mer bis dert nume bi Metall gchännt. Di hegscht Sprungtämperatur, wu mer bis dert gchännt het, het e Legierig us Niob un Germanium Nb₃Ge mit 23 Kelvin ghaa. Anne 1986 hän dr Müller un dr Bednorz zum erschte Mol e Barium-Lanthan-Cuprat Ba-La-Cu-O (Ba_xLa_5-xCu₅O_5(3-y) x=1 and 0,75, y>0) synthetisiert, wu si Supralaitfähigkait un e Sprungtämperatur vu 35 K hän chenne mässe.

dr Alex Müller, 1980er Johr

Im April 1986 het si iri Ergebnis in dr Zeitschrift für Physik publiziert. Im nämlige Johr hän verschideni Arbetsgruppe die Arbetsergebnis bstetigt. Im Johr druf hän beedi derno dr Nobelbrys fir Physik iberchuu. Bis dert isch des dr chirzescht zytli Abstand zwische Entdeckig vu Verleiig vum Nobelbrys gsii. Dr Müller het ab 1987 rund e Dutzed Ehredokterwirde iberchuu, unter anderem vu dr TU Minche, dr Uniwersitet Gämf, dr Uniwersitet Salzburg un dr Uniwersitet Leizig. Är het derzue verschideni anderi Wissescjhaftsbrys iberchuu, unter anderem dr Marcel-Benoist-Brys (1986). Anne 1987 het er dr Fritz London Memorial Prize iberchuu. Im Johr 1994 isch er as uuswärtig Mitglid in di Russisch Akademy vu dr Wisseschafte ufgnuu wore, 1989 in d National Academy of Sciences.

Anne 1962 het er si an dr Uniwersitet Züri habilitiert un het in dr Zyt druf as Privatdozänt e Lehrufdrag an dr Uniwersitet in Feschtkerperphysik ghaa. Vu 1970 bis 1986 isch er Titularprofässer fir Physik an Uniwersitet Züri gsii, ab 1987 bis zue syre Emeritierig isch er ordelige Profässer fir Physik z Züri gsii

Anne 1956 het er d Ingeborg Marie Louise Winkler ghyrote, mit ire het er e Suhn un e Dochter ghaa. Dr Müller het z Hedige gläbt. Anne 1987 isch er Ehreburger vu syre Wohngmai wore. Är isch im Jänner 2023 im Alter vu 95 Johr z Züri gstorbe.

Uusgläseni Publikazione

• Paramagnetische Resonanz von Fe³⁺ in SrTiO₃ Einkristallen. Dissertation. ETH Zürich 1958 (Abstract).
• mit J.G. Bednorz: Possible High T_c Superconductivity in the Ba-La-Cu-O System. In: Zeitschrift für Physik. B: Condensed matter. Band 64, 1986, ISSN 0722-3277, S. 189–193. doi:10.1007/BF01303701.
• mit Tom W. Kool (Hrsg.): Properties of perovskites and other oxides. World Scientific 2010, doi:10.1142/7591.

Literatur

• Hugo Keller: Müller, Karl Alexander. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Christian Speicher: Alex Müller ist gestorben: Der Schweizer Physiknobelpreisträger entdeckte einen Supraleiter, den keiner auf der Rechnung hatte. In: Neue Zürcher Zeitung, 17. Jänner 2023.
• K. Alex Müller. Nobelpreis für Physik 1987, Porträt vu dr Uni Züri

Weblink

 Commons: Karl Alexander Müller – Sammlig vo Multimediadateie

• Literatur vu un iber Karl Alexander Müller im Katalog vu dr Dütsche Nazionalbibliothek
• Informatione vu dr Nobelstiftig zue dr Pryysverleihig 1987 an Karl Alex Müller (änglisch)
• Yydrag iber Karl Alexander Müller in dr Datebank vu dr Wilhelm-Exner-Medaillen-Stiftung.
• Karl Alex Müller uf dr Website der Universität Zürich